نیکی‌کردن به غیرمسلمانان

آیه ۸ سوره ممتحنه
مشخصات آیه
واقع در سوره	ممتحنه
شماره آیه	۸
جزء	۲۸
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	صلح با کفار

سؤال

در کدام آیه به عدالت و نیکی به غیرمسلمانان توصیه شده است؟

نیکی‌کردن و عدالت‌ورزیدن نسبت به غیرمسلمانان، توصیه آیه ۸ سوره ممتحنه است. این آیه در بیان این مطلب است که مسلمانان می‌توانند با مشرکانی که با آنان جنگ ندارند و آنان را از سرزمینشان بیرون نکرده‌اند دوستی کنند؛ و نیز توصیه می‌کند با آنان به عدالت رفتار کنند چرا که خدا عدالت‌پیشگان را دوست دارد.

همزیستی مسالمت‌آمیز با تمام کسانی که سر جنگ ندارند، و به دلیل وجود اهداف مشترک قابل تفاهم هستند یا لااقل راه بی‌طرفی را می‌پیمایند، از اصولی است که قرآن مجید بر آن تأکید نموده است.

شناخت آیه

آیه ۸ سوره ممتحنه گفته است خداوند شما را از نیکی و عدل نسبت به کسانی که با شما به خاطر دین جنگ نکرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون ننموده‌اند منع نمی‌کند. همانا خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.^[۱] آیه ۸ سوره ممتحنه و آیه بعدی مبین یک حکم کلی درباره رفتار مسلمانان با کفار است و بیان می‌دارد اگر کفار ضرری به مسلمانان نرسانده و به فکر ضرر و توطئه بر علیه آنان نیستند، مسلمانان می‌توانند با آنها خوب باشند و نیکی کنند؛ ولی آنان که ضرر رسانده و در فکر ضرر رساندن هستند، نمی‌شود آنها را دوست داشت و رابطه برقرار کرد و نیکی نمود.^[۲]

مفسران درباره این آیه گفته‌اند مشرکانی که کاری به مسلمانان نداشتند، نه عداوت می‌ورزیدند، نه با آنها پیکار می‌کردند، و نه اقدام به بیرون راندنشان از شهر و دیارشان نمودند، حتی گروهی از آنها پیمان ترک مخاصمه با مسلمانان بسته بودند، نیکی‌کردن به این دسته بی‌مانع بود، و اگر معاهده‌ای با آنها بسته بودند باید به آن وفا می‌کردند و در اجرای عدالت می‌کوشیدند.^[۳] گفته شده مصداق این گروه طائفه «خزاعه» بودند که با مسلمین پیمان ترک مخاصمه داشتند.^[۴]

گفته شده از این آیات «یک اصل کلی و اساسی» در چگونگی رابطه مسلمانان با غیر مسلمین استفاده می‌شود، نه تنها برای آن زمان که برای امروز و فردا نیز ثابت است، و آن اینکه مسلمانان موظفند در برابر هر گروه و جمعیت و هر کشوری که موضع خصمانه با آنها داشته باشند و بر ضداسلام و مسلمین قیام کنند سرسختانه بایستند، و هر گونه پیوند محبت و دوستی را با آنها قطع کنند. اما اگر آنها در عین کافر بودن نسبت به اسلام و مسلمین بی‌طرف بمانند یا تمایل داشته باشند، مسلمانان می‌توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند.^[۵]

متن و ترجمه آیه

﴿

لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ

خدا شما را از نیکی‌کردن و عدالت‌ورزیدن با آنان که با شما در دین نجنگیده‌اند و از سرزمینتان بیرون نرانده‌اند، بازنمی‌دارد. خدا کسانی را که به عدالت رفتار می‌کنند دوست دارد.

ممتحنه:۸

﴾

نیکی‌کردن و عدالت ورزیدن به کافران غیر حربی

روابط خارجی اسلام را بر اساس جذب و جلب دیگران دانسته‌اند و این امر از طرق زیر قابل دستیابی است: نیکی، عدالت، قبول پیشنهاد صلح‏، کمک مالی‏، ردّ امانات آنان، وفا به عهد با آنان، محترم شمردن پیمان‌های آنان و نیکی به والدین آنان.^[۶]

اسلام به مسلمانان می‌گوید اگر کسی با شما بدرفتاری نکرده است، با او رفتاری خوب و عادلانه داشته باشید و روابط خود را با کفّاری که رفتاری عاقلانه دارند و دشمنی نمی‌ورزند، تیره نکنید که شاید روزی مسلمان شوند یا با شما از در دوستی درآیند. در قرآن آمده است امید است خدا میان شما و کسانی از مشرکان، که با شما دشمنی کردند، [از راه اسلام] پیوند محبّت برقرار کند.^[۷]

همزیستی مسالمت‌آمیز با تمام کسانی که سر جنگ ندارند، و به دلیل وجود اهداف مشترک قابل تفاهم هستند یا لااقل راه بی‌طرفی را می‌پیمایند، از اصولی است که قرآن مجید بر آن تأکید نموده است.^[۸] کافرانی که در بیرون کشورهای اسلامی زندگی می‌کنند و معاهده و رابطه خاص سیاسی با مسلمانان ندارند ولی در حال جنگ و پیکار و مبارزه و مخالفت نیز نیستند، اسلام درباره آنها دستور به خوش‌رفتاری و مسالمت داده است.^[۹] بر اساس آیه ۸ سوره ممتحنه، کفّار غیر حربی که بنای جنگ با مسلمانان را ندارند و در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند، از حقوق و عدالت اجتماعی برخوردارند‏. اسلام را دین نیکی و عدالت دانسته‌اند حتی نسبت به کفّار.^[۱۰]

منابع

↑ قرائتی، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۴.
↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۳۴؛ قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱۱، ص۱۲۴.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۳.
↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۵.
↑ آخوندی، مصطفی، نظام دفاعی اسلام، ص۴۱.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۸۰.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۴۴.
↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۵.

[1] قرائتی، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۴.

[2] طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۳۴؛ قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱۱، ص۱۲۴.

[3] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.

[4] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.

[5] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۳.

[6] قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۵.

[7] آخوندی، مصطفی، نظام دفاعی اسلام، ص۴۱.

[8] مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۸۰.

[9] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۴۴.

[10] قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]