آثار منع تدوین حدیث
سؤال
آثار منع از تدوین حدیث چه اثری بر احادیث داشته است؟
منع از تدوین حدیث موجب تاثیراتی بر احادیث و اثرات آن در جامعه شده که به برخی از این موارد اشاره می‌شود.
- محروم ماندن مسلمانان از اهل بیت(ع): با منع از تدوین حدیث فضائل اهل بیت(ع) در سطح وسیع منتشر نشد و حکام ایشان را به انزوا کشاندند و امت اسلام از بهره‌مندی از برکات آن حضرات محروم گردید و این بدترین پی آمد منع از تدوین حدیث است[۱] که آثار دیگر هم در پی این اثر است.
- اختلاف بین مسلمانان:[۲] تقسیم امت اسلام به فرقه‌های مختلف و خصوصاً به دو فرقه مهم شیعه و سنی به خاطر این است که با منع حدیث فضائل اهل بیت بر بسیاری پوشیده ماند و به مسیری غیر از مسیر حق سرازیر شدند و …
- نابودی احادیث فراوان: در اثر جلوگیری از نقل و تدوین حدیث روایات زیادی به دست فراموشی سپرده شد، بلکه تعمداً روایات را از بین بردند تا به دست کسی نرسد؛ مثلا ابوبکر ۵۰۰ حدیث نبوی را سوزاند.[۳] و نیز عمر از مردم خواست تا هر حدیثی که دارند بیاورند وقتی آوردند دستور داد تا آنها را بسوزانند.[۴] و یکی از صحابه نیز کتابی را که در فضایل اهل بیت(ع) نوشته شده بود، در آب شست و از بین برد.[۵]
- رواج اسرائیلیات: انسان کنجکاو است و همیشه دنبال چیزهای تازه است و خلفا به این اصل توجه داشتند و برای پر کردن جای خالی سخنان ناب نبوی(ص) یا … به افرادی از علمای اهل کتاب مانند تمیم داری و کعب الاحبار که پس از انتشار اسلام برای پیگیری اهداف خود اظهار اسلام کرده بودند میدان سخنوری دادند بلکه در زمان عمر هر هفته سخنران قبل از خطبه‌های نماز جمعه تمیم‌داری بود که در زمان عثمان مدت آن دو برابر شد و در زمان معاویه این قبیل افراد در دربار او زیاد شدند و بدین ترتیب روایات خرافی (اسرائیلیات) را در بین مسلمانان رواج دادند و بر فرهنگ اهل سنت تأثیر زیادی گذاشتند که اعتقاد به جسمانیت خدا، صدور معاصی از انبیاء و … از نمونه‌های این اثر گذاری است.[۶]
- دست اندازی در روایات: دوران منع تدوین حدیث مایه لغزش‌هایی چون فراموشی، اشتباه، جابجایی عبارت و … شد، افزون بر آن دشمنان اسلام نیز دست به کار شدند و برای مخدوش کردن چهره اسلام به تحریف و بلکه وضع احادیث دست زدند و این امر باعث شد خواسته یا ناخواسته روایات تحریف شده و جعلی به حوزه روایات راه یابد و خصوصاً بعد از آزاد شدن تدوین حدیث به سرعت در بین مسلمانان منتشر شود.[۷]
- وضع حدیث: هر چند یکی از آثار منع تدوین حدیث وضع و جعل حدیث است ـ چنان‌که اشاره شد ـ ولی این کار تنها در پی منع تدوین حدیث نیست و حتی اگر هم آن منع صورت نمی‌گرفت باز وضع حدیث منتفی نمی‌شد چنان‌که در زمان خود پیامبر(ص) نیز برخی احادیثی را جعل می‌کردند و به پیامبر(ص) نسبت می‌دادند. علی(ع) در این باره می‌فرماید: «ولقد کذب علی رسول الله(ص) علی عهده حتی قام خطیبا، فقال: «من کذب علی متعمداً فلیتبوأ مقعده من النار» در روزگار پیامبر(ص) آنقدر دروغ به آن حضرت نسبت داده شد که ایستاد و خطابه ایراد کرد و فرمود: «هر کسی از دانسته به من دروغ نسبت دهد جایگاه او پر از آتش است.»[۸]
منابع
- ↑ رک: تدوین السنه الشریفه، همان، ص۵۳۳.
- ↑ رک: تاریخ حدیث، همان، ص۲۰۹–۲۱۰.
- ↑ ابوعبدالله شمس الدین الذهبی، تذکره الحفاظ، مکه، مکتبه الحرم المکی، ۱۳۷۴ق، ج۱، ص۵.
- ↑ محمود، ابوریه، اضواء علی السنه المحمدیه، بی جا: دارالکتاب الاسلامی، بی تا، ص۴۷ به نقل از طبقات ابن سعد، ج۵، ص۱۴۰.
- ↑ صائب، عبدالحمید، تاریخ السنه النبویه ثلاثون عاما بعد النبی(ص)، بی جا، بی تا، ص۲۳ و تدوین السنه الشریفه، همان، ص۴۱۲.
- ↑ رک: معالم المدرستین، همان، ج۲، ص۵۷–۶۱.
- ↑ رک: اضواء علی السنه المحمدیه، همان، ص۱۱۸؛ تدوین السنه الشریفه، همان، ص۴۹۴؛ و تاریخ حدیث، همان، ص۲۱۱–۲۱۲.
- ↑ دشتی، محمد، نهج‌البلاغه قم، پارسایان، چاپ دوم، ۱۳۷۹، ص۳۳۰–۳۳۱، خ ۲۱۰.