مراحل حرمت شراب

سؤال

دیدگاه اسلام درباره نوشیدن شراب چیست؟ چه مجازاتی دارد؟

شراب‌خواری یکی از گناهان کبیره است و قرآن شراب‌خواری را کاری پلید و از عمل شیطان دانسته است که برای رستگار شدن باید از آن اجتناب کرد. در روایات با تعابیر مختلف، این عمل نهی شده است. گفته می‌شود شراب در چهار مرحله و به تدریج با نازل شدن این آیات حرام شده است: مرحله اول) سوره نحل، آیه۶۷. مرحله دوم) سوره بقره، آیه۲۱۹. مرحله سوم) سوره نساء، آیه۴۳. مرحله چهارم) سوره مائده، آیه۹۰.

همانگونه که در قرآن آمده است، شراب دارای منافع و مضراتی است، اما ضررهای آن از نفع‌هایش به مراتب بیشتر است.

حد شراب در قرآن بيان نشده، زيرا اهداف کلان و کلي را دنبال مي‌نمايد. اما در روايات، حد آن ۸۰ ضربه تازيانه آمده است.

درگاه‌ها

مراحل حرمت شراب در قرآن

مرحله اول

شرابخواری و می‌گساری در زمان جاهلیت و قبل از ظهور اسلام فوق‌العاده رواج داشت و به صورت یک بلای عمومی درآمده بود، تا آنجا که بعضی از مورخان می‌گویند عشق عرب جاهلی در سه چیز خلاصه می‌شد: شعر، شراب و جنگ.

روشن است که اگر اسلام می‌خواست بدون رعایت اصول روانی و اجتماعی با این بلای بزرگ عمومی به مبارزه برخیزد ممکن نبود، از روش تحریم تدریجی و آماده ساختن افکار و اذهان برای ریشه کن کردن می‌گساری که به صورت یک عادت ثانوی در رگ و پوست آنها نفوذ کرده بود، استفاده کرد، به این ترتیب که نخست در بعضی از سوره‌های مکی اشاراتی به زشتی این کار نمود، چنان‌که در آیه ۶۷ سوره نحل می‌خوانیم: ﴿وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً؛ از میوه‌های درخت نخل و انگور، مسکرات و روزی‌های پاکیزه فراهم می‌کنید﴾

«سکر» گرچه در لغت معانی مختلفی دارد، ولی در آیه ۶۷ سوره نحل به معنای مسکرات و مشروبات الکلی است، و معنای مشهور آن همین است. قرآن در این آیه هرگز اجازه شراب‌سازی از خرما و انگور نداده بلکه با توجه به اینکه مسکرات را در مقابل رزق حسن قرار داده اشاره کوتاهی به تحریم خمر و نامطلوب بودن آن نموده است، بنا بر این نیاز به این نداریم که بگوییم این آیه قبل از نزول تحریم شراب نازل شده و اشاره‌ای به حلال بودن آن است، بلکه به عکس، آیه، اشاره به حرام بودن آن می‌کند و شاید اولین اخطار در زمینه تحریم خمر باشد.

مرحله دوم

عادت زشت شراب‌خوری ریشه دارتر از آنبود که با این اشاره‌ها ریشه‌کن شود، بعلاوه شراب بخشی از درآمدهای اقتصادی آنها را نیز تأمین می‌کرد؛ هنگامی که مسلمانان به مدینه مهاجرت کردند و نخستین حکومت اسلامی تشکیل شد، دومین دستور در زمینه منع شراب‌خواری به صورت قاطع‌تری نازل گشت تا افکار را برای تحریم نهایی آماده‌تر سازد: ﴿یسْئَلُونَک عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکبَرُ مِنْ نَفْعِهِما؛ ای پیغمبر از تو از حکم شراب و قمار می‌پرسند، بگو: در این دو کار گناه بزرگی است و سودهایی برای مردم، ولی زیان گناه آن دو بیش از منفعت آنهاست﴾(بقره:۲۱۹) در این آیه ضمن اشاره به منافع اقتصادی مشروبات الکلی برای بعضی از جوامع همانند جامعه جاهلیت، اهمیت خطرات و زیان‌های بزرگ آن را که از منافع اقتصادی آن بیشتر است، یادآوری می‌شود.

