پیش نویس:حدیث «تبدیل محفوظات فراموش‌شده قرآن به مار»: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
== مقصود حدیث: بی‌توجهی و عمل نکردن به قرآن == | == مقصود حدیث: بی‌توجهی و عمل نکردن به قرآن == | ||
محققان تهدیدی که در روایت مطرح شده را متوجه افرادی دانسته‌اند که به‌طور عمدی و از روی سهل‌انگاری به [[آیات قرآن]] بی‌توجهی می‌کنند. کسانی که به دستورات قرآن عمل نمی‌کنند. از نظر آنان، روایت شامل کسانی که در اثر ضعف حافظه آیات را فراموش کنند نیست. آنان برای این مطلب شاهد آورده‌اند که در بعضی نقل‌ها قید «متعمداً» (از روی عمد) بعد از «نسیَه» آمده است.<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مؤسسه بعثت، ۱۴۱۷ق، ص۵۱۳.</ref> | محققان تهدیدی که در روایت مطرح شده را متوجه افرادی دانسته‌اند که به‌طور عمدی و از روی سهل‌انگاری به [[آیات قرآن]] بی‌توجهی می‌کنند. کسانی که به دستورات قرآن عمل نمی‌کنند. از نظر آنان، روایت شامل کسانی که در اثر ضعف حافظه آیات را فراموش کنند نیست.<ref>حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۶ ص۱۹۵ ذيل ح ۷۷۱۴ .</ref> آنان برای این مطلب شاهد آورده‌اند که در بعضی نقل‌ها قید «متعمداً» (از روی عمد) بعد از «نسیَه» آمده است.<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مؤسسه بعثت، ۱۴۱۷ق، ص۵۱۳.</ref> | ||
همچنین، از امام صادق(ع) در مورد مردی که قرآن را خوانده (فرا گرفته) و سپس آن را فراموش کرده و این عمل را سه بار انجام داده، پرسیده شده که آیا بر او مجازاتی هست. [[امام(ع)]] مجازات را نفی کرده است.<ref name=":0" /> برخی محققان معتقدند، براساس این روایت، چنین شخصی گناه‌کار نیست و کیفر ندارد، هر چند از اجر بزرگی محروم شده است.<ref name=":0">مازندرانی، محمدصالح، شرح الاصول الکافی، مع تعلیقات ابوالحسن الشعرانی، تحقیق: علی عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۹ق، ج۱۱، ص۳۴.</ref> | همچنین، از امام صادق(ع) در مورد مردی که قرآن را خوانده (فرا گرفته) و سپس آن را فراموش کرده و این عمل را سه بار انجام داده، پرسیده شده که آیا بر او مجازاتی هست. [[امام(ع)]] مجازات را نفی کرده است.<ref name=":0" /> برخی محققان معتقدند، براساس این روایت، چنین شخصی گناه‌کار نیست و کیفر ندارد، هر چند از اجر بزرگی محروم شده است.<ref name=":0">مازندرانی، محمدصالح، شرح الاصول الکافی، مع تعلیقات ابوالحسن الشعرانی، تحقیق: علی عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۹ق، ج۱۱، ص۳۴.</ref> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۷:۴۷
حدیثی است به این مضمون، کسانی که قرآن را حفظ می‌کنند اگر آن را فراموش کنند و دوره نکنند، این آیات در آخرت به صورت مارهایی می‌شوند و گریبان‌شان را می‌گیرد. آیا صحیح است؟
تبدیل محفوظات فراموش‌شدۀ قرآن به مار محتوای روایتی است که بر اساس آن، آیاتی که انسان حفظ کرده و سپس فراموش می‌کند، در قیامت به شکل مار به گردن او آویزان می‌شود. برخی معتقدند مقصود از فراموش کردن آیات در این روایت فراموشی از روی ضعف حافظه نیست و چنین افرادی مؤاخذه نخواهند شد. از نظر آنان فراموشی در این روایت، فراموشی از روی سهل‌انگاری است که مصادیق آن عدم توجه به معنای آیات و عمل نکردن به دستورات آنهاست. روایاتی نیز این معنا را تأیید می‌کنند.
