اهداف نزول قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

    جز ({{شاخه | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن |شاخه فرعی۱ = نزول قرآن |شاخه فرعی۲ = |شاخه فرعی۳ = }})
    (←‏بشارت و انذار: اصلاح ارقام)
     
    (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۲: خط ۲:


    {{سوال}}
    {{سوال}}
    هدف از نزول قرآن کریم چیست؟
    هدف از نزول قرآن کریم چیست؟
    {{پایان سوال}}
    {{پایان سوال}}
    {{پاسخ}}
    {{پاسخ}}
    انسان‌ها برای رسیدن به هدف خلقت، نیازمند برنامه ای که مطابق با نیازهای آن‌ها است، هستند. [[قرآن‌کریم]] به عنوان برنامه‌ای که این نیازمندی‌ها را ذکر فرموده از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در خود آیات قرآن، در مورد قرآن وارد شده است در دو جهت معرفی قرآن، به کتاب هدایت، نور و تبیان هر چیز و از جهت دیگر اهدافی نیز برای آن ذکر شده است، مانند تعقل و فهم انسان، تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر و بشیر و نذیر بودن آن.
     
    انسان‌ها برای رسیدن به هدف خلقت، نیازمند برنامه‌ای که مطابق با نیازهای آن‌ها باشد، هستند. [[قرآن‌کریم]] به عنوان برنامه‌ای از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در قرآن برای نزول قرآن وارد شده است عبارتند از: هدایت و بیان نیازمندی‌های بشر،  تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر، بشارت‌ دادن و انذار کردن مردم.


    == کتاب هدایت ==
    == کتاب هدایت ==
    [[قرآن کریم]] آخرین و کامل‌ترین کتاب از میان [[کتاب‌های آسمانی]] که برای هدایت بشر نازل شده است می‌باشد.
    [[قرآن کریم]] برای هدایت بشر نازل شده است.<ref> سوره بقره، آیه۲و ۱۸۵. سوره ال عمران، آیه۱۳۸.  سوره یونس، آیه۵۷.  سوره نحل، آیه۶۴ و ۸۹ و ۱۰۲. سوره نمل، آیه۱و۲. سوره فصلت، آیه۴۴.</ref>
     
    غير از خداوند احدي شايسته هدايت انسان نیست، زيرا ديگران خود نيازمند هدايت هستند: {{قرآن|اِنَّ هُديَ الله هُوَ الْهُدي| ترجمه= هدايت الهي تنها هدايت است.| سوره‌= بقره| آيه= ۱۲۰}} و چون قرآن برنامه هدايتي خداوندي است،<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۶۲.</ref> از گزند هر گونه جهل، خطا، نسيان و اختلاف محفوظ خواهد بود: {{قرآن|لا يأتيهِ الباطِلُ مِن بَينِ يَديهِ و لا مِن خَلفِه| ترجمه= هيچ باطلي نه از پيش‌رو و نه از پشت‌سر به سراغ آن نمي‌آيد.| سوره‌= فصلت| آيه‌= ۴۲}} قرآن بمنظور هدايت همه‌ انسان‌ها نازل شده <ref>سوره‌ بقره، آيه‌ ۱۸۵.</ref> و نحوه رهبري آن بهترين نوع هدايت مي‌باشد.<ref>سوره‌ اسراء، آيه‌ ۹.</ref>
    قرآن در این باره می‌فرماید: {{قرآن|... وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًی وَرَحْمَه وَبُشْرَی لِلْمُسْلِمِینَ}}<ref>نحل/ ۸۹.</ref> و ما برتو قرآن را نازل کردیم که بیان کننده همه چیز و به‌عنوان کتاب هدایت، رحمت و بشارت برای مؤمنان می‌باشد؛ و در آغاز [[سوره بقره]] می‌فرماید: {{قرآن|ذَلِکَ الْکِتَابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدًی لِلْمُتَّقِینَ}}<ref>بقره/ ۲.</ref> آن کتاب (قرآن) شکی در آن نیست، هدایتی است برای پرهیزگاران.
    هدايت قرآن كه كلام خداست، نياز هر نيازمند آماده و مستحقّ را برآورده مي‌نمايد: {{قرآن|اِن تتّقوا الله يجعَل لَكُم فُرقاناً|ترجمه= اگر از خدا به پرهيزند براي شما وسيله‌اي جهت جداساختن حق از باطل قرار مي‌دهد.| سوره= انفال| آیه=۲۹}}


