اعتبار زیارت عاشورا

سؤال

اعتبار زیارت عاشورا از دیدگاه شیعه چگونه است؟ و چه ثواب و فضیلتی دارد؟

درگاه‌ها

زیارت عاشورا از دو کتاب معتبر «کامل الزیارات» تألیف جعفر بن محمد بن قولویه قمی و «مصباح المتهجد» تألیف شیخ طوسی نقل شده است. این زیارت‌نامه با چندین سند معتبر روایت شده و علمای امامیه بر وثاقت آن اجماع دارند. ابن قولویه در «کامل الزیارات» متن زیارت را از امام باقر(ع) نقل کرده و تأکید کرده است که این زیارت‌نامه به عنوان شعار شیعه شناخته شده و مورد تأکید علمای بزرگ قرار گرفته است.

زیارت عاشورا، معروف‌ترین زیارت‌نامه امام حسین (ع)، به عنوان حدیث قدسی شناخته می‌شود و برکات و منافع زیادی برای خوانندگان آن ذکر شده است. بر اساس روایات، هر کس این زیارت را از دور یا نزدیک بخواند، مورد شفاعت قرار گرفته و حاجاتش برآورده می‌شود. گناهانش محو و درجاتش بالا می‌رود. او در ثواب تمام انبیا و کسانی که امام حسین (ع) را زیارت کرده‌اند شریک خواهد بود. امام باقر (ع) توصیه کرده است که اگر ممکن است، هر روز این زیارت خوانده شود تا ثواب آن نصیب فرد گردد.

مصدر اصلی زیارت عاشورا

مصدر اصلی این زیارت‌نامه، دو کتاب معتبر؛ یعنی «کامل الزیارات» تالیف جعفر بن محمد بن قولویه قمی و «مصباح المتهجد» تالیف شیخ طوسی است.

سند شیخ طوسی با دو طریق نقل شده است :

• طریق اول: صالح بن عقبه عن علقمة بن محمد عن ابی‌جعفر (علیه‌السلام)

• طریق دوم: سیف بن عمیره عن علقمة بن محمد عن ابی‌جعفر (علیه‌السلام)

به گفته سید موسی شبیری زنجانی، حدیث‌شناس و رجال‌شناس شیعه، علمای امامیه درباره وثاقت سند زیارت عاشورا اجماع دارند و همه آنها اصل زیارت عاشورا را امری قطعی و مسلم می‌دانند. آیت‌الله شبیری معتقد است سند نقل شده در کتاب مصباح المتهجد سندی صحیح است.

آیت‌الله میرزا جواد تبریزی معتقد است که زیارت عاشورا نیازی به بررسی سندی ندارد؛ زیرا این زیارت، مشهور و جزو شعارها و باورهای شیعه شده است و مضامین آن نیز در روایات صحیح وجود دارد.

زیارت عاشورا در کتاب کامِلُ‌الزیاراتنوشته ابن‌قولویه در قرن چهارم هجری نقل شده است. در این کتاب، متن زیارت عاشورا از امام باقر(ع) نقل شده است. به گفته ابوالمعالی کلباسی، از مجتهدان قرن سیزدهم هجری که شرحی بر زیارت عاشورا نگاشته، شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد، این زیارت را با سندی دیگر از امام باقر(ع) نقل کرده است.

سند ابن قولویه

مرحوم ابن قولویه در کتاب «کامل الزیارات» در سند زیارت عاشورا می‌نویسد:

علقمة بن محمّد حضرمی می‌گوید: محضر ابی جعفر (امام باقر) عرض کردم: دعائی به من تعلیم فرمائید که وقتی از نزدیک به زیارت آن حضرت رفتم آن را بخوانم و دعائی یادم دهید که هر گاه از نزدیک به زیارت آن جناب نرفته بلکه از شهرهای دور و پشت بام به آن حضرت اشاره نمایم سلام بدهم، آن را بخوانم.

