چشم زبان و لب در سوره بلد
مراد از چشم، زبان و لب در آیات ۸ و ۹ سوره بلد چیست؟
چشم، زبان و لب در آیات ۸ و ۹ سوره بلد، به دو صورت ظاهری و باطنی تفسیر شده است. بر اساس تفسیر ظاهری، خداوند به کسانی که ریاکارانه انفاق می‌کنند می‌گوید چرا از خدایی که به تو چشم، زبان و لب (ابزار شناخت و ابراز حق) داده غافل شده و از دیدن و بازگو کردن حقیقت دوری می‌کنید.
بر اساس تفسیر باطنی، مراد از چشم پیامبر(ص)، منظور از زبان امام علی(ع) و مقصود از دو لب امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند. این تفسیر بر اساس روایاتی است که سلسه‌سند آن مرسل و راویان آن ناشناخته بوده و قابل استناد نیستند.
آیه و ترجمه
| ﴿ | أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِوَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ
آیا برای او دو چشم قرار ندادیم؟ و یک زبان و دو لب؟ بلد:۸ و ۹ |
﴾ |
تفسیر ظاهری
آیات سوره بلد خطاب به همه انسان‌ها است. به ویژه انسانی که اعمال ریاکارانه و منافقانه انجام می‌دهد و ادعا می‌کند که مال زیادی را انفاق کرده است.[۱] خداوند به چنین انسان‌هایی خطاب می‌کند که آیا به شما دو چشم و زبان و دو لب قرار ندادیم که به وسیله آنها حقایق را ببینید و به حقّ سخن بگویید؟! پس چرا از چنین خدایی که خود ابزار شناخت را به شما داده، غافل می‌شوید و می‌پندارید او نمی‌بیند و نمی‌شنود.[۲]
«عین؛ چشم» در آیات و روایات، گاهی به معنای چشم مادی (چشم سر) و گاهی به معنای حقیقت یک شیئ به کار رفته است. به کار رفتن عین در معنای دوم، به دلیل محور بودن چشم در شناخت حقایق است. گاهی نیز از چشم، چشم دِل قصد شده است. یعنی تعبیر به «عینین؛ دو چشم»، «لسان؛ زبان»، «شفتین؛ دو لب»[۳] هم با معنای ظاهری مطابق است و هم معانی باطنی. بنابراین این موارد علاوه بر بُعد جسمانی و مادی به بعد معنوی نیز اشاره دارند.
تفسیر به اهل بیت(ع)
بر اساس روایاتی که از امام صادق(ع) نقل شده، مراد از «عینین؛ دو چشم» در سوره بلد، پیامبر(ص) و مراد از «لسان؛ زبان»، امام علی(ع) و منظور از «شفتین؛ دو لب»، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند. این روایات مرسل بوده و قابل استناد نیستند. سلسه‌سند این روایات افزون بر مرسل بودن، دارای راویانی ناشناخته است که توثیق نشده‌اند؛ از جمله اسماعیل بن عباد[۴] و حسین بن ابی یعقوب.[۵]
برخی کتاب‌های تفسیری، این آیات را با توجه به احادیث، به معنای باطنی گرفته‌اند. طبق این تفاسیر، خدا به انسان می‌گوید مگر پیامبر و اهل بیت(ع) را میان شما قرار ندادیم تا به وسیله آنها و پذیرش ولایتشان، حقایق را ببینید و گفتن حقیقت را بیاموزید.[۶]
منابع
- ↑ بلد: ۶.
- ↑ ر.ک: طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ق، ج۲۰، ص۴۸۹.
- ↑ بلد: ۸ و ۹.
- ↑ ر.ک: خوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، بی نا، بی تا، ج۳، ص۱۴۴ و ص۱۴۵؛ طوسی، محمد، رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ برقی، احمد، طبقات الرجال معروف به رجال البرقی، ص۵۴.
- ↑ خوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، بی نا، بی تا، ج۵، ص۱۸۸.
- ↑ ر.ک: بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ه. ق، ج۵، ص۶۶۲؛ قمی، علی بن ابرهیم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۳۶۳ه. ش، ج۲، ص۴۲۳.