توّاب: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی پاسخ
    (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جا:ویرایش}} {{شروع متن}} {{سوال}} تواب صفت خداوند به چه معناست؟ {{پایان سوال}} {{پاسخ}} تواب ==معنا و مفهوم== صفت «توّاب (توبه پذير) » ، صيغه مبالغه از مادّه «تَوَبَ» است كه دلالت بر بازگشت دارد. گفته مى شود : «تاب من ذنبه ؛ از گناهش بازگشت». توبه، رجوع از...» ایجاد کرد)
     
    (ابرابزار)
    خط ۱: خط ۱:
    {{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
    {{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour}}
    {{شروع متن}}
    {{شروع متن}}
    {{سوال}}
    {{سوال}}
    خط ۶: خط ۶:
    {{پاسخ}}
    {{پاسخ}}
    تواب
    تواب
    ==معنا و مفهوم==
    صفت «توّاب (توبه پذير) » ، صيغه مبالغه از مادّه «تَوَبَ» است كه دلالت بر بازگشت دارد. گفته مى شود : «تاب من ذنبه ؛ از گناهش بازگشت». توبه، رجوع از گناه است. پس توّاب ، در صفات خداوند ، به معناى بسيار بازگردنده (توبه پذير) است.<ref>ج۵، ص۳۸۱.</ref>


    گاه پرسشى درباره توبه خدا مطرح مى شود كه مفاد آن ، اين است : هر گاه توبه ، به بنده گناهكار نسبت داده شود، به معناى بازگشت از گناه است. پس آن گاه كه به خدا نسبت داده شود و گفته شود : «خداوند ، بر او بازگشت» و «اوست بسيار توبه كننده» به چه معناست؟ در پاسخ گفته شده است : «خدا بر او توبه كرد»، يعنى او را آمرزيد و از گناهان رهايى بخشيد يا به او توفيق توبه داد يا با آمرزش، بر او بازگشت، يا با بخشش خود، بر بنده اش باز مى گردد، هنگامى كه وى از گناهش به سوى خدا باز مى گردد. ما مى دانيم كه مؤمنان و بندگان شايسته خدا، از عنايتى خاص از سوى او بهره مند هستند ؛ ولى هر گاه بنده مرتكب گناهى شود، اين عنايت از او سلب مى شود. حال اگر توبه كند و از ارتكاب گناه باز گردد، خداى سبحان نيز به سوى او باز مى گردد. بازگشت خدا به سوى توبه كننده، به معناى پذيرش توبه او و گذشت از او و آمرزش او و در بر گرفتن دوباره او با عنايت هاى ويژه است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه عقايد اسلامی، گروهی از مترجمان، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، ۱۳۸۶ش، ح۵، ص۳۸۳.</ref>
    == معنا و مفهوم ==
    صفت «توّاب (توبه پذیر)»، صیغه مبالغه از مادّه «تَوَبَ» است که دلالت بر بازگشت دارد. گفته می‌شود: «تاب من ذنبه؛ از گناهش بازگشت». توبه، رجوع از گناه است. پس توّاب، در صفات خداوند، به معنای بسیار بازگردنده (توبه پذیر) است.<ref>ج۵، ص۳۸۱.</ref>
     
    گاه پرسشی درباره توبه خدا مطرح می‌شود که مفاد آن، این است: هر گاه توبه، به بنده گناهکار نسبت داده شود، به معنای بازگشت از گناه است. پس آن گاه که به خدا نسبت داده شود و گفته شود: «خداوند، بر او بازگشت» و «اوست بسیار توبه کننده» به چه معناست؟ در پاسخ گفته شده است: «خدا بر او توبه کرد»، یعنی او را آمرزید و از گناهان رهایی بخشید یا به او توفیق توبه داد یا با آمرزش، بر او بازگشت، یا با بخشش خود، بر بنده اش بازمی‌گردد، هنگامی که وی از گناهش به سوی خدا بازمی‌گردد. ما می‌دانیم که مؤمنان و بندگان شایسته خدا، از عنایتی خاص از سوی او بهره‌مند هستند؛ ولی هر گاه بنده مرتکب گناهی شود، این عنایت از او سلب می‌شود. حال اگر توبه کند و از ارتکاب گناه بازگردد، خدای سبحان نیز به سوی او بازمی‌گردد. بازگشت خدا به سوی توبه کننده، به معنای پذیرش توبه او و گذشت از او و آمرزش او و دربر گرفتن دوباره او با عنایت‌های ویژه است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه عقاید اسلامی، گروهی از مترجمان، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۶ش، ح۵، ص۳۸۳.</ref>


