آیه «انا لله و انا الیه راجعون»: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه ۱۵۶ سوره بقره
مشخصات آیه
واقع در سوره	بقره
شماره آیه	۱۵۶
جزء	۲
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	خصوصیت صابران

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۰

سؤال

آیه إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ درباره چیست و تفسیر آن را بفرمایید.

آیه إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ (ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او می‌رویم) بیان یکی از ویژگی‌های صابران است که در زمان مصیبت و بلا، می‌گویند «ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او می‌رویم».

خواندن آیه إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ، هنگام بلا را استرجاع می‌گویند. روایات فراوانی وارد شده که هنگام مصیبت، این آیه خوانده شود.

آیه «إِنَّا لِلَّهِ»، آیه ۱۵۶ سوره بقره است. مفسران تعبیر «إِنَّا لِلَّهِ» را نشان‌دهنده بندگی بندگان و مالکیت خداوند و عبارت «إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» را نشانه قیامت و فانی بودن این دنیا دانسته‌اند. همچنین در کنار یکدیگر بودن این دو تعبیر را نشانگر رسیدن به مقام تسلیم به‌وسیله صبر بر مصیبت دانسته‌اند.

متن آیه

﴿

الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ

کسانی که چون مصیبتی به آنها رسید گفتند: ما از آن خدا هستیم و به او بازمی‌گردیم.

بقره:آیه ۱۵۶

﴾

توصیه‌ای برای صابران

آیه ۱۵۶ سوره بقره درباره صابران است و به افراد مصیبت‌دیده با گفتن اینکه همه چیز از جانب خداوند است، آرامش می‌دهد. امام علی(ع) معتقد بود هنگامی که می‌گوییم ﴿... إِنَّا لِلّهِ…﴾ به مالکیت خداوند نسبت به خود اقرار می‌کنیم و وقتی می‌گوییم ﴿... وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ﴾ به این معنا است که ما انسان‌ها، ابدی نبوده و روزی می‌میریم.^[۱]

این آیه نشان می‌دهد در برابر مصیبت و بلا تنها تسلیم خداوند باید بود^[۲] و حکمت این توصیه خداوند این است که مؤمن در موقع مصیبت، به ذلت، ناامیدی و ضعف نفس گرفتار نشود و جنبه مادی او بر مقام معنوی غلبه پیدا نکند.^[۳]

در روایات آمده که هر فردی بلایی ببیند، این آیه را بخواند، ثواب بزرگی می‌برد.^[۴] از پیامبر(ص) نقل شده که چهار خصلت، انسان را غرق در نور خداوند می‌کند:

گفتن لا اله الا الله
هر زمان گناهی کند، استغفار کند
هر زمان نعمتی به دست آورد یا کار خیری کند، شکر کند
هر زمان مصیبتی به او رسد، استرجاع کند (آیه إنّا للّه را بخواند).^[۵]

امام صادق(ع) فرموده است: کسی که هنگام مصیبت، استرجاع به او الهام شود، بهشت برای او واجب می‌شود.^[۶]

مالکیت خداوند

پیامبر(ص): «هرگاه مصیبت‌زده، مصیبتش را به یاد آورَد و استرجاع کند (إنّا للّه بگوید)، هر چند از مصیبت بسیار گذشته باشد، خداوند، پاداشی مانند روز مصیبتش برای او می‌نویسد»^[۷]

مفسران، آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» را به این معنا دانسته‌اند که وجود انسان، برای خداوند است. خداوند وجود مستقل بوده و انسان وابسته به او است.^[۸] مراد از گفتن (إنا للَّه)، توجه و ایمان به حقیقت معنای آیه است که آدمی، بنده خداوند است.^[۹]

مفسران در مورد آیه «إنا للَّه» توضیح داده‌اند که مالکیت حقیقی، تنها برای خداوند است و هیچ انسانی در این مالکیت، شریک نیست و مالکیت انسان نسبت به خودش و اموالش، ظاهری و مجازی است. اگر انسان این را بداند، در وقت مصیبت، بی‌طاقت نمی‌شود؛ زیرا می‌داند چیزی را از دست نداده و مالکیت چیزی را ندارد. فردی که ایمان دارد، همه چیز را برای خداوند دانسته و هیچگاه در برابر بدبختی‌ها، خود را نمی‌بازد.^[۱۰]