    == کتاب نور ==
    == کتاب نور ==
    [[خداوند متعال]]، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است؛ کتاب نوری که انسان به وسیلهٔ آن از ظلمت‌ها بیرون می‌آورد و چراغ راه او می‌باشد. وجه تشبیه قرآن به نور، این است که، نور، هم خودش روشن است و هم چیزهای دیگر را نورانی و روشن می‌کند.<ref>برای توضیح بیشتر رجوع کنید به آیات: نساء/ ۱۷۴ و ابراهیم/۱.</ref>
    [[خداوند متعال]]، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است: {{قرآن|قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ|ترجمه= از طرف خدا، نور و كتاب آشكاري به سوي شما آمد.| سوره‌= مائده| آيه= ۱۵}}  کتاب نوری که انسان به وسیله آن از ظلمت‌ها بیرون می‌آید و چراغ راه او می‌باشد.<ref> سوره نساء، آیه۱۷۴. سوره ابراهیم، آیه۱.</ref>
    قرآن نور است چون نور هم خودش روشن است و هم چیزهای دیگر را نورانی و روشن می‌کند.
    <ref>ابوالفتوح رازى، حسين بن على، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۰۶.</ref>
    به شرطی که افراد جامعه هم به سمت این روشنایی بروند:{{قرآن|ای اهل کتاب! به یقین از طرف خدا نور و کتابی روشن به‌سوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد، هدایت می‌کند و شما را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به‌سوی نور و روشنایی خارج می‌کند.| سوره = مائده| آیه = ۱۵ و ۱۶}}


    قرآن می‌فرماید: {{قرآن|یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءَکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیرًا مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ قَدْ جَاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُبِینٌ. یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ…}}<ref>مائده/ ۱۶ – ۱۵.</ref> ای اهل کتاب !تحقیقاً از طرف خدا نور و کتابی روشن به‌سوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد، هدایت می‌کند و شما را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به‌سوی نور و روشنایی خارج می‌کند.
    == کتاب جامع سعادت ==
    خدا قرآن را به‌عنوان بیان‌گر همه چیز به انسان‌ها شناسانده است: {{قرآن| وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ | ترجمه= و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است.|سوره= نحل|آیه=۸۹}} در آیات دیگرنیز اشاره دارد که همه چیز در قرآن بیان شده است.<ref>سوره انعام، آيه۳۸ و ۵۹.</ref>
    یعنی هرچیزی که در تأمین سعادت و هدایت انسان‌ها سهم به سزایی دارد، در این کتاب الهی بیان شده است.
    اگر ارتکاب عملی مایه شقاوت بشر می‌شود، پرهیز از آن به‌صورت دستوری لازم در آن آورده شده است.
    <ref> طباطبائي، محمد حسين ، الميزان في تفسير القرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، چاپ چهارم، ۱۳۶۱ش، ج۱۲، ص۲۴۶.</ref>
    <ref> مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، دهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۱، ص۳۶۳.</ref>


    == کتاب جامع سعادت ==
    == یادآوری و تذکر ==
    خدا قرآن را به‌عنوان بیان‌گر (تبیان) همه چیز به انسان‌ها شناسانده و در این‌باره می‌فرماید:
    قرآن ذکر است: {{قرآن|وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ | ترجمه= و ما اين ذكر را بر تو نازل كرديم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شايد انديشه كنند!| سوره= نحل| آیه= ۴۴}}
    قرآن بارها ذکر بودنش را برای جامعه بیان کرده است.<ref>سوره اعراف، آیه۲ و ۶۳. سوره حجر، آیه۹. سوره انبیاء، آیه۵۰. سوره یس، آیه۶۹.  سوره ص، آیه۱ و ۸۷.</ref>
    قرآن‏ ذكر است‏، زيرا: يادآور نشانه‌ها، نعمت‌ها و صفات الهى است. يادآور گذشته و آينده انسان است. يادآور عوامل سقوط و عزّت جوامع است. يادآور صحنه‏‌هاى قيامت است. يادآور عظمت هستى است. يادآور تاريخ و زندگى شخصيّت‏‌هاى تاريخ‏‌ساز است.<ref>قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶.</ref>