مرحل سوم

خداوند به مسلمانان صریحاً دستور می‌دهد که در حال مستی هرگز نماز نخوانند تا بدانند با خدای خود چه می‌گویند:﴿یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لا تَقْرَبُوا الصلَوةَ وَ أَنتُمْ سکَرَی حَتی تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ؛ ای کسـانی که ایمان آورده‌اید در حال مستی به نماز نزدیک نشوید، تا بدانید چه می‌ـگوییـد﴾(نسا:۴۳) مفهوم این آیه آن نبود که در غیر حال نماز، نوشیدن شراب مجاز بود، بلکه برنامه همان برنامه تحریم تدریجی و مرحله به مرحله بود.

مرحله چهارم

در این مرحله دستور نهایی با صراحت کامل و بیان قاطع نازل که حتی بهانه جویان نیز نتوانند به آن ایراد گیرند نازل گردد:﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌ایدشراب و قمار و بتها و ازلام نوعی بخت آزمایی پلید و از عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید﴾(مائده:۹۰)

در این آیه با تعبیرات گوناگون ممنوعیت شراب‌خواری مورد تأکید قرار گرفته تا جایی که شراب‌خواری در ردیف بت‌پرستی، قمار و ازلام و از اعمال شیطانی و پلید قلمداد شده است. «انصاب» بت‌هایی که شکل مخصوصی نداشتند و تنها قطعه سنگی بودند و قرار گرفتن شراب و قمار هم ردیف آن، نشانگر خطر بسیار زیاد شراب و قمار است.

حرمت شراب در روایات

• پیامبر(ص) فرمود: «لَعَنَ‏ اللَّهُ‏ الْخَمْرَ وَ عَاصِرَهَا وَ غَارِسَهَا وَ شَارِبَهَا وَ سَاقِيَهَا وَ بَائِعَهَا وَ مُشْتَرِيَهَا وَ آكِلَ ثَمَنِهَا وَ حَامِلَهَا وَ الْمَحْمُولَةَ إِلَيْه؛ خداوند، شراب و بوجود آورنده، تهیه‌کننده، مصرف‌کننده، اعطاء کننده، خریدار، فروشنده، استفاده‌کننده از قیمت آن، حمل کننده و صاحب آن را لعن کرده است.»
• امام صادق(ع) فرمود: «لَا تُجَالِسُوا شُرَّابَ‏ الْخَمْرِ فَإِنَّ اللَّعْنَةَ إِذَا نَزَلَتْ عَمَّتْ مَنْ فِي الْمَجْلِسِ؛ با شراب‌خواران همنشین نشوید، زیرا هنگامی که لعنت خدا فرود آید همه کسانی را که در مجلس هستند فرا می‌گیرد.»
• رسول خدا(ص) فرمود: «ولایَـنالُ شَـفاعَتی مَـنْ شَـرِبَ المُـسْکِرَ، لایَـرِدُ عَـلیَّ الْـحَوْضَ لاوَاللّهِ؛ شفاعت من به کسی که مست کننده (شراب) می‌نوشد نمی رسد، به خدا سوگند او بر من در حوض کوثر وارد نمی‌شود.»

حد شراب

حد شراب در قرآن نیامده است، قرآن کلیات را بیان کرده و تبیین را به عهده رسول خدا گذاشته است. در روایات اسلامی حد شراب ۸۰ ضربه تازیانه است.

• شراب‌خواری هشتاد ضربه شلاق است که بر پشت، دو کتف و بقیه بدن شخص شراب‌خوار زده می‌شود و از زدن به سر، صورت و شرمگاه او خودداری می‌گردد.
• شراب‌خوار مرد باشد یا زن با شرایط زیر حد می‌خورد: بالغ؛ عاقل؛ با اختیار خودش شراب بنوشد؛ به حرمت شرابخواری آگاه باشد. مضطر به نوشیدن شراب نباشد.
• کیفیت اجرای حد شراب‌خوار این است که مرد را به حالت ایستاده و بدون لباس(به استثنای عورتین)، تازیانه می‌زنند. زن را به‌صورت نشسته و با لباس‌هایش تازیانه می‌زنند.