بازگشت به خداوند

تعبیر «وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» در مورد قیامت دانسته شده که مسیر حرکت انسان‌ها برای حسابرسی و پاداش و جزا به سوی او است. مفسران معتقدند آیه ﴿... إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ﴾ به این معنا نیست که ما روزی با خداوند پیوند داشته‌ایم، از او جدا شده و دوباره جزئی از خداوند خواهیم شد. این تبیین را نادرست دانسته‌اند؛ زیرا خداوند بسیط است و هیچ ترکیبی در او راه ندارد و جزء داشتن، نقص برای خداوند است.

این آیه توجه به این واقعیت است که همه به سوی او بازمی‌گردند و اعلام می‌کند که اینجا سرای جاویدان نیست. کمبود و نابودی نعمت‌ها یا زیادی آن‌ها، همه زودگذر هستند. همه این‌ها، وسیله‌ای است برای پیمودن مراحل تکامل و رسیدن به رستگاری.^[۱۱]

منابع

↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، المجمع العالی للتقریب بین المذاهب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۴.
↑ کاشانی،‌ ملافتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج۱، ص: ۳۴۳
↑ محسنی، شیخ محمد آصف، دین و زندگانی، ج۱، ص۳۲.
↑ کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج۱، ص: ۳۴۴
↑ برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۷، حدیث۱۹. ابن بابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق، ص۱۶۶.
↑ پاداش نیکیها و کیفر گناهان (ترجمه ثواب الأعمال شیخ صدوق)، مجاهدی، محمد علی، ج۱، ص۴۹۸
↑ حکمت نامه امام حسین، محمدی ری‌شهری، محمد، ج۲، ص۱۱۷
↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص ۲۹۴.
↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص: ۵۳۱
↑ طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص: ۵۳۳
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۲۵.

[1] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، المجمع العالی للتقریب بین المذاهب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۴.

[2] کاشانی،‌ ملافتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج۱، ص: ۳۴۳

[3] محسنی، شیخ محمد آصف، دین و زندگانی، ج۱، ص۳۲.

[4] کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج۱، ص: ۳۴۴

[5] برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۷، حدیث۱۹. ابن بابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق، ص۱۶۶.

[6] پاداش نیکیها و کیفر گناهان (ترجمه ثواب الأعمال شیخ صدوق)، مجاهدی، محمد علی، ج۱، ص۴۹۸

[7] حکمت نامه امام حسین، محمدی ری‌شهری، محمد، ج۲، ص۱۱۷

[8] طباطبایی، محمدحسین، المیزان، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص ۲۹۴.

