کلمه لمم در قرآن

سؤال

«لمم» از نظر قرآن چه گناهی است؟

درگاه‌ها

کلمه لمم در سوره نجم، از فواحش و گناهان کبیره استثناء شده است. در مورد معنای این کلمه احتمالات مختلفی نظیر گناه صغیره، نیت انجام گناه، گناهی که به صورت اتفاقی و نه از روی عادت انجام شود، داده شده است. در روایات نیز سه معنای گناه صغیره، نزدیک شدن به گناه و انجام ندادن آن و گناهی که گاهی انجام شود ولی فرد به آن عادت نکرده است، در تفسیر معنای کلمه لمم ذکر شده است.

متن آیه

﴿ الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ واسِعُ الْمَغْفِرَه

همانا از گناهان کبیره و اعمال زشت، جز صغیره دوری می‌کنند آمرزش پروردگار تو گسترده است.

نجم:۳۲

﴾

معنای لغوی

لَمَم به معنی «نزدیک شدن به گناه است» و از گناهان صغیره نیز تعبیر به «لمم» می‌شود. این واژه در اصل از ماده «اِلمام» گرفته شده که به معنی نزدیک شدن به چیزی بدون انجام آن است و گاه به اشیاء کم نیز اطلاق شده است.

قاموس القرآن در معنای لمم این چنین آورده است که «لمم» به گناهی گفته می‌شود که شخص به آن عادت نکرده و اصرار هم ندارد و گاهی از روی غفلت مرتکب می‌شود».

لمم در تفاسیر

مفسرین تفسیرهایی بر پایه معنای لغوی برای «لمم» ذکر کرده‌اند:

1. منظور از لمم گناه صغیره است؛
2. منظور، نیت انجام گناه بدون انجام آن است؛
3. منظور معاصی کم اهمیت است؛
4. منظور هرگونه گناه، اعم از صغیره و کبیره است، مشروط به اینکه عادت نشده باشد و اگر هم اتفاق افتاد توبه نماید؛
5. لمم به معنی گناهانی است که احیاناً از انسان سر می‌زند سپس متوجه می‌شود و آن را ترک می‌گوید.

استثناء لمم از گناهان کبیره

استثناء «لمم» از «کبائر» (با توجّه به اینکه ظاهر استثناء، استثناء متصل است) دلالت دارد بر اینکه «لمم» گناهی است که احیاناً و از روی غفلت از انسان سر می‌زند. به علاوه در جمله بعد، اینطور آمده است که «آمرزش پروردگار تو گسترده است» این نیز دلیل است بر اینکه گناهی از او سرزده که نیاز به غفران پروردگار دارد.

تفسیر لمم در روایات

روایات اسلامی تفسیرهای گوناگونی برای این واژه ذکر کرده‌اند:

1. در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: «هُوَ الذَّنْبُ‏ يُلِمُ‏ بِهِ الرَّجُلُ فَيَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ بَعْدُ؛ لمم، گناهي است كه انسان به سراغ آن مي‌رود و سپس مدتي از گناه خودداري كرده و بار ديگر به آن آلوده مي‌شود.»
2. همچنین حضرت در روایت دیگری می‌فرمایند: «وَ اللَّمَمُ الرَّجُلُ يُلِمُّ بِالذَّنْبِ فَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْه‏؛ لمم، آن است كه انسان به سراغ گناهي رود، سپس از آن استغفار كند»

علامه طباطبائی می‌فرماید: روایات اهل‌بیت(ع) برای «لمم» سه معنا ذکر کرده‌اند: ۱. گناهان صغیره؛ ۲. نزدیک شدن به گناه و انجام ندادن آن؛ ۳. گناهی که گاهی انجام می‌شود ولی فرد به آن عادت نکرده است و شامل گناهان کبیره و صغیره می‌شود. از آنچه از لغت و روایات استفاده می‌شود این است که «لمم» برای هر سه معنا آمده است و شامل آن‌ها می‌شود.