نبأ عظیم در قرآن
| مفردات قرآن |
|---|
| قول سدید |
قرآن در بیش از هفتاد آیه از «نبأ به معنای خبر» استفاده کرده است. خبر غیبی، خبر از آخرت، خبر از رخدادهای اجتماعی و ... . قرآن در دو آیه «نبأ» را با پسوند «عظیم» آورده است.
- قرآن بعد از بیان جایگاه اهل تقوی و اهل طغیان در آخرت در آیات ۴۹ تا ۶۶ سوره ص، به رسول خدا دستور می‌دهد که به مردم بگوید: ﴿قُلْ هُوَ نَبَأٌ عَظيمٌ۶۷أَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ۶۸؛ بگو: اين خبرى بزرگ است. [كه] شما از آن روى برمىتابيد.﴾(ص:۶۸-۶۷)
- در سوره نبأ نیز آمده است: ﴿عَمَّ يَتَساءَلُونَ۱عَنِ النَّبَإِ الْعَظيمِ۲؛ درباره چه چيز از يكديگر مىپرسند؟ از خبر بزرگ و پراهميّت (رستاخيز)!﴾(نبأ:۲-۱)
در ادامه این آیه می‌گوید که چنين نيست كه آنها فكر مىكنند و بزودى مىفهمند. باز هم چنين نيست كه آنها مىپندارند و بزودى مىفهمند (كه قيامت حق است)![۱] سپس شگفتی‌های جهان هستی را بیان می‌کند.[۲] بعد از آن می‌گوید روز جدايى، ميعاد همگان است! روزى كه در «صور» دميده مىشود و شما فوج فوج (به محشر) مىآييد![۳] و تا آخر سوره از رخدادهای برپایی قیامت، بهشتیان و جهنمیان سخن می‌گوید.[۴]
با توجه به اینکه قبل و بعد هر دو آیه درباره قیامت است، نَبَإِ الْعَظِيمِ در این دو آیه ۲ به معنای «خبر بزرگ» و مراد از آن قیامت است. مفسران نیز همین تفسیر را دارند. [۵] [۶] خبر عظیم، خبر قیامت است که قرآن در سوره‌هاى مکى و مخصوصا در سوره‌هایى که در اوائل بعثت نازل شده، اهتمام زیادی در اثبات آن دارد. تأیید این معنا، سیاق آیات سوره نبا است که به مسئله قیامت و استدلال بر واقعیت و حقانیت آن پرداخته شده است. [۷] [۸]
برخی روایات، امیرمومنان علی(ع) را یکی از مصداق‌های «نبأ عظیم» دانسته‌اند که مردم پس از رحلت رسول خدا(ص) در آن اختلاف کردند. [۹] [۱۰] امام صادق(ع) در روایتی ولایت مصداق ﴿عم يتساءلون عن النبإ العظيم﴾ دانسته است.[۱۱]
جمع ميان محتواى اين روايات و آنچه در مورد تفسير آيه به مساله معاد، از دو راه ممكن است:
- نبا عظيم مفهوم وسيع و گستردهاى دارد كه همه اينها را شامل مىشود، هر چند به هنگام نزول اين آيات، تكيه قرآن بيش از همه مساله معاد بود، ولى اين مانع نمىشود كه آيه مصداق‌هاى ديگرى نيز داشته باشد.
- قرآن داراى بطون مختلفى است، يعنى يك آيه ممكن است معانى متعددى داشته باشد كه از ميان آنها يك معنى ظاهر است و معانى ديگر بطون قرآن است كه به كمك قرائن مختلفى از آن استفاده مىشود، و يا به تعبير ديگر نوعى دلالت التزامى است كه براى همه كس جز خاصان روشن نيست. [۱۲]
با توجه به رواياتی که «نَبَأٌ عَظِيمٌ» را علىّ بن ابىطالب دانسته است، عبارت «یَا بْنَ النَّبَإِ الْعَظِيم؛ ای پسر خبر بزرگ» در دعای ندبه، [۱۳] [۱۴] به آیه ۲ سوره نبأ اشاره دارد و امام مهدی(ع) را فرزند امام علی(ع) معرفی می‌کند.
منابع
- ↑ سوره نبأ، آیه۵-۴.
- ↑ سوره نبأ، آیه۱۶-۶.
- ↑ سوره نبأ، آیه۱۸-۱۷.
- ↑ سوره نبأ، آیه۴۰-۱۹.
- ↑ کاشانی، فتح الله، منهج الصادقین، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۴۴ش، ج۱۰، ص۱۲۵.
- ↑ قرشی، علی اکبر، تفسيراحسن‌الحديث، ج۱۲، ص۳۳.
- ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲۰، ص۲۵۷.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۶.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، قم، کتابخانه آيه الله مرعشي نجفي، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ص۷۷، حدیث۳.
- ↑ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۰۷، حدیث۳.
- ↑ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دارالکتب الإسلامية، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق. ج۱، ص ۴۱۸، حدیث۳۴.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۶، ص۶.
- ↑ ابن مشهدى، محمد بن جعفر، المزار الكبير، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، ص۵۷۸.
- ↑ ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۹۷.