نیکی‌کردن به غیرمسلمانان

آیه ۸ سوره ممتحنه
مشخصات آیه
واقع در سوره	ممتحنه
شماره آیه	۸
جزء	۲۸
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	صلح با کفار

سؤال

آیه صلح کدام آیه است و تفسیر آن چیست؟

نیکی‌کردن و عدالت‌ورزیدن نسبت به غیرمسلمانان، توصیه آیه ۸ سوره ممتحنه است. این آیه در بیان این مطلب است که مسلمانان می‌توانند با مشرکانی که با آنان جنگ ندارند و آنان را از سرزمینشان بیرون نکرده‌اند دوستی کنند؛ و نیز توصیه می‌کند با آنان به عدالت رفتار کنند چرا که خدا عدالت‌پیشگان را دوست دارد.

شناخت آیه

آیه ۸ سوره ممتحنه گفته است خداوند شما را از نیکی و عدل نسبت به کسانی که با شما به خاطر دین جنگ نکرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون ننموده‌اند منع نمی‌کند. همانا خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.^[۱] آیه ۸ سوره ممتحنه و آیه بعدی مبین یک حکم کلی درباره رفتار مسلمانان با کفار است و بیان می‌دارد اگر کفار ضرری به مسلمانان نرسانده و به فکر ضرر و توطئه بر علیه آنان نیستند، مسلمانان می‌توانند با آنها خوب باشند و نیکی کنند؛ ولی آنان که ضرر رسانده و در فکر ضرر رساندن هستند، نمی‌شود آنها را دوست داشت و رابطه برقرار کرد و نیکی نمود.^[۲]

مفسران درباره این آیه گفته‌اند مشرکانی که کاری به مسلمانان نداشتند، نه عداوت می‌ورزیدند، نه با آنها پیکار می‌کردند، و نه اقدام به بیرون راندنشان از شهر و دیارشان نمودند، حتی گروهی از آنها پیمان ترک مخاصمه با مسلمانان بسته بودند، نیکی‌کردن به این دسته بی‌مانع بود، و اگر معاهده‌ای با آنها بسته بودند باید به آن وفا می‌کردند و در اجرای عدالت می‌کوشیدند.^[۳] گفته شده مصداق این گروه طائفه «خزاعه» بودند که با مسلمین پیمان ترک مخاصمه داشتند.^[۴]

گفته شده از این آیات «یک اصل کلی و اساسی» در چگونگی رابطه مسلمانان با غیر مسلمین استفاده می‌شود، نه تنها برای آن زمان که برای امروز و فردا نیز ثابت است، و آن اینکه مسلمانان موظفند در برابر هر گروه و جمعیت و هر کشوری که موضع خصمانه با آنها داشته باشند و بر ضداسلام و مسلمین قیام کنند سرسختانه بایستند، و هر گونه پیوند محبت و دوستی را با آنها قطع کنند. اما اگر آنها در عین کافر بودن نسبت به اسلام و مسلمین بی‌طرف بمانند یا تمایل داشته باشند، مسلمانان می‌توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند.^[۵]

متن و ترجمه آیه

﴿

لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

خدا شما را از نيكى‌كردن و عدالت‌ورزيدن با آنان كه با شما در دين نجنگيده‌اند و از سرزمينتان بيرون نرانده‌اند، باز نمى‌دارد. خدا كسانى را كه به عدالت رفتار مى‌كنند دوست دارد.

ممتحنه:۸

﴾

نیکی کردن و عدالت ورزیدن به کافران غیر حربی

روابط خارجی اسلام را بر اساس جذب و جلب دیگران دانسته‌اند و این امر از طرق زیر قابل دستیابی است: نیکی، عدالت، قبول پیشنهاد صلح‏، کمک مالی‏، ردّ امانات آنان، وفا به عهد با آنان، محترم شمردن پیمان‌های آنان و نیکی به والدین آنان.

اسلام به مسلمانان مى‌گويد اگر كسى با شما بدرفتارى نكرده است، با او رفتارى خوب و عادلانه داشته باشيد و روابط خود را با كفّارى كه رفتارى عاقلانه دارند و دشمنى نمى‌ورزند، تيره نكنيد كه شايد روزى مسلمان شوند يا با شما از در دوستى درآيند. در قرآن آمده است اميد است خدا ميان شما و كسانى از مشركان، كه با شما دشمنى كردند، [از راه اسلام‌] پيوند محبّت برقرار كند.^[۶]

همزيستى مسالمت‌آميز با تمام كسانى كه سر جنگ ندارند، و به دليل وجود اهداف مشترك قابل تفاهم هستند يا لااقل راه بى‌طرفى را مى‌پيمايند، از اصولى است كه قرآن مجيد بر آن تأكيد نموده‌ است.^[۷] کافرانی كه در بيرون كشورهاى اسلامى زندگى مى‌كنند و معاهده و رابطه خاص سياسى با مسلمانان ندارند ولى در حال جنگ و پيكار و مبارزه و مخالفت نيز نيستند، اسلام درباره آنها دستور به خوش‌رفتارى و مسالمت داده است.^[۸] بر اساس آیه ۸ سوره ممتحنه، کفّار غیر حربی که بنای جنگ با مسلمانان را ندارند و در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند، از حقوق و عدالت اجتماعی برخوردارند. حساب کفّار بی‌آزار از کفّار آزاررسان جداست‏. اسلام دین نیکی و عدالت است، حتّی نسبت به کفّار.^[۹]

منابع

↑ قرائتی، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۴.
↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۳۴؛ قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱۱، ص۱۲۴.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۳.
↑ آخوندی، مصطفی، نظام دفاعى اسلام ، ص۴۱.
↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام قرآن، تهران،‌ دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۸۰.
↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام امير المومنين(ع)، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۴۴.
↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۵.

[1] قرائتی، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۴.

[2] طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۳۴؛ قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱۱، ص۱۲۴.

[3] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.

[4] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.

[5] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۳.

[6] آخوندی، مصطفی، نظام دفاعى اسلام ، ص۴۱.

[7] مكارم شيرازى، ناصر، پيام قرآن، تهران،‌ دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۸۰.

[8] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام امير المومنين(ع)، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۴۴.

[9] قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۵۸۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]