    {{قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ …}}<ref>نحل/ ۸۹.</ref> ما بر تو قرآن را به‌عنوان بیان‌گر هر چیز نازل کردیم…. یعنی هرچیزی که در تأمین سعادت انسان‌ها سهم به سزایی دارد، در این کتاب الهی بیان شده است؛ و اگر انجام کاری سبب فراهم نمودن سعادت بشر است، در قرآن کریم آمده و اگر ارتکاب عملی مایهٔ شقاوت بشر می‌شود، پرهیز از آن به‌صورت دستوری لازم در آن آورده شده است.
    ذکر بودن قرآن حکیمانه است.<ref>سوره آل عمران، آیه۵۸.</ref> برای مومنان سودآور است.<ref>سوره اعراف، آیه۲.</ref> رحمت‌آور است.<ref>سوره اعراف، آیه۶۳.</ref> رستگارانه است.<ref>سوره اعراف، آیه۶۹.</ref> برای تبیین و اندیشیدن است.<ref>سوره نحل، آیه۴۴. سوره انبیاء، آیه۱۰.</ref>


    == عاقل ساختن انسان ==
    قرآن تذکری برای همه جهانیان است: {{قرآن|إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ
    تعالیم قرآن فقط برای علم آموزی و دانشمند ساختن نیست، بلکه برای عاقل ساختن انسان‌ها است. قرآن می‌فرماید: {{قرآن|وَتِلْکَ الأمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا یَعْقِلُهَا إِلا الْعَالِمُونَ}}<ref>. عنکبوت / ۴۳.</ref> مادر قرآن آن مثَل‌ها را برای مردم می‌زنیم، اما آن‌ها را غیر از افراد عالم نمی‌توانند تعقل بکنند و بفهمند. در این آیه، علم را به‌عنوان وسیله‌ای لازم برای هدف نهایی یعنی تعقل و عاقل شدن، معرفی می‌کند.
    | سوره = انعام
    | آیه = ۹۰
    | ترجمه = قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی‌باشد.}}
    در آیات دیگر نیز به ذکر جهانی بودن قرآن تصریح شده است.<ref>سوره يوسف، آیه۱۰۴. سوره قلم، آیه۵۲. سوره تکویر، آیه۲۷. </ref>


    مثال‌هایی که قرآن به آن اشاره می‌کند، در واقع برای تعقل و فهم عملی انسان است، تا با فهم آن طریق هدایت و سعادت برای انسان هموار شود.
    یعنی اين قرآن و رسالت و هدايت يك بيدار باش و يادآورى به همه جهانيان است و چنين نعمت همگانى، همانند نور آفتاب و امواج هوا و بارش باران است كه جنبه عمومى و جهانى دارد.‏<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۳۳۶.</ref>
    قرآن‏ ذكر است‏ چون بنده را از غفلت و جهالت بيرون مي‌آورد و به شاه‌راه هدايت سوق مي‌دهد و سرّ نزول قرآن بينا كردن جامعه و آشكار كردن امورى است كه بآن احتياج دارند.<ref>طيب، عبدالحسين، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۱۲۹.</ref>


    == یادآوری و تذکر ==
    بعضی از آیات، قرآن را تذکر برای عالمین معرفی کرده است: {{قرآن|... إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ}}<ref>انعام/ ۹۰.</ref> قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی‌باشد. یعنی بهره‌گیری و استفاده از قرآن و معارف آن سخت نیست؛ چرا که مضمون آن با خواسته‌ها و نیازهای درونی انسان هماهنگ است و چیزی از بیرون بر او تحمیل نمی‌شود.<ref>برای توضح بیشتر به آیات: مدثر/ ۴۹، عبس/ ۱۱ رجوع شود.</ref>