[9] طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص: ۵۳۱

[10] طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص: ۵۳۳

[11] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۲۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}
+{{سوال}}آیه إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ درباره چیست و تفسیر آن را بفرمایید.
-از آیه مبارکه {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} استفاده می‌شود دوباره به خدا و وحدت می‌رسند؛ حال انسان هايي که به دليل بعضي گناهان تا ابد در جهنم می‌مانند چگونه به خدا مي پيوندند؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-به نظر مي رسد براي روشن شدن پاسخ سئوال بايد معناي آيه درست تبيين شود؛ اين تفسير از آيه که {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} به معناي اين باشد که ما روزي با خداوند پيوند داشته ايم و از او جدا شده ايم و در دنيا آمده (همان وحدتي که اشاره شده است)، و {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} نيز به معناي اين باشد که روزي دوباره به خداوند رسيده و با او متحد شده و جزئي از او خواهيم شد و پيوند مجددا حاصل مي شود که وحدت دوباره انسان ها با خداوند باشد؛ معنا و تفسير صحيحي از آيه نيست و مخالف اعتقاد و باور صحيح است و هيچ مفسر، هيچ متکلم و فيلسوفي از مسلمانان چنين مطلبي را معتقد نيست.
+{{جعبه اطلاعات آیه
+ | عنوان =آیه ۱۵۶ سوره بقره
+ | تصویر =
+ | توضیح تصویر =
+ | اندازه تصویر =
+ | نام‌های دیگر =
+ | واقع در سوره =بقره
+ | شماره آیه =۱۵۶
+ | جزء =۲
+ | شأن نزول =
+ | مکان نزول =مدینه
+ | موضوع = خصوصیت صابران
+ | درباره =
+ | سایر =
+ | آیات مرتبط =
+}}
+'''آیه إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ''' (ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او می‌رویم) بیان یکی از ویژگی‌های صابران است که در زمان مصیبت و بلا، می‌گویند «ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او می‌رویم».
+خواندن آیه إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ، هنگام بلا را استرجاع می‌گویند. روایات فراوانی وارد شده که هنگام مصیبت، این آیه خوانده شود.
+آیه «إِنَّا لِلَّهِ»، آیه ۱۵۶ سوره بقره است. مفسران تعبیر «إِنَّا لِلَّهِ» را نشان‌دهنده بندگی بندگان و مالکیت خداوند و عبارت «إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» را نشانه قیامت و فانی بودن این دنیا دانسته‌اند. همچنین در کنار یکدیگر بودن این دو تعبیر را نشانگر رسیدن به مقام تسلیم به‌وسیله صبر بر مصیبت دانسته‌اند.
+== متن آیه ==
+{{قرآن بزرگ|الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
+| سوره = بقره
+| آیه = آیه ۱۵۶
+| ترجمه = کسانی که چون مصیبتی به آنها رسید گفتند: ما از آن خدا هستیم و به او بازمی‌گردیم.
+}}
+== توصیه‌ای برای صابران ==
+آیه ۱۵۶ [[سوره بقره]] درباره [[صابران]] است و به افراد مصیبت‌دیده با گفتن اینکه همه چیز از جانب خداوند است، آرامش می‌دهد. [[امام علی(ع)]] معتقد بود هنگامی که می‌گوییم {{قرآن|... إِنَّا لِلّهِ…}} به مالکیت خداوند نسبت به خود اقرار می‌کنیم و وقتی می‌گوییم {{قرآن|... وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ}} به این معنا است که ما انسان‌ها، ابدی نبوده و روزی می‌میریم.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، المجمع العالی للتقریب بین المذاهب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۴.</ref>
-در فلسفه و کلام اسلامي با دلايل متقن و محکم اثبات مي گردد، خداوند تبارک و تعالي از تمامی جهات بسیط است و هيچ جنبه کثرت و ترکيبي در او راه ندارد و هرگز جزئي ندارد، حتي جزء ذهني و عقلي و بايد گفت او اصلا ماهيت ندارد تا بخواهد جزء داشته باشد. زيرا اگر داراي جزء باشد به جزء خود نياز پيدا کرده و اين نياز با بي نيازي واجب الوجود ب سازگاري ندارد.}}<ref>براي اثبات مطلب مي توانيد به کتب فلسفي مثل نهايه الحکمه علامه طباطبايي، يا کتب کلامي مثل الهيات آيت الله سبحاني رجوع کنيد.</ref> لذا اين که فکر کنيم با توجه به اين آيه روزي انسان ها از خداوند جدا شده (وحدتي که تصور شده است) و روزي هم خواهد آمد که دوباره به خداوند مي پيوندند (دوباره به وحدت مي رسند)، لذا تکليف انسان هايي که در جهنم مي مانند و يا خلود در جهنم پيدا مي کنند چه مي شود، تصوير درستي نيست و هم مخالف آيات قرآن و روايات معصومين(ع) است و هم مخالف ادله عقلي و فلسفي.
