جمع بودن کلمه خالقین در آیه احسن الخالقین

سؤال

چرا در آیه «احسن الخالقین» خالقین به صورت جمع آمده است؟

جمع بودن خالقین در «أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ» که از اوصاف خداوند است به این معنا نیست که آفریدگار دیگری وجود دارد؛ بلکه قرآن در بیان این مطلب است که خداوند در میان موجوداتی که قادر به خلق هستند، بهترین خالق است. این تعبیر، قدرت بی‌مانند خلقت خداوند را می‌نمایاند. کلمه خلقت برای غیر خداوند استفاده می‌شود و تعبیر احسن الخالقین ایرادی ندارد. خلق خدا با خلق غير او از جهات گوناگونى متفاوت است‏.

عبارت «أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ» در قرآن پس از بیان مراحل خلقت انسان آمده است: ﴿فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ؛ آفرين باد بر خدا كه بهترين آفرينندگان است﴾(مؤمنون:۱۴)

واژه «خلقت» در لغت به معنای تقدیر و اندازه‌گیری آمده است و همچنین به معنای مقایسه دقیق و بدون اختلاف چیزی با چیز دیگر نیز استفاده می‌شود. بر اساس این معنا، غیر از خدا نیز ممکن است «خالق» باشند، هرچند این خلقت به معنای آفرینش حقیقی نیست. حتی موجودات ساده‌ای چون پرندگان نیز با استفاده از محاسبات دقیق خود، آشیانه‌ای می‌سازند. از این‌رو، قرآن در این آیه «خالقین» را به‌صورت جمع به کار برده است، نه این‌که خداوند را از میان سایر خدایان فرضی به‌عنوان بهترین خالق معرفی کند.

علاوه بر این، آیاتی وجود دارند که در آن‌ها خلقت به حضرت عیسی(ع) نسبت داده شده است؛ به‌گونه‌ای که او از گل چیزی شبیه پرنده می‌ساخت و سپس به اذن خداوند در آن می‌دمید و آن پرنده به‌وجود می‌آمد. خداوند همین خلقت را در آیه ۱۱۰ سوره مائده به حضرت عیسی یادآور شده است:﴿وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْني‏ فَتَنْفُخُ فيها فَتَكُونُ طَيْراً بِإِذْني‏؛ و هنگامى كه به فرمان من، از گل چيزى بصورت پرنده مى‏ساختى و در آن مى‏دميدى و به فرمان من، پرنده‏اى مى‏‌شد.﴾

این آیات بر تفاوت خلقت الهی با خلقت انسان تأکید دارند. هدف از این مقایسه، نزدیک کردن اذهان انسان‌ها به عظمت خلقت الهی است و نشان دادن قدرت بی‌نظیر خداوند در آفرینش. در حالی که خلقت انسان و سایر موجودات، اگرچه با اذن خداوند همراه است، اما از جهت ماهیت و ویژگی‌ها با خلقت خداوند تفاوت اساسی دارد و دارای نقص و محدودیت است.