    == شفاء قلب‌ها ==
    == شفای قلب‌ها ==
    خدای مهربان، قرآن را به‌عنوان شفای آنچه در دل‌ها و افکار است، معرفی می‌نماید: {{قرآن|وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ.}}<ref>اسراء/ ۸۲.</ref> و قرآن را به‌عنوان چیزی که شفاء است نازل می‌کنیم.
    خدای مهربان، قرآن را به‌عنوان شفا و رحمت معرفی می‌نماید: {{قرآن|وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَساراً | ترجمه = و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏كنيم؛ و ستمگران را جز خسران (و زيان) نمى‏افزايد. | سوره = اسراء| آیه = ۸۲}} قرآن شفای دل‌هاست: {{قرآن|يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ| ترجمه= اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سينه‏‌هاست؛ (درمانى براى دل‌هاى شما؛) و هدايت و رحمتى است براى مؤمنان!|سوره= یونس|آیه= ۵۷}}
    شفابخش بودن قرآن برای کسی است که بدان ایمان داشته باشد: {{قرآن| قُلْ هُوَ لِلَّذينَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ وَ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ في‏ آذانِهِمْ وَقْرٌ وَ هُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى أُولئِكَ يُنادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعيدٍ| ترجمه= بگو: اين (كتاب) براى كسانى كه ايمان آورده‏‌اند هدايت و درمان است؛ و كسانى كه ايمان نمى‏‌آورند، در گوش‌هاي‌شان سنگينى است و گويى نابينا هستند و آن را نمى‏‌بينند؛ آنها (همچون كسانى هستند كه گويى) از راه دور صدا زده مى‏‌شوند!| سوره= فصلت|آیه= ۴۴}} فقط خواندن و شنیدن قرآن کافی نیست، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است: {{قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ| ترجمه = مؤمنین فقط این‌گونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ایمان‌شان زیادتر می‌شودو بر خدا توکل می‌کنند.| سوره = انفال| آیه = ۲}}


    در این آیه و آیات مشابه، قرآن «دارو» معرفی نشد، بلکه شفاء گفته شده، چرا که مریض امکان دارد دارویی را مصرف کند ولی درمان نیابد و خوب نشود، اما قرآن خود شفاء و درمان است.
    قرآن از چند جهت، براى مردم شفاست‏:
    # با راهنمايى‏‌هاى خود كورى جهل و حيرت شك، را زايل مى‏‌سازد.
    # داراى چنان نظم و تأليف و فصاحتى اعجاز آميز است كه راستى مدعاى پيامبر را اثبات مى‌‏كند، از اين جهت، مردم را از بيمارى جهل و شك و كوردلى در راه دين، شفا مى‏‌بخشد.
    # قرآن وسيله‌‏اى است كه به آن تبرك مى‏‌جويند و براى رفع بيماري‌ها قرائت مى‏‌كنند و خداوند بوسيله قرآن، به مقتضاى مصلحت خود، بسيارى از زيان‌ها و امور ناپسند را از مردم دور مى‌‏سازد.
    # قرآن مشتمل است بر دلائل توحيد و عدالت و احكام دين و پندها و اندرزها و ضرب المثل‌ها، بنا بر اين شفاى دردهاى دنيوى و اخروى مردم است.<ref>طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانى، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۹۷.</ref>


    از اینجا روشن می‌شود حق تلاوت تنها این نیست که حرکات و اعراب و قواعد تجوید رعایت شود، بلکه همراه با آن، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است. خداوند متعال در مورد پذیرش مؤمنان می‌فرماید: {{قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ}}<ref>انفال/ ۲.</ref> مؤمنین فقط این‌گونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ایمان‌شان زیادتر می‌شودو بر خدا توکل می‌کنند.
    آيات قرآن‏ كه همه دلالت و راهنمایى، دارو، نور، شفا و غذاى معنوى است؛ در هريك از مراحل زندگى وارد مى‏‌شود؛ دست انسان ناتوان را مى‏‌گيرد؛ او را در انجام كار، و وصول به مقصد و مقصود کمک مى‌‏نمايد.<ref>حسينى طهرانى، محمدحسين، نور ملكوت قرآن، مشهد، علامه طباطبايى، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۷۸.</ref>


    == بشارت و انذار ==
    == بشارت و انذار ==
    قرآن می‌فرماید: {{قرآن|تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ … بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ}}<ref>فصلت/ ۴ – ۲.</ref> قرآن فرستاده شده از سوی خدای رحمن رحیم است، … قرآنی که بشارت می‌دهد نیکان را و می‌ترساند بدان را. پس اکثر آنها اعراض کردند و گوش ندادند.<ref>ورک: قرآن در قرآن، جوادی آملی انتشارات اسراء، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۱۸۱ الی ۲۷۷،</ref>
    قرآن، واژه‌های «بشیر» (مژده‌دهنده) و «نذیر» (هشداردهنده) برای توصیف نقش قرآن به کار برده است. این مفاهیم نشان می‌دهد که قرآن هم مژده‌دهنده پاداش و رحمت الهی برای مؤمنان است و هم هشداردهنده عذاب و عواقب اعمال برای کافران و گناه‌کاران.
    {{پایان پاسخ}}
    {{مطالعه بیشتر}}