    == تیتر ==
    == تیتر ==
    از واژه های هم ریشة توبه ، توّاب (صیغة مبالغه ، به معنای بسیار توبه کننده ؛ برای نظری دیگر در بارة این واژه رجوع کنید به جفری ، ص 95) است که غالباً به عنوان صفت خداوند آمده و، بجز دو مورد ( رجوع کنید به نور: 10؛ نصر:3)، همراه با صفت رحیم ذکر شده و دلالت دارد بر اینکه خداوند به سبب صفت رحمتش ، توبه را می پذیرد ( رجوع کنید به ادامة مقاله ، بحث کلامی ). توّاب را به معنای کسی ذکر کرده اند که توبة بندگانش را قبول و اسباب توبه را برایشان فراهم می کند، و هر قدر توبه از سوی بنده تکرار شود، قبول توبه نیز از جانب خداوند تکرار می شود (کَفْعَمی ، 1405، ص 333). واژة توّاب تنها در آیة 222 سورة بقره ، در مورد بنده و به معنای تائب ، آمده است.<ref>کیانی‌فرید، مریم، «توبه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، بیتا، ذیل مدخل.</ref>
    از واژه‌های هم ریشة توبه، توّاب (صیغة مبالغه، به معنای بسیار توبه کننده؛ برای نظری دیگر در بارة این واژه رجوع کنید به جفری، ص ۹۵) است که غالباً به عنوان صفت خداوند آمده و، بجز دو مورد (رجوع کنید به نور: ۱۰؛ نصر:۳)، همراه با صفت رحیم ذکر شده و دلالت دارد بر اینکه خداوند به سبب صفت رحمتش، توبه را می‌پذیرد (رجوع کنید به ادامة مقاله، بحث کلامی). توّاب را به معنای کسی ذکر کرده‌اند که توبة بندگانش را قبول و اسباب توبه را برایشان فراهم می‌کند، و هر قدر توبه از سوی بنده تکرار شود، قبول توبه نیز از جانب خداوند تکرار می‌شود (کَفْعَمی، ۱۴۰۵، ص ۳۳۳). واژة توّاب تنها در آیة ۲۲۲ سورة بقره، در مورد بنده و به معنای تائب، آمده است.<ref>کیانی‌فرید، مریم، «توبه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، بیتا، ذیل مدخل.</ref>


    == تیتر ==
    == تیتر ==
    واژه تواب در قرآن، يازده بار آمده و در همه موارد به عنوان وصف خدا به كار رفته است، چنان كه مى فرمايد:
    واژه تواب در قرآن، یازده بار آمده و در همه موارد به عنوان وصف خدا به کار رفته است، چنان‌که می‌فرماید:
     
    (فَتَلَقّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمات فَتابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَوّابُ الرَّحيم).(بقره/37)
    «آدم كلماتى را از خدا اخذ كرد، و خدا از طريق رحمت به او بازگشت، او توبه پذير و مهربان است»<ref>سبحانى، شیخ جعفر، منشور جاويد، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، بیتا، ج۲، ص۱۶۷.</ref>


    ولى گاه اين كلمه به خدا نسبت داده مى‏شود، در آنجا به معنى بازگشت به رحمت است، يعنى رحمتى را كه به خاطر ارتكاب گناه از بنده سلب كرده بود بعد از بازگشت او به خط اطاعت و بندگى به او باز مى‏گرداند، و به همين جهت در مورد خدا تعبير به" تواب" (بسيار بازگشت كننده به رحمت) مى‏شود. و به تعبير ديگر" توبه" لفظى است مشترك، ميان خدا و بندگان، هنگامى كه بندگان به آن توصيف شوند مفهومش اين است كه به سوى خدا بازگشته‏اند زيرا هر گنهكارى در حقيقت از پروردگارش فرار كرده، هنگامى كه توبه مى‏كند به سوى او باز مى‏گردد. خداوند نيز در حالت عصيان بندگان گويى از آنها روى‏گردان مى‏شود، هنگامى كه خداوند به توبه توصيف مى‏شود، مفهومش اين است كه نظر لطف و رحمت و محبتش را به آنها باز مى‏گرداند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۹۶.</ref>
    (فَتَلَقّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمات فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَوّابُ الرَّحیم). (بقره/۳۷)
    «آدم کلماتی را از خدا اخذ کرد، و خدا از طریق رحمت به او بازگشت، او توبه پذیر و مهربان است»<ref>سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، بیتا، ج۲، ص۱۶۷.</ref>