+این آیه نشان می‌دهد در برابر مصیبت و بلا تنها تسلیم خداوند باید بود<ref>کاشانی،‌ ملافتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج۱، ص: ۳۴۳</ref> و حکمت این توصیه خداوند این است که مؤمن در موقع مصیبت، به ذلت، ناامیدی و ضعف نفس گرفتار نشود و جنبه مادی او بر مقام معنوی غلبه پیدا نکند.<ref>محسنی، شیخ محمد آصف، دین و زندگانی، ج۱، ص۳۲.</ref>
-معنا و تفسير صحيح اين آيه طبق آنچه در تفاسير قرآن آمده چنين است، {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ...}} اقرار به عبوديت و بندگي است و معنايش اين است که ما همگي بندگان خدا و مملوک او هستيم، و جمله {{قرآن|...وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} اقرار به بعث و معاد و زندگي پس از مرگ است، يعني ما به سمت حکم و دادگاه الهي در حرکت هستيم؛ به خاطر همين مطلب است که امير المؤمنين علي(ع) فرمودند: در هنگامي که مي گوييم {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ...}} اقرار مي کنيم به ملکيت خداوند سبحان نسبت به خود و هر گاه مي گوييم {{قرآن|...إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}}يعني ما انسان ها از بين مي رويم و هالک هستيم و روزي مي ميريم.<ref>مرحوم طبرسي، مجمع البيان، المجمع العالي للتقريب بين المذاهب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۴.</ref> لذا جمله {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ...}} به معناي اين است که وجود انسان و آنچه متعلق به اوست، همگي از آن خداوند متعال است که به وجود آورنده و خالق انسان است، پس اوست وجود مستقل و قائم به ذات، و انسان در تمام احوال و افعال خود مستند به اوست، لذا هرگونه تصرفي مستقلا مخصوص اوست و به هر صورت که بخواهد در عالم و در انسان ها تصرف مي کند.<ref>علامه طباطبايي، تفسير الميزان، داراحياء التراث العربي، بيروت، ۱۴۲۷ق، ج۱،ص ۲۹۴.</ref> و جمله {{قرآن|...إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} نيز ناظر به قيامت است، يعني مسير حرکت انسان ها به سوي او براي حساب رسي و پاداش و جزاست.
+در روایات آمده که هر فردی بلایی ببیند، این آیه را بخواند، ثواب بزرگی می‌برد.<ref>کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج۱، ص: ۳۴۴</ref> از [[پیامبر(ص)]] نقل شده که چهار خصلت، انسان را غرق در نور خداوند می‌کند:
+* گفتن لا اله الا الله
+* هر زمان گناهی کند، استغفار کند
+* هر زمان نعمتی به دست آورد یا کار خیری کند، شکر کند
+* هر زمان مصیبتی به او رسد، استرجاع کند (آیه إنّا للّه را بخواند).<ref>برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۷، حدیث۱۹. ابن بابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق، ص۱۶۶.</ref>
-در نتيجه معناي جمله {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}}اين است که مبدأ و معاد خداوند تبارک و تعالي است، همه فعل ها و فيض ها داده مستقيم خداست و هيچ چيزي از خود انسان نيست. قرآن کريم از کساني که منطق آنها همين است سخن مي گويد، يکي از آنها حضرت سليمان است. آنگاه که يکي از شاگردان وي در کمتر از چشم بر هم زدني، تخت ملکه سبأ را از يمن به فلسطين آورد، بدون هيچ غروري فرمود: {{قرآن|هذا من فضل ربي<ref>نمل / ۴۰.</ref>. هم چنين ذوالقرنين که توانست سدّ فلزي عظيمي بسازد که در ارتفاع و قطر چنان محکم بود که نه رفتن بر بالاي آن در توان و استطاعت کسي بود و نه شکافتن آن مقدور کسي بود، باز در اين حال فرمود: {{قرآن|هذا رحمه من ربي}}<ref>کهف / ۹۸.</ref>. اين سخن ذوالقرنين و حضرت سليمان همان {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ...}} است و چنان چه جمله بعدي يعني: {{قرآن|فإذا جاء وعد ربي... }}<ref>کهف / ۹۹.</ref>. ناظر به قيامت باشد، همان {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} است. لذا انسان موحد اصل هويت خود و همه نعمت ها را از آن خداوند قادر و حکيم مي داند.<ref>جوادي آملي، عبدالله، تفسير تسنيم، انتشارات اسوه، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش، قم، ج۷، ص۵۸۰.</ref>