    == منابع جهت مطالعه بیشتر ==
    ===قرآن بشارت دهنده و انذار کننده ===
    ۱ـ تفسیر رهنما، اکبر هاشمی رفسنجانی، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱.
    * {{قرآن| قَيِّماً لِيُنْذِرَ بَأْساً شَديداً مِنْ لَدُنْهُ وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنينَ الَّذينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً| ترجمه= در حالى كه ثابت و مستقيم و نگاه‌بان كتاب‌هاى (آسمانى) ديگر است؛ تا (بدكاران را) از عذاب شديد او بترساند؛ و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته انجام مى‏‌دهند، بشارت دهد كه پاداش نيكويى براى آنهاست.|سوره= کهف|آیه=۲}}
    * {{قرآن|بَشيراً وَ نَذيراً فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ |ترجمه=قرآنى كه بشارت دهنده و بيم دهنده است؛ ولى بيشتر آنان روى گردان شدند؛ از اين رو چيزى نمى‏‌شنوند! |سوره= فصلت| آیه=۴}}
    * {{قرآن| وَ هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذينَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى‏ لِلْمُحْسِنينَ|ترجمه=و اين كتاب هماهنگ با نشانه‏‌هاى تورات است در حالى كه به زبان عربى و فصيح و گوياست، تا ظالمان را بيم دهد و براى نيكوكاران بشارتى باشد!|سوره= أحقاف| آیه= ۱۲}}


    ۲ـ قرآن در قرآن، مهدی احمدی، انتشارات اشراق.
    === قرآن بشارت دهنده ===
    *{{قرآن|فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‏ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُؤْمِنينَ |ترجمه=او(جبرئیل) به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل كرده است؛ در حالى كه كتب آسمانى پيشين را تصديق مى‌‏كند؛ و هدايت و بشارت است براى مؤمنان. |سوره= بقره| آیه=۹۷}}
    * {{قرآن|وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ| ترجمه= و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است!| سوره = نحل| آیه= ۸۹}}
    * {{قرآن| قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذينَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ | ترجمه=بگو، روح القدس آن را از جانب پروردگارت بحقّ نازل كرده، تا افراد باايمان را ثابت‏‌قدم گرداند؛ و هدايت و بشارتى است براى عموم مسلمانان‏. |سوره= نحل| آیه= ۱۰۲}}
    * {{قرآن|إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي‏ هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنينَ الَّذينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبيراً| ترجمه= اين قرآن، به راهى كه استوارترين راه‏‌هاست، هدايت مى‏‌كند؛ و به مؤمنانى كه اعمال صالح انجام مى‏‌دهند، بشارت مى‏‌دهد كه براى آنها پاداش بزرگى است. اسراء|آیه=۹}}


    ۳ـ تفسیر تسنیم، آیه الله جوادی آملی، اسراء ج۱.
    === قرآن انذار کننده ===
    {{پایان مطالعه بیشتر}}
    * {{قرآن| هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ وَ لِيُنْذَرُوا بِهِ وَ لِيَعْلَمُوا أَنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ لِيَذَّكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ | ترجمه= اين (قرآن،) پيام براى) مردم است؛ تا همه به وسيله آن انذار شوند، و بدانند او خدای يكتاست؛ و صاحبان  انديشه پند گيرند.|سوره= ابراهیم| آیه= ۵۲}}
    * {{قرآن|لِيُنْذِرَ مَنْ كانَ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكافِرينَ | ترجمه=تا افرادى را كه زنده‌‏اند بيم دهد و فرمان عذاب بر آنان مسلّم گردد!| سوره=یس|آیه= ۷۰}}


    == منابع ==
    == منابع ==
    {{پانویس|۲}}
    {{پانویس|۲}}
    {{تدوین قرآن}}
    {{شاخه
    {{شاخه
      | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
      | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
      |شاخه فرعی۱ = نزول قرآن
      | شاخه فرعی۱ = نزول قرآن
      |شاخه فرعی۲ =
      | شاخه فرعی۲ =
      |شاخه فرعی۳ =
      | شاخه فرعی۳ =
    }}
    }}
    {{تکمیل مقاله
    {{تکمیل مقاله
    خط ۶۳: خط ۹۱:
      | ویرایش = شد
      | ویرایش = شد
      | لینک‌دهی = شد
      | لینک‌دهی = شد
      | ناوبری =
      | ناوبری =شد
      | نمایه =
      | نمایه =
      | تغییر مسیر = شد
      | تغییر مسیر = شد
      | ارجاعات =
      | ارجاعات =
      | بازبینی =
      | بازبینی نویسنده =
    | ارزیابی کمی =
      | تکمیل =
      | تکمیل =
      | اولویت = ب
      | اولویت = ب
    خط ۷۳: خط ۱۰۲:
    }}
    }}
    {{پایان متن}}
    {{پایان متن}}
    [[رده:علوم قرآن]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۸ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۱۴