    توبه خدا آنست كه با لطف و عنايت و قبول به سوى بنده برگردد كلمه تواب هميشه وصف خدا آمده مگر در آيه‏ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ‏ بقره/ 222.<ref>قرشى بنابى، على‏اكبر، تفسير احسن الحديث، تهران، بنياد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۰۰.
    ولی گاه این کلمه به خدا نسبت داده می‌شود، در آنجا به معنی بازگشت به رحمت است، یعنی رحمتی را که به خاطر ارتکاب گناه از بنده سلب کرده بود بعد از بازگشت او به خط اطاعت و بندگی به او بازمی‌گرداند، و به همین جهت در مورد خدا تعبیر به «تواب» (بسیار بازگشت کننده به رحمت) می‌شود. و به تعبیر دیگر «توبه» لفظی است مشترک، میان خدا و بندگان، هنگامی که بندگان به آن توصیف شوند مفهومش این است که به سوی خدا بازگشته‌اند زیرا هر گنهکاری در حقیقت از پروردگارش فرار کرده، هنگامی که توبه می‌کند به سوی او بازمی‌گردد. خداوند نیز در حالت عصیان بندگان گویی از آنها روی‌گردان می‌شود، هنگامی که خداوند به توبه توصیف می‌شود، مفهومش این است که نظر لطف و رحمت و محبتش را به آنها بازمی‌گرداند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۹۶.</ref>


    </ref>
    توبه خدا آنست که با لطف و عنایت و قبول به سوی بنده برگردد کلمه تواب همیشه وصف خدا آمده مگر در آیه إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ بقره/ 222.<ref>قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۰۰.</ref>


    == تیتر ==
    == تیتر ==
    بسیار توبه پذیر، تواب ضیغه مبالغه از توب است. در مجموع در قرآن کریم سی و چهار بار توبه به خدا نسبت داده شده است. از این تعداد در هشت آیه، توبه خداوند در پی توبه بنده و در دو آیه در پی استغفار بنده و در چهار آیه همراه با مغرفت الهی آمده است. در این مجموعه آیات، یازده مرتبه خداوند به نام تواب خوانده شده است. از این تعداد نام تواب نه بار همراه بانام رحیم آمده است.ص۵۵۷.<ref>سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش،</ref>
    بسیار توبه پذیر، تواب ضیغه مبالغه از توب است. در مجموع در قرآن کریم سی و چهار بار توبه به خدا نسبت داده شده است. از این تعداد در هشت آیه، توبه خداوند در پی توبه بنده و در دو آیه در پی استغفار بنده و در چهار آیه همراه با مغرفت الهی آمده است. در این مجموعه آیات، یازده مرتبه خداوند به نام تواب خوانده شده است. از این تعداد نام تواب نه بار همراه بانام رحیم آمده است. ص۵۵۷.<ref>سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش،</ref>


    صفت تواب از آن روی که بر وقوع فعلی از خداوند دلالت دارد صفت فعلی ثبوتی به شمار می آید. شیخ طوسی بر این باور است که پذیرش توبه بنده بر خداوند وجوب عقلی ندارد. خداوند وعده داده که توبه بندگان را بپذیرد و از آنجا که خلف وعده قبیح است، پذیرش توبه بنده بر خدا واجب میشود. بر این اساس توبه پذیری خداوند وجوب عقلی ندارد بلکه وجوب سمعی دارد و بر پایه رحمت و تفضل خدا شکل میگیرد. به گزارش طبرسی، عموم متکلمان شیعه قبول توبه را بر خداوند واجب نمی دانند و عموم متکلمان معتزلی قبول توبه را بر خدا واجب می‌دانند.ص۵۵۸.<ref>سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش،</ref>
    صفت تواب از آن روی که بر وقوع فعلی از خداوند دلالت دارد صفت فعلی ثبوتی به‌شمار می‌آید. شیخ طوسی بر این باور است که پذیرش توبه بنده بر خداوند وجوب عقلی ندارد. خداوند وعده داده که توبه بندگان را بپذیرد و از آنجا که خلف وعده قبیح است، پذیرش توبه بنده بر خدا واجب می‌شود. بر این اساس توبه پذیری خداوند وجوب عقلی ندارد بلکه وجوب سمعی دارد و بر پایه رحمت و تفضل خدا شکل می‌گیرد. به گزارش طبرسی، عموم متکلمان شیعه قبول توبه را بر خداوند واجب نمی‌دانند و عموم متکلمان معتزلی قبول توبه را بر خدا واجب می‌دانند. ص۵۵۸.<ref>سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش،</ref>


