حدیث «شیطان نمی‌تواند در خواب به‌صورت پیامبر(ص) دربیاید»

از ویکی پاسخ
نسخهٔ تاریخ ‏۱۵ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۳۵ توسط Shahroudi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
سؤال

آیا حدیثی که بر اساس آن شیطان نمی‌تواند در خوابِ انسان به صورت پیامبر(ص) و جانشینان او دربیاید صحیح و معتبر است؟

درگاه‌ها
درگاه سنت.png


در متون دینی، روایتی معتبر و موثق وجود دارد که بیان می‌کند شیطان نمی‌تواند در خواب انسان به صورت پیامبر اکرم(ص) ظاهر شود. این روایت از امام رضا(ع) و به نقل از خود پیامبر(ص) نقل شده است. بر اساس این روایت، شیطان حتی در عالم خواب نیز توانایی شکل‌گیری به صورت پیامبر(ص) و جانشینان ایشان، به ویژه شیعیان راستین، را ندارد.

مقصود از شیعیان در این حدیث، افرادی هستند که به‌راستی پیرو اهل بیت(ع) بوده و تمامی دستورات آنان را با دقت و توجه دنبال می‌کنند.

به استناد این روایت، اگر شخصی در خواب فردی را ببیند و یقین کند که او پیامبر(ص) یا یکی از امامان معصوم(ع) است، در تشخیص خود دچار خطا نشده و در واقع، پیامبر(ص) یا یکی از امامان(ع) را مشاهده کرده است. با این حال، لازم است ذکر شود که دیدن خواب پیامبر(ص) و امامان(ع) امری شخصی است و تنها برای کسی که خواب را دیده، حجت محسوب می‌شود و برای دیگران از اعتبار برخوردار نیست.

مت حدیث و ترجمه

سند روایت

روایتی که براساس آن شیطان نمی‌تواند در خوابِ انسان، به صورت پیامبر(ص) و جانشینان او دربیاید، توسط شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا(ع) نقل شده است. شیخ صدوق این روایت را در من لا یحضره الفقیه نیز ذکر کرده است.[۲]

بررسی راویان این حدیث بر اساس علم رجال چنین است:

  • محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی: برخی از محققان، از اینکه شیخ صدوق از او زیاد روایت کرده، بزرگی شأن وی را استفاده کرده‌اند. علامه مجلسی نیز او را از مشایخِ شیخ صدوق[یادداشت ۲] دانسته است.[۳]
  • احمد بن محمد بن سعید کوفی مولی بنی‌هاشم: دارای مذهب زیدیه و ثقه و مورد اطمینان معرفی شده است.[۴]
  • علی بن حسن بن علی بن فَضّال: ثقه و مورد اطمینان است.[۵] کَشّی رجال‌شناس شیعه، از گروهی نقل کرده که او را فطحی‌مذهب دانسته‌اند.[۶]
  • حسن بن علی بن فضال تیمی: ثقه و مورد اعتماد است.[۷]

همه راویان در این سلسله سند ثقه و مورد اطمینان هستند؛ ولی برخی از آنها شیعه دوازده‌امامی نیستند؛ و لذا این حدیث مُوّثّق خوانده شده است.[۸]

محتوا روایت

تصویری خیالی از پیامبر اکرم (ص)

براساس روایت دیدن پیامبر(ص) در خواب که از امام رضا(ع) و به نقل از پیامبر(ص) روایت شده، شیطان حتی در خواب قدرت شکل‌یافتن به صورت پیامبر(ص) و جانشینان او و همچنین شیعیان آنها را ندارد؛ البته با توجه به دیگر روایات، مقصود از شیعیان در این حدیث، افرادی هستند که به حقیقت پیرو اهل بیت(ع) بوده و از همه دستورات آنان پیروی می‌کنند.

در صورت وجود همه شرایط، دیدن خواب پیامبر(ص) و امامان(ع) امری شخصی بوده و تنها برای کسی که خواب دیده حجت است و برای دیگر افراد حجیتی ندارد.

به باور برخی از اندیشمندان معاصر، مقصود از این روایت کسی است که در گذشته پیامبر(ص) را در بیداری دیده و او را می‌شناسد و کسی که او را در بیداری ندیده نمی‌تواند ادعا کند که پیامبر را در خواب دیده است.[۹] این گفته مورد نقد قرار گرفته است؛ زیرا در ابتدای این روایت و قبل از ذکر سخن پیامبر(ص) توسط امام رضا(ع)، شخص پرسشگر که در زمان امام رضا(ع) زندگی می‌کرده، درباره خوابی که در آن پیامبر(ص) را دیده از امام رضا(ع) سؤال می‌کند. شخصی که در دوران امام رضا(ع) زندگی می‌کند به خاطر فاصله زمانی که با صدر اسلام دارد، پیامبر(ص) را ندیده است؛ با این وجود امام رضا(ع) عبارت «شیطان نمی‌تواند به صورت پیامبر(ص) دربیاید» را خطاب به او بیان کرده است.

منابع

  1. شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران، جهان، بی‌تا، ج۲، ص۲۵۷.
  2. ابن بابویه، محمّد، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج‏۲، ص۵۸۴.
  3. نمازی شاهرودی، علی‏، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۳۵۹.
  4. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، به تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، ۱۳۶۵ش، ص۹۴؛ طوسی، محمد بن حسن، فهرست الطوسی (فهرست کتب الشیعه و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول)، به تحقیق عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.
  5. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، به تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۷.
  6. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، خلاصه‌کننده محمد بن حسن طوسی، به تصحیح محمدباقر میر داماد، به تحقیق مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، لإحیاء التراث، ۱۴۰۴ق، ص۶۳۵.
  7. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، خلاصه‌کننده محمد بن حسن طوسی، به تصحیح محمدباقر میر داماد، به تحقیق مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، لإحیاء التراث، ۱۴۰۴ق، ص۶۳۵.
  8. مجلسی، محمّدتقی، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، کوشانپور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق، ج۵، ص۳۹۷.
  9. فیاضی، غلامرضا، درآمدی بر معرفت‌شناسی، قم، موسّسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اوّل، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۷.
  1. شیخ صدوق در کتاب دیگر خود، من لایحضره الفقیه، به جای عبارت «زارنی»، عبارت «رأنی» آورده است، که البته تفاوتی در معنای آن پیدا نمی‌کند. (ابن بابویه، محمّد، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج‏۲، ص۵۸۴.)
  2. مشایخ جمع مشیخه، به معنای استادان در روایت و کسی است که از او حدیث گرفته می‌شود.