    سؤال

    هدف از نزول قرآن کریم چیست؟


    انسان‌ها برای رسیدن به هدف خلقت، نیازمند برنامه‌ای که مطابق با نیازهای آن‌ها باشد، هستند. قرآن‌کریم به عنوان برنامه‌ای از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در قرآن برای نزول قرآن وارد شده است عبارتند از: هدایت و بیان نیازمندی‌های بشر، تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر، بشارت‌ دادن و انذار کردن مردم.

    کتاب هدایت

    قرآن کریم برای هدایت بشر نازل شده است.[۱] غير از خداوند احدي شايسته هدايت انسان نیست، زيرا ديگران خود نيازمند هدايت هستند: ﴿اِنَّ هُديَ الله هُوَ الْهُدي؛ هدايت الهي تنها هدايت است. و چون قرآن برنامه هدايتي خداوندي است،[۲] از گزند هر گونه جهل، خطا، نسيان و اختلاف محفوظ خواهد بود: ﴿لا يأتيهِ الباطِلُ مِن بَينِ يَديهِ و لا مِن خَلفِه؛ هيچ باطلي نه از پيش‌رو و نه از پشت‌سر به سراغ آن نمي‌آيد. قرآن بمنظور هدايت همه‌ انسان‌ها نازل شده [۳] و نحوه رهبري آن بهترين نوع هدايت مي‌باشد.[۴] هدايت قرآن كه كلام خداست، نياز هر نيازمند آماده و مستحقّ را برآورده مي‌نمايد: ﴿اِن تتّقوا الله يجعَل لَكُم فُرقاناً؛ اگر از خدا به پرهيزند براي شما وسيله‌اي جهت جداساختن حق از باطل قرار مي‌دهد.(انفال:۲۹)

    کتاب نور

    خداوند متعال، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است: ﴿قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ؛ از طرف خدا، نور و كتاب آشكاري به سوي شما آمد. کتاب نوری که انسان به وسیله آن از ظلمت‌ها بیرون می‌آید و چراغ راه او می‌باشد.[۵] قرآن نور است چون نور هم خودش روشن است و هم چیزهای دیگر را نورانی و روشن می‌کند. [۶] به شرطی که افراد جامعه هم به سمت این روشنایی بروند:﴿ای اهل کتاب! به یقین از طرف خدا نور و کتابی روشن به‌سوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد، هدایت می‌کند و شما را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به‌سوی نور و روشنایی خارج می‌کند.(مائده:۱۵ و ۱۶)

    کتاب جامع سعادت

    خدا قرآن را به‌عنوان بیان‌گر همه چیز به انسان‌ها شناسانده است: ﴿وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ؛ و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است.(نحل:۸۹) در آیات دیگرنیز اشاره دارد که همه چیز در قرآن بیان شده است.[۷] یعنی هرچیزی که در تأمین سعادت و هدایت انسان‌ها سهم به سزایی دارد، در این کتاب الهی بیان شده است. اگر ارتکاب عملی مایه شقاوت بشر می‌شود، پرهیز از آن به‌صورت دستوری لازم در آن آورده شده است. [۸] [۹]

    یادآوری و تذکر

    قرآن ذکر است: ﴿وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ و ما اين ذكر را بر تو نازل كرديم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شايد انديشه كنند!(نحل:۴۴) قرآن بارها ذکر بودنش را برای جامعه بیان کرده است.[۱۰] قرآن‏ ذكر است‏، زيرا: يادآور نشانه‌ها، نعمت‌ها و صفات الهى است. يادآور گذشته و آينده انسان است. يادآور عوامل سقوط و عزّت جوامع است. يادآور صحنه‏‌هاى قيامت است. يادآور عظمت هستى است. يادآور تاريخ و زندگى شخصيّت‏‌هاى تاريخ‏‌ساز است.[۱۱]

    ذکر بودن قرآن حکیمانه است.[۱۲] برای مومنان سودآور است.[۱۳] رحمت‌آور است.[۱۴] رستگارانه است.[۱۵] برای تبیین و اندیشیدن است.[۱۶]