+[[امام صادق(ع)]] فرموده است: کسی که هنگام مصیبت، استرجاع به او الهام شود، بهشت برای او واجب می‌شود.<ref>پاداش نیکیها و کیفر گناهان (ترجمه ثواب الأعمال شیخ صدوق)، مجاهدی، محمد علی، ج۱، ص۴۹۸</ref>
-در نتيجه آيه خطاب به مؤمنين و کساني که مصيبت ديده اند البته مطلق مصيبت مد نظر است کوچک باشد يا بزرگ فرقي نمي کند؛ بيان مي کند همه چيز از جانب خداست، لذا آرام باشيد، در نتيجه انسان مؤمن و موّحد هرگز زبان به کفر نعمت و ناسپاسي و جزع و فزع نمي گشايد و صبر پيشه کرده و منتظر وعده هاي الهي در جهانِ ديگر است.
+== مالکیت خداوند ==
+{{جعبه نقل‌قول|<small>'''پیامبر(ص)'''</small>: «هرگاه مصیبت‌زده، مصیبتش را به یاد آورَد و استرجاع کند (إنّا للّه بگوید)، هر چند از مصیبت بسیار گذشته باشد، خداوند، پاداشی مانند روز مصیبتش برای او می‌نویسد»<ref>حکمت نامه امام حسین، محمدی ری‌شهری، محمد، ج۲، ص۱۱۷</ref>
+| اندازه قلم = کوچک
+}}مفسران، آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» را به این معنا دانسته‌اند که وجود انسان، برای خداوند است. خداوند وجود مستقل بوده و انسان وابسته به او است.<ref>طباطبایی، محمدحسین، المیزان، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص ۲۹۴.</ref> مراد از گفتن (إنا للَّه)، توجه و ایمان به حقیقت معنای آیه است که آدمی، بنده خداوند است.<ref>طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص: ۵۳۱</ref>
-حال که معناي آيه روشن شد، بايد گفت جمله {{قرآن|...إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ}} ناظر به قيامت است و جهنم را نيز در بر مي گيرد، پس منافاتي بين آيه و خلود در جهنم بعضي از انسان ها نيست.
+مفسران در مورد آیه «إنا للَّه» توضیح داده‌اند که مالکیت حقیقی، تنها برای خداوند است و هیچ انسانی در این مالکیت، شریک نیست و مالکیت انسان نسبت به خودش و اموالش، ظاهری و مجازی است. اگر انسان این را بداند، در وقت مصیبت، بی‌طاقت نمی‌شود؛ زیرا می‌داند چیزی را از دست نداده و مالکیت چیزی را ندارد. فردی که ایمان دارد، همه چیز را برای خداوند دانسته و هیچگاه در برابر بدبختی‌ها، خود را نمی‌بازد.<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص: ۵۳۳</ref>
-{{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==
-۱ـ توحيد در قرآن، عبدالله جوادي آملي.
+== بازگشت به خداوند ==
+تعبیر «وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» در مورد [[قیامت]] دانسته شده که مسیر حرکت انسان‌ها برای حسابرسی و پاداش و جزا به سوی او است. مفسران معتقدند آیه {{قرآن|... إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ}} به این معنا نیست که ما روزی با خداوند پیوند داشته‌ایم، از او جدا شده و دوباره جزئی از خداوند خواهیم شد. این تبیین را نادرست دانسته‌اند؛ زیرا خداوند بسیط است و هیچ ترکیبی در او راه ندارد و جزء داشتن، نقص برای خداوند است.
-۲ـ چهل حديث، امام خميني.
+این آیه توجه به این واقعیت است که همه به سوی او بازمی‌گردند و اعلام می‌کند که اینجا سرای جاویدان نیست. کمبود و نابودی نعمت‌ها یا زیادی آن‌ها، همه زودگذر هستند. همه این‌ها، وسیله‌ای است برای پیمودن مراحل تکامل و رسیدن به رستگاری.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۲۵.</ref>
-۳ـ تفسير تسنيم، ج۷، عبدالله جوادي آملي.
+== منابع ==
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
+{{پانویس|۲}}
-==منابع==
-<references />
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی =
+  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
-  | شاخه فرعی۱ =
+  | شاخه فرعی۱ = معارف قرآنی
   | شاخه فرعی۲ =
   | شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه = شد
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+ | ارزیابی کمی =شد
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت = ج
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}