حضرت به علقمه فرمود: در زیارت ابا عبد‌الله الحسین روز عاشوراء بگو: السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا اَبَا عبد‌الله السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا خِیَرَةَ اللَّهِ وَ ابْنَ خِیَرَتِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ اَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ ابْنَ سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ فَاطِمَةَ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِین‌....

• سند روایت ابن قولویه:

آیت الله خویی در این باره می‌فرماید: ابن‌قولویه روایتی را از معصومین (ع) نقل نکرده است؛ مگر این که از افراد موثق از اصحاب ما باشد.

شیخ حر عاملی در این باره می‌فرمایند: جعفر بن محمد بن قولویه به وثاقت روات کامل الزیارات شهادت داده است و تصریح او در اول کتاب کامل الزیارات نسبت به تصریح علی بن ابراهیم رساتر است.

جمع بندی اعتبار زیارت عاشورا:

به گفته میرزا جواد تبریزی، از مراجع تقلید شیعه ، در اهمیت این زیارت‌نامه همین بس که علمای بزرگ شیعه همچون ابن‌قولویه، شیخ طوسی، ابن مشهدی، سید ابن‌طاووس، علامه حلی، شهید اول و دیگران در طی قرون متمادی آن را نقل کرده‌اند.

زیارت عاشورا از نظر سندی هیچ مشکلی ندارد و علاوه بر این، زیارت عاشورا از زیارت‌هایی است که تمامی علمای شیعه بلا استثنا در طول تاریخ بر خواندن آن تأکید کرده‌ و خود نیز بر قرائت هر روز آن مواظبت می‌کردند. روایتی که مورد قبول تمامی علمای شیعه از قدیم الایام تا کنون بوده است، نیازی به بررسی سندی ندارد؛ هر چند که ثابت شد از نظر سندی هم مشکلی ندارد.

ثواب و فضیلت قرائت زیارت عاشورا

زیارت عاشورا معروف‌ترین زیارت‌نامه امام حسین(ع) است. این زیارت‌نامه را حدیث قدسی دانسته‌اند. به گفته میرزا ابوالفضل تهرانی، از علمای شیعه در قرن سیزده و چهاردهم قمری، از زیارت عاشورا در برآورده شدن حاجات، آن قدر برکات و منافع دنیوی و آثار و خواص شگفت‌آور نقل شده است که قابل شمارش نیست.برپایه روایت صفوان بن مهران، امام صادق(ع) و پدران معصوم آن حضرت ضمانت کرده‌اند که هر کس این زیارت و دعای بعد از آن را از دور یا نزدیک بخواند، زیارتش مقبول درگاه خدا، دعایش مستجاب، حاجاتش برآورده شده، مورد شفاعت قرار گرفته و حتی شفاعتش درباره دیگران نیز پذیرفته شده و اهل بهشت خواهد بود.

براساس روایتی که علقمه بن محمد حضرمی از امام باقر(ع) نقل کرده است، کسی که پس از سلام بر امام حسین(ع) و دو رکعت نماز، زیارت عاشورا را بخواند، هزار هزار حسنه به او عطا می‌شود، هزار هزار گناه از او محو می‌شود و هزار هزار درجه بالا می‌رود و از کسانی خواهد بود که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسیده‌اند؛ هم درجه با آنان خواهد بود. همچنین او در ثواب تمام انبیا، رسولان و هر کس که امام حسین را از روز شهادتش تا کنون زیارت کرده است، شریک خواهد بود. بر پایه روایت مذکور، کسی که با این زیارت‌نامه، امام حسین(ع) را در روز عاشورا از دور زیارت کند، تمام آن ثواب‌ها نیز برایش نوشته می‌شود.در کتاب مصباح المجتهد شیخ طوسی آمده است که امام پنجم شیعیان بعد از نقل این زیارت، فرمود: «ای علقمه! اگر توانستی هر روز از عمرت حسین(ع) را با این زیارت‌نامه، زیارت کنی، این کار را انجام بده، پس برای تو ثواب تمام این زیارت است.»