    تواب به معنای نام نیکوی خداوند در ادعیه و روایات بسیاری آمده بویژه در حدیث مشهور اسماء حسنی یکی از نود و نه نام خدابرشمرده شده است. امام سجاد درباره توبه خداوند در دعای ابوحمزه ثمالی گفته است: «اللهم و تُب عَلَیَّ حَتی لااَعصیک؛ خدایا به من روی آور تا نافرمانی‌ات نکنم»<ref>سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش، ص۵۵۸.</ref>
    تواب به معنای نام نیکوی خداوند در ادعیه و روایات بسیاری آمده بویژه در حدیث مشهور اسماء حسنی یکی از نود و نه نام خدابرشمرده شده است. امام سجاد درباره توبه خداوند در دعای ابوحمزه ثمالی گفته است: «اللهم و تُب عَلَیَّ حَتی لااَعصیک؛ خدایا به من روی آور تا نافرمانی‌ات نکنم»<ref>سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش، ص۵۵۸.</ref>

    نسخهٔ ‏۱۴ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۰۶

    سؤال

    تواب صفت خداوند به چه معناست؟

    تواب

    معنا و مفهوم

    صفت «توّاب (توبه پذیر)»، صیغه مبالغه از مادّه «تَوَبَ» است که دلالت بر بازگشت دارد. گفته می‌شود: «تاب من ذنبه؛ از گناهش بازگشت». توبه، رجوع از گناه است. پس توّاب، در صفات خداوند، به معنای بسیار بازگردنده (توبه پذیر) است.[۱]

    گاه پرسشی درباره توبه خدا مطرح می‌شود که مفاد آن، این است: هر گاه توبه، به بنده گناهکار نسبت داده شود، به معنای بازگشت از گناه است. پس آن گاه که به خدا نسبت داده شود و گفته شود: «خداوند، بر او بازگشت» و «اوست بسیار توبه کننده» به چه معناست؟ در پاسخ گفته شده است: «خدا بر او توبه کرد»، یعنی او را آمرزید و از گناهان رهایی بخشید یا به او توفیق توبه داد یا با آمرزش، بر او بازگشت، یا با بخشش خود، بر بنده اش بازمی‌گردد، هنگامی که وی از گناهش به سوی خدا بازمی‌گردد. ما می‌دانیم که مؤمنان و بندگان شایسته خدا، از عنایتی خاص از سوی او بهره‌مند هستند؛ ولی هر گاه بنده مرتکب گناهی شود، این عنایت از او سلب می‌شود. حال اگر توبه کند و از ارتکاب گناه بازگردد، خدای سبحان نیز به سوی او بازمی‌گردد. بازگشت خدا به سوی توبه کننده، به معنای پذیرش توبه او و گذشت از او و آمرزش او و دربر گرفتن دوباره او با عنایت‌های ویژه است.[۲]

    تیتر

    از واژه‌های هم ریشة توبه، توّاب (صیغة مبالغه، به معنای بسیار توبه کننده؛ برای نظری دیگر در بارة این واژه رجوع کنید به جفری، ص ۹۵) است که غالباً به عنوان صفت خداوند آمده و، بجز دو مورد (رجوع کنید به نور: ۱۰؛ نصر:۳)، همراه با صفت رحیم ذکر شده و دلالت دارد بر اینکه خداوند به سبب صفت رحمتش، توبه را می‌پذیرد (رجوع کنید به ادامة مقاله، بحث کلامی). توّاب را به معنای کسی ذکر کرده‌اند که توبة بندگانش را قبول و اسباب توبه را برایشان فراهم می‌کند، و هر قدر توبه از سوی بنده تکرار شود، قبول توبه نیز از جانب خداوند تکرار می‌شود (کَفْعَمی، ۱۴۰۵، ص ۳۳۳). واژة توّاب تنها در آیة ۲۲۲ سورة بقره، در مورد بنده و به معنای تائب، آمده است.[۳]

