غار حرا

سؤال

چرا طور سینا و مقام ابراهیم، مقدس هستند، ولی محل نزول قرآن نماز یا دعا یا زیارتنامه خاص ندارد؟

تصویری از ورودی غار حرا

درگاه‌ها

غار حرا، واقع در کوه نور در سه کیلومتری مکه، محل اولین نزول آیات قرآن بر پیامبر اسلام است. و گفته شده است حرا نام کوه بوده است و چون در این کوه اولین بار وحی بر پیامبر نازل شده است به آن کوه نور یا جبل النور می‌گویند.

موقعیت و ویژگی‌های غار حرا و کوه نور

حِراء، از کوه‌های مشهور مکه که وحی اولین‌بار در آنجا بر حضرت محمد ص نازل شد و از این‌رو به آن جبل‌النور نیز گفته‌اند. این کوه در شمال‌شرقی مکه، در مقابل کوه ثَبیر واقع است (یاقوت حموی، ذیل مادّه) و شهرت آن به سبب غاری است که در آن قرار دارد و حضرت محمد هر سال مدتی را در آن به خلوت و عبادت می‌گذراند و خدا آن حضرت را در آنجا به رسالت مبعوث کرد.

شکل کوه مخروطی است و از دیگر کوه‌هایی که شهر مکه بر دامنه آنها واقع شده، مستقل است. در حالی که کوه‌های اطراف مکه از سمت شمال تا حدود شهر جده، واقع در هفتاد کیلومتری مکه، امتداد دارند. اکنون، حراء را در چهار تا شش کیلومتری مکه (مسجدالحرام) می‌دانند. حراء امروزه، به‌سبب توسعه شهر مکه، داخل شهر قرار گرفته و ساختمانهای مسکونی آن را احاطه کرده است. از عجایب غار حراء، این است که انتهای آن کاملاً به سوی مسجدالحرام و کعبه، و دهانه آن تقریباً به سمت بیت‌المقدّس است. از بالای کوه حراء مسجدالحرام و گلدسته‌ها دیده می‌شوند (خادمی، همان‌جا). وسعت دهانه غار به اندازه‌ای است که یک شخص متوسط القامت می‌تواند از آن عبور کند و در آنجا به نماز بایستد. داخل آن از هنگام طلوع تا غروب آفتاب روشن است، اما گرمای سوزان به آن نفوذ نمی‌کند. نخستین کسی که در کوه حراء اعتکاف نمود، عبدالمطلب، نیای پیامبر، بود.

غار حرا بر فراز کوهی قرار دارد که امروز جبل النور نامیده می‌شود. سابقاً این کوه در خارج مکه بود؛ ولی امروز به سبب گسترش شهر مکّه جبل النور و غار حرا در داخل مکّه قرار دارد و پیمون آن از پای کوه تا فراز آن حدود یک ساعت به طول می‌انجامد. غار مزبور غار کوچکی است که گنجایش یک نفر ایستاده در حال عبادت و دو سه نفر نشسته را دارد؛ ولی در کنار آن محل نسبتاً وسیعی است که جای نشستن گروهی است. جالب اینکه دو طرف غار باز است و هوای لطیفی در غار جریان دارد و در گرم‌ترین اوقات سال، انسان احساس گرما نمی‌کند و از همه گذشته، جای خلوت و مملوّ از روحانیت است. ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه خود می‌گوید: داستان مجاورت پیامبر اکرم به غار حرا مشهور است و در کتب صحاح آمده که او در هرسال یک ماه در جوار حراء بود

حراء، نام کوه و غاری مقدس در شمال شرقی مکه که نخستین‌بار وحی در آنجا بر حضرت محمد(ص) نازل شد. کوه حرا با بلندی ۶۳۴ متر، بر سر راه منی به عرفات واقع است. برخی از مفسران بر این باورند که کوه حرا در سرزمین مقدس فاران (پاران) واقع است که بر پایهٔ تورات در کوه‌های آن سرزمین بر موسی(ع) و برخی دیگر از پیامبران یهود، وحی نازل شده است. از این‌رو، این سرزمین نزد یهودیان مقدس بوده است. به نوشتهٔ یاقوت، فاران یکی از نامهای شهر مکه بوده است. در تورات نیز روایت شده است هنگامی‌که هاجر و پسرش اسماعیل(ع) از ابراهیم(ع) جدا شدند، در دشت فاران اقامت کردند و در آنجا زمانی‌که از شدت تشنگی، هاجر بیم مرگ اسماعیل را داشت، چشمهٔ آبی پدیدار شد. پیش از بعثت حضرت محمد(ص) این کوه نزد مردم مکه مقدس شمرده می‌شد و اعتکاف و عبادت در آن غار، در میان مردم قریش مرسوم بوده است. حضرت محمد(ص) نیز پیش از بعثت یک ماه در سال به‌ویژه ماه رمضان برای عبادت و عزلت به کوه حرا می‌رفت و در آنجا معتکف می‌شد. در مدتی که محمد(ص) در این غار به عبادت می‌پرداخت، خدیجه(ع)، همسرش برای او آب و غذا می‌برد. محمد(ص) هر مستمندی را که نزدش می‌رفت، اطعام می‌کرد و پس از پایان اعتکاف و پیش از رفتن به خانه به زیارت کعبه می‌شتافت.

کوه نور

در همین عزلت‌نشینیها بود که خوابهای روشن و رؤیاهای صادقی می‌دید که زمینهٔ نازل شدن وحی بر او بود تا آنکه به قول معروف در سال ۴۰ عام‌الفیل در ۲۷ رجب، هنگامی که در غار حرا به عبادت مشغول بود، فرشتهٔ وحی بر وی نازل شد و بشارت رسالت به او داد

این کوه که یکی از مکان‌های مقدس مکه و از آثار مذهبی باقی مانده از عصر رسالت به‌شمار می‌رود، در شمال شرق مکه واقع شده و دویست متر از سطح دریا ارتفاع دارد. بر روی این کوه، گیاه یا آبی دیده نمی‌شود. غار حِرا محل عبادت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بوده و آن حضرت چندی از ایام سال، بهویژه ماه مبارک رمضان را در آن بسر می‌برده است. در همین غار بود که نخستین بار بر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) وحی نازل شد و پنج آیه آغازین سوره علق برای آن حضرت فرود آمد: " اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ * خَلَقَ اْلإِنْسانَ مِنْ عَلَق * اقْرَأْ وَ رَبُّکَ اْلأَکْرَمُ * الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ". بنابراین، این غار از بهترین و متبرّک‌ترین نقاط مکه محسوب می‌شود؛ جایی که مسلمانان آگاه و توانمند برای زیارت بدانجا می‌روند و در آنجا نماز می‌گزارند.

برخی گفته‌اند غار حرا مکانی است که حضرت ابراهیم در آن متولد شد و مرقد حضرت ابراهیم در همین کوه قرار دارد.