اهمیت حفظ قرآن
حفظ آیات قرآن از موضوعاتی است که در روایات به آن توصیه شده است. از پیامبر اسلام(ص) نقل شده که اگر خداوند به کسی حفظ قرآن را عطا نماید و او گمان کند به کسی برتر از آنچه به او عطا شده، داده شده، برترین نعمت را کوچک شمرده است.[۱]
همچنین، روایاتی بر تکرار و تمرین آیات حفظ شده، برای به یاد ماندن در حافظه انسان، تأکید دارند.[۲]
البته باید توجه داشت که در برخی روایات، حفظ قرآن زمانی مهم و ارزشمند تلقی شده که مقدمه‌ای برای عمل به دستورات و راهنمایی‌های آن باشد، لذا اهمیت داشتن حفظ قرآن مادامی است که همراه با عمل باشد. امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «الْحافِظُ لِلْقُرْءانِ الْعامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ[۳]؛ حافظ قرآني كه به آن عمل كند، با فرشتگان پيغام‌بر و نيك رفتار هم‌نشين خواهد شد.»
متن و مضمون حدیث
شیخ صدوق از امام علی(ع) و او از پیامبر(ص) نقل می‌کند:
| « | مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ ثُمَّ نَسِيَهُ لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَغْلُولًا يُسَلِّطُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِ بِكُلِّ آيَةٍ مِنْهُ حَيَّةً تَكُونُ قَرِينَتَهُ إِلَى النَّارِ إِلَّا أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَه[۴]
هرکسی قرآن را فرا گیرد سپس آن را فراموش کند، در روز قیامت در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که به زنجیر کشیده شده و خداوند در برابر هر آیه‌ای که فراموش کرده بر او ماری مسلط خواهد نمود که به سوی آتش همراهش خواهد بود، مگر آنکه خداوند او را بیامرزد. |
» |
مضمون این حدیث در روایات دیگری به نقل از پیامبر(ص) با اختلافاتی، نقل شده است.[۵]
در آغاز حدیث «وَ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ» آمده است. معنی تعلّم فراگرفتن است، نه حفظ کردن و از بَرکردن. به همین جهت، این روایت را مختص به حفظ قرآن ندانسته‌اند. بر اساس این روایت، خداوند در برابر هر آیه، ماری را بر آن شخص مسلط می‌کند، نه اینکه آیات همانند مار گریبان شخص را بگیرد؛ زیرا حرف «ب» در عبارت «بکل آیه» برای رساندن معنای مقابله است، یعنی در مقابل هر آیه.[۶]
مقصود حدیث: بی‌توجهی و عمل نکردن به قرآن
محققان تهدیدی که در روایت مطرح شده را متوجه افرادی دانسته‌اند که به‌طور عمدی و از روی سهل‌انگاری به آیات قرآن بی‌توجهی می‌کنند. کسانی که به دستورات قرآن عمل نمی‌کنند. از نظر آنان، روایت شامل کسانی که در اثر ضعف حافظه آیات را فراموش کنند نیست.[۷] آنان برای این مطلب شاهد آورده‌اند که در بعضی نقل‌ها قید «متعمداً» (از روی عمد) بعد از «نسیَه» آمده است.[۸]
همچنین، از امام صادق(ع) در مورد مردی که قرآن را خوانده (فرا گرفته) و سپس آن را فراموش کرده و این عمل را سه بار انجام داده، پرسیده شده که آیا بر او مجازاتی هست. امام(ع) مجازات را نفی کرده است.[۹] برخی محققان معتقدند، براساس این روایت، چنین شخصی گناه‌کار نیست و کیفر ندارد، هر چند از اجر بزرگی محروم شده است.[۹]
منابع
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۷۶، ج۸، ص۷۶.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۸۴۵–۸۴۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۰۳، باب فضل حامل القرآن، حدیث۲.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، کتاب من لا یحضره الفقیه، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۲.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دار الشريف الرضي للنشر، ۱۴۰۶ق، ص۲۸۰-۲۹۵.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه: علی‌اکبر غفاری، تهران، کتابفروشی صدوق، ۱۳۶۳ش، ص۶۴۶، پاورقی مترجم، ص۱۲.
- ↑ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹، ج۶ ص۱۹۵ ذيل ح ۷۷۱۴ .
- ↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مؤسسه بعثت، ۱۴۱۷ق، ص۵۱۳.
- ↑ پرش به بالا به: ۹٫۰ ۹٫۱ مازندرانی، محمدصالح، شرح الاصول الکافی، مع تعلیقات ابوالحسن الشعرانی، تحقیق: علی عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۹ق، ج۱۱، ص۳۴.