    قرآن تذکری برای همه جهانیان است: ﴿إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ؛ قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی‌باشد.(انعام:۹۰) در آیات دیگر نیز به ذکر جهانی بودن قرآن تصریح شده است.[۱۷]

    یعنی اين قرآن و رسالت و هدايت يك بيدار باش و يادآورى به همه جهانيان است و چنين نعمت همگانى، همانند نور آفتاب و امواج هوا و بارش باران است كه جنبه عمومى و جهانى دارد.‏[۱۸] قرآن‏ ذكر است‏ چون بنده را از غفلت و جهالت بيرون مي‌آورد و به شاه‌راه هدايت سوق مي‌دهد و سرّ نزول قرآن بينا كردن جامعه و آشكار كردن امورى است كه بآن احتياج دارند.[۱۹]


    شفای قلب‌ها

    خدای مهربان، قرآن را به‌عنوان شفا و رحمت معرفی می‌نماید: ﴿وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَساراً؛ و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏كنيم؛ و ستمگران را جز خسران (و زيان) نمى‏افزايد.(اسراء:۸۲) قرآن شفای دل‌هاست: ﴿يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ؛ اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سينه‏‌هاست؛ (درمانى براى دل‌هاى شما؛) و هدايت و رحمتى است براى مؤمنان!(یونس:۵۷) شفابخش بودن قرآن برای کسی است که بدان ایمان داشته باشد: ﴿قُلْ هُوَ لِلَّذينَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ وَ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ في‏ آذانِهِمْ وَقْرٌ وَ هُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى أُولئِكَ يُنادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعيدٍ؛ بگو: اين (كتاب) براى كسانى كه ايمان آورده‏‌اند هدايت و درمان است؛ و كسانى كه ايمان نمى‏‌آورند، در گوش‌هاي‌شان سنگينى است و گويى نابينا هستند و آن را نمى‏‌بينند؛ آنها (همچون كسانى هستند كه گويى) از راه دور صدا زده مى‏‌شوند!(فصلت:۴۴) فقط خواندن و شنیدن قرآن کافی نیست، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ مؤمنین فقط این‌گونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ایمان‌شان زیادتر می‌شودو بر خدا توکل می‌کنند.(انفال:۲)

    قرآن از چند جهت، براى مردم شفاست‏:

    1. با راهنمايى‏‌هاى خود كورى جهل و حيرت شك، را زايل مى‏‌سازد.
    2. داراى چنان نظم و تأليف و فصاحتى اعجاز آميز است كه راستى مدعاى پيامبر را اثبات مى‌‏كند، از اين جهت، مردم را از بيمارى جهل و شك و كوردلى در راه دين، شفا مى‏‌بخشد.
    3. قرآن وسيله‌‏اى است كه به آن تبرك مى‏‌جويند و براى رفع بيماري‌ها قرائت مى‏‌كنند و خداوند بوسيله قرآن، به مقتضاى مصلحت خود، بسيارى از زيان‌ها و امور ناپسند را از مردم دور مى‌‏سازد.
    4. قرآن مشتمل است بر دلائل توحيد و عدالت و احكام دين و پندها و اندرزها و ضرب المثل‌ها، بنا بر اين شفاى دردهاى دنيوى و اخروى مردم است.[۲۰]

    آيات قرآن‏ كه همه دلالت و راهنمایى، دارو، نور، شفا و غذاى معنوى است؛ در هريك از مراحل زندگى وارد مى‏‌شود؛ دست انسان ناتوان را مى‏‌گيرد؛ او را در انجام كار، و وصول به مقصد و مقصود کمک مى‌‏نمايد.[۲۱]

    بشارت و انذار

    قرآن، واژه‌های «بشیر» (مژده‌دهنده) و «نذیر» (هشداردهنده) برای توصیف نقش قرآن به کار برده است. این مفاهیم نشان می‌دهد که قرآن هم مژده‌دهنده پاداش و رحمت الهی برای مؤمنان است و هم هشداردهنده عذاب و عواقب اعمال برای کافران و گناه‌کاران.