    تیتر

    واژه تواب در قرآن، یازده بار آمده و در همه موارد به عنوان وصف خدا به کار رفته است، چنان‌که می‌فرماید:

    (فَتَلَقّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمات فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَوّابُ الرَّحیم). (بقره/۳۷) «آدم کلماتی را از خدا اخذ کرد، و خدا از طریق رحمت به او بازگشت، او توبه پذیر و مهربان است»[۴]

    ولی گاه این کلمه به خدا نسبت داده می‌شود، در آنجا به معنی بازگشت به رحمت است، یعنی رحمتی را که به خاطر ارتکاب گناه از بنده سلب کرده بود بعد از بازگشت او به خط اطاعت و بندگی به او بازمی‌گرداند، و به همین جهت در مورد خدا تعبیر به «تواب» (بسیار بازگشت کننده به رحمت) می‌شود. و به تعبیر دیگر «توبه» لفظی است مشترک، میان خدا و بندگان، هنگامی که بندگان به آن توصیف شوند مفهومش این است که به سوی خدا بازگشته‌اند زیرا هر گنهکاری در حقیقت از پروردگارش فرار کرده، هنگامی که توبه می‌کند به سوی او بازمی‌گردد. خداوند نیز در حالت عصیان بندگان گویی از آنها روی‌گردان می‌شود، هنگامی که خداوند به توبه توصیف می‌شود، مفهومش این است که نظر لطف و رحمت و محبتش را به آنها بازمی‌گرداند.[۵]

    توبه خدا آنست که با لطف و عنایت و قبول به سوی بنده برگردد کلمه تواب همیشه وصف خدا آمده مگر در آیه إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ بقره/ 222.[۶]

    تیتر

    بسیار توبه پذیر، تواب ضیغه مبالغه از توب است. در مجموع در قرآن کریم سی و چهار بار توبه به خدا نسبت داده شده است. از این تعداد در هشت آیه، توبه خداوند در پی توبه بنده و در دو آیه در پی استغفار بنده و در چهار آیه همراه با مغرفت الهی آمده است. در این مجموعه آیات، یازده مرتبه خداوند به نام تواب خوانده شده است. از این تعداد نام تواب نه بار همراه بانام رحیم آمده است. ص۵۵۷.[۷]

    صفت تواب از آن روی که بر وقوع فعلی از خداوند دلالت دارد صفت فعلی ثبوتی به‌شمار می‌آید. شیخ طوسی بر این باور است که پذیرش توبه بنده بر خداوند وجوب عقلی ندارد. خداوند وعده داده که توبه بندگان را بپذیرد و از آنجا که خلف وعده قبیح است، پذیرش توبه بنده بر خدا واجب می‌شود. بر این اساس توبه پذیری خداوند وجوب عقلی ندارد بلکه وجوب سمعی دارد و بر پایه رحمت و تفضل خدا شکل می‌گیرد. به گزارش طبرسی، عموم متکلمان شیعه قبول توبه را بر خداوند واجب نمی‌دانند و عموم متکلمان معتزلی قبول توبه را بر خدا واجب می‌دانند. ص۵۵۸.[۸]

    تواب به معنای نام نیکوی خداوند در ادعیه و روایات بسیاری آمده بویژه در حدیث مشهور اسماء حسنی یکی از نود و نه نام خدابرشمرده شده است. امام سجاد درباره توبه خداوند در دعای ابوحمزه ثمالی گفته است: «اللهم و تُب عَلَیَّ حَتی لااَعصیک؛ خدایا به من روی آور تا نافرمانی‌ات نکنم»[۹]

    منابع

    1. ↑ ج۵، ص۳۸۱.
    2. ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه عقاید اسلامی، گروهی از مترجمان، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۶ش، ح۵، ص۳۸۳.
    3. ↑ کیانی‌فرید، مریم، «توبه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، بیتا، ذیل مدخل.
    4. ↑ سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، بیتا، ج۲، ص۱۶۷.
    5. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۹۶.
    6. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۰۰.
    7. ↑ سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش،
    8. ↑ سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش،
    9. ↑ سلطانی، محمد، «توّاب» دانشنامه معاصر قرآن کریم، سرپرست علمی: سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش، ص۵۵۸.
    مقاله‌های مرتبط
    برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=توّاب&oldid=80062»
    افزودن نظر