امام مبین در آیه ۱۲ سوره یس

سؤال
«امام مبین» در آیه ۱۲ سوره یس به چه معنا است؟ برخی آن را به «لوح محفوظ» یا «علم الهی» تفسیر کرده‌اند؛ صفت «مبین» چگونه برای لوح محفوظ یا برای علم الهی قابل توجیه است؟


امام مبین در آیه ۱۲ سوره یس به لوح محفوظ اشاره دارد. لوح محفوظ کتابی است که همه اعمال و همه موجودات و حوادث این جهان در آن ثبت شده است.

بر اساس روایات معنای باطنی امام مبین در این آیه، امام علی(ع) دانسته شده که به اذن خدا به معلومات لوح محفوظ دسترسی دارد. لوح محفوظ تنها برای معصومان(ع) روشن و آشکار است و دیگران به آن دسترسی ندارند.

آیه و ترجمه

مفهوم‌شناسی

بیشتر مفسران «امام مبین» در آیه ۱۲ سوره یس را به معنای لوح محفوظ دانسته‌اند. لوح محفوظ کتابی است که همه اعمال و همه موجودات و حوادث این جهان در آن ثبت شده است.[۱]

واژه امام به معنای پیشوا[نیازمند منبع] و واژه مبین به معنای واضح و روشن است.[۲] به گمان برخی،‌ دلیل به‌کار رفتن امام مبین برای لوح محفوظ، رهبر و معیار بودن این لوح برای سنجش ارزش اعمال در قیامت است. توصیف به مبین نیز به این دلیل است که مشتمل بر قضاهای حتمی خدا است.[۳]

امام علی(ع) یکی از مصادیق

بر اساس برخی روایات، منظور از امام مبین امام علی(ع) است. در روایتی به نقل از ابن‌عباس، امام علی(ع) خود را امام مبینی دانست که میان حق و باطل جدایی می‌اندازد.[۴] در حدیثی دیگر، پیامبر(ص) امام علی(ع) را امامی دانست که خدا علم هر چیزی را در او قرار داده است.[۵]

به گفته علامه طباطبایی مفسر شیعه، این روایات به معنای باطنی آیه اشاره داشته و تفسیر آن محسوب نمی‌شود. به اعتقاد او، مانعی ندارد که خدا به بنده‌ای از بندگان موحّد و مخلص خود، علم به همه معلوماتی که در کتاب مبین است بدهد. آن شخص پس از پیامبر(ص) امام علی(ع) است.[۶]

سازگاری تعبیر امام مبین با لوح محفوظ

تعبیر «امام مبین؛ پیشوای روشن» با لوح محفوظ که نزد خدا ثبت و محفوظ است، منافاتی ندارد. همه چیز در لوح محفوظ به شکل روشن وجود دارد و تنها برای کسانی که شایستگی دیدن آن را دارند مانند پیامبر(ص) و امام علی(ع) روشن است. بنابراین لوح محفوظ برای همه مردم روشن و آشکار نیست بلکه تنها معصومان(ع)‌ از آن آگاهی دارند.[نیازمند منبع]


منابع

  1. برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص۳۳۲.
  2. راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالعلم، ۱۴۱۲ ق، ص۱۵۷؛ مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج۱، ص۳۶۶.
  3. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷.
  4. قمی، علی، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۲۱۲.
  5. ابن بابویه، محمّد، معانی الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق، ص۹۵.
  6. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج‏۱۷، ص۱۰۲.