    قرآن بشارت دهنده و انذار کننده

    • ﴿قَيِّماً لِيُنْذِرَ بَأْساً شَديداً مِنْ لَدُنْهُ وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنينَ الَّذينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً؛ در حالى كه ثابت و مستقيم و نگاه‌بان كتاب‌هاى (آسمانى) ديگر است؛ تا (بدكاران را) از عذاب شديد او بترساند؛ و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته انجام مى‏‌دهند، بشارت دهد كه پاداش نيكويى براى آنهاست.(کهف:۲)
    • ﴿بَشيراً وَ نَذيراً فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ؛ قرآنى كه بشارت دهنده و بيم دهنده است؛ ولى بيشتر آنان روى گردان شدند؛ از اين رو چيزى نمى‏‌شنوند!(فصلت:۴)
    • ﴿وَ هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذينَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى‏ لِلْمُحْسِنينَ؛ و اين كتاب هماهنگ با نشانه‏‌هاى تورات است در حالى كه به زبان عربى و فصيح و گوياست، تا ظالمان را بيم دهد و براى نيكوكاران بشارتى باشد!(أحقاف:۱۲)

    قرآن بشارت دهنده

    • ﴿فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‏ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُؤْمِنينَ؛ او(جبرئیل) به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل كرده است؛ در حالى كه كتب آسمانى پيشين را تصديق مى‌‏كند؛ و هدايت و بشارت است براى مؤمنان.(بقره:۹۷)
    • ﴿وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ؛ و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است!(نحل:۸۹)
    • ﴿قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذينَ آمَنُوا وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ؛ بگو، روح القدس آن را از جانب پروردگارت بحقّ نازل كرده، تا افراد باايمان را ثابت‏‌قدم گرداند؛ و هدايت و بشارتى است براى عموم مسلمانان‏.(نحل:۱۰۲)
    • ﴿إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدي لِلَّتي‏ هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنينَ الَّذينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبيراً؛ اين قرآن، به راهى كه استوارترين راه‏‌هاست، هدايت مى‏‌كند؛ و به مؤمنانى كه اعمال صالح انجام مى‏‌دهند، بشارت مى‏‌دهد كه براى آنها پاداش بزرگى است. اسراء

    قرآن انذار کننده

    • ﴿هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ وَ لِيُنْذَرُوا بِهِ وَ لِيَعْلَمُوا أَنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ لِيَذَّكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ؛ اين (قرآن،) پيام براى) مردم است؛ تا همه به وسيله آن انذار شوند، و بدانند او خدای يكتاست؛ و صاحبان انديشه پند گيرند.(ابراهیم:۵۲)
    • ﴿لِيُنْذِرَ مَنْ كانَ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكافِرينَ؛ تا افرادى را كه زنده‌‏اند بيم دهد و فرمان عذاب بر آنان مسلّم گردد!(یس:۷۰)

    منابع

    1. سوره بقره، آیه۲و ۱۸۵. سوره ال عمران، آیه۱۳۸. سوره یونس، آیه۵۷. سوره نحل، آیه۶۴ و ۸۹ و ۱۰۲. سوره نمل، آیه۱و۲. سوره فصلت، آیه۴۴.
    2. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۶۲.
    3. سوره‌ بقره، آيه‌ ۱۸۵.
    4. سوره‌ اسراء، آيه‌ ۹.
    5. سوره نساء، آیه۱۷۴. سوره ابراهیم، آیه۱.
    6. ابوالفتوح رازى، حسين بن على، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۰۶.
    7. سوره انعام، آيه۳۸ و ۵۹.
    8. طباطبائي، محمد حسين ، الميزان في تفسير القرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، چاپ چهارم، ۱۳۶۱ش، ج۱۲، ص۲۴۶.
    9. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، دهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۱، ص۳۶۳.
    10. سوره اعراف، آیه۲ و ۶۳. سوره حجر، آیه۹. سوره انبیاء، آیه۵۰. سوره یس، آیه۶۹. سوره ص، آیه۱ و ۸۷.
    11. قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶.
    12. سوره آل عمران، آیه۵۸.
    13. سوره اعراف، آیه۲.
    14. سوره اعراف، آیه۶۳.
    15. سوره اعراف، آیه۶۹.
    16. سوره نحل، آیه۴۴. سوره انبیاء، آیه۱۰.
    17. سوره يوسف، آیه۱۰۴. سوره قلم، آیه۵۲. سوره تکویر، آیه۲۷.
    18. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۳۳۶.
    19. طيب، عبدالحسين، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۱۲۹.
    20. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانى، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۹۷.
    21. حسينى طهرانى، محمدحسين، نور ملكوت قرآن، مشهد، علامه طباطبايى، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۷۸.