تفاوت بین کافر و مشرک از منظر قرآن

نسخهٔ تاریخ ‏۱۸ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۲۹ توسط A.rezapour (بحث | مشارکت‌ها)
سؤال

فرق کافر و مشرک از نظر قرآن کریم چیست؟


معنای کفر

«کفر» در لغت به معنای پوشاندن شیء است. شب را کافر می‌گویند به خاطر آن است که اشخاص را می‌پوشاند و به زارع کافر گفته می‌شود به خاطر ان است که تخم را در زمین می‌پوشاند. واژه «کفر» در انکار دین و واژه «کفران»[۱] در انکار نعمت به کار می‌رود. همچنین کفر به معنای برائت و بیزاری نیز آمده است. (عنکبوت، آیه ۲۵)

«کفر» در شریعت به معنای، انکار آنچه خدا معرفت آن را واجب کرده می‌باشد، از قبیل وحدانیت، عدل الهی، پیامبر و هر کس آن پیامبران آورده‌اند را انکار کند، کافر است.

به عبارت دیگر، کافر کسی است که اصول یا ضروریات دین را انکار کند. بعضی از مشتقات «کفر» عبارتند:[۲]

«کفر» برای کسانی استعمال می‌شود که در کفران نعمت مبالغه می‌کنند، یعنی بسیار ناسپاس هستند. ﴿اِنّه لَیَؤُس کفور[۳] و کفور در قرآن ۱۲ بار آمده است.

«کفور» مصدر و به معنی انکار دین و نعمت آمده است و ۳ بار در قرآن آمده است. ﴿فابی اکثر الناس الّا کَفوُراً[۴]

«کَفّار» مبالغه کافر هم در کفر دین و هم نعمت آمده است.[۵]

«کُفّار» جمع کافر است و استعمال آن بیشتر در انکار دین است و ۲۱ دفعه در قرآن بیان شده است.[۶]

«کَفّاره» آن است که گناه را با حسن وجه می‌پوشاند و جبران می‌کند ﴿ذلک کفاره ایمانکم[۷] آن کفاره قسم‌های شماست.

«کوافر» جمع «کافره» به زنان کافر اطلاق می‌شود و فقط یک بار در قرآن آمده است. ﴿و لاتُمسِکوُا بِعِصَمِ الکوافر[۸] نکاح زنان کافر را نگاه ندارید.

در این‌جا سؤالی مطرح است که آیا قرآن واژه «کافر» را در حق کسانی که از روی عناد و عمد، حق را پرده پوشی کرده‌اند استعمال کرده یا از روی جهل و نادانی حق را پوشاندند به کار برده است؟ با بررسی در آیاتی که مشتقات «کفر» در آن آمده است روشن می‌شود که لفظ «کافر» شامل حق پوسی از روی عناد و عمد و هم از روی جهل و نادانی می‌شود: ﴿انّ الذین کفروا سواءٌ علیهم أَأَنذرتهُم اَم لَم تٌنذِرهُم لا یُؤمنون.[۹] به آنهایکسانی که کافرشدند چه انذار کنی و چه نکنی برای آنها مساوی است و ایمان نمی‌آورند.» آیه به صراحت بیان می‌کند که کفر آنها از روی عناد و لجاجت است: ﴿و جحَدوُا بها و استیقَنَتها انفُسهُم[۱۰] کفار این نشانه‌ها را انکار می‌کنند در حالی که از باطن به آن یقین دارند.»

اما در مسئله عذاب اخروی کفار جاهل در حکم مستضعفان فکری هستند، و آیات عذاب شامل حال کسانی است که از روی علم و لجاجت به حق تسلیم نشده و ایمان نیاوردند و قرآن نیز بعد از «کفروا» ﴿کذّبوا[۱۱] و ﴿صدّوا عن سبیل الله[۱۲] را بیان کرده نشان می‌دهد که پیامبری بوده و آن را تکذیب کرده‌اند و مانع پیشرفت دین شده‌اند در این‌جا عذاب اخروی محرز است.

شرک

«شرک» و شرکت و مشارکت به معنای شریک شدن است: ﴿و لم تکن له شریکٌ فی المُلک[۱۳] در حکومت و تدبیر عالم شریکی نداشته است و «شرک» اسم است، یعنی عمل شرک و به معنی شریک و نصیب آمده است. ﴿ام لهم شرک فی السموات…[۱۴] و مشرک کسی است که برای خدا شریک قرار بدهد و چنین شخصی قابل آمرزش نیست مگر آنکه در دنیا توبه کند: ﴿ان الله لایَغفِر اَن یُشرَک به[۱۵] کسانی که به خدا شرک می‌ورزند خداوند آن‌ها را نمی‌بخشد.

اقسام شرک

۱. شرک در خلقت: مانند: عقیده ایرانیان قدیم که خیرات را از یزدان و شرور را از اهریمن می‌دانسته‌اند. ﴿وَ جَعَلُو اللهِ شرکاءَ الجنّ.[۱۶] برای خدا شرکایی از جن قرار داده‌اند»

۲. شرک در تدبیر عام: گروهی هستند که معتقدند برای هر یک از انواع عام به یک تدبیر کننده وجود دارد. مانند: اعتقاد به خدای دریا، خدای صحرا و … در سوره شعراء آیه ۲۷، آمده است: چون موسی خدا را رب العالمین خواند فرعون گفت: او دیوانه است.

۳. شرک در عبادت: و آن اینکه خدا را عبادت نمی‌کردند، بلکه بتها، آفتاب، ماه، دریا، حتی اشخاص را و … پرستش می‌کردند. در حالی که جز خدا خالقی نیست و او خالق و آفریننده تمام اشیاء است: ﴿و خلق کلّ شیء و هو بکل شیء علیم.[۱۷]

لازم است ذکر شود: مشرکان معتقد به خدا هستند و می‌دانند که خداوند همه چیز را خلق کرده است، اما شرکایی برای خدا درست کردند، تا اینکه شفیع آنها قرار بگیرند.[۱۸]

حاصل سخن اینکه؛ کافر به کسی گفته می‌شود: می‌داند این جهان دارای خالقی همانند خدا است، ولی از روی عناد و عمد پرده پوشی می‌کند و منکر می‌شوند و دارای اقسامی نیز است. اما مشرک: برای این جهان خالقی را همچون خدا می‌پذیرد اما شرکایی برای خدا از جهت عبادت، تدبیر و … قرار می‌دهد.


مطالعه بیشتر

  1. قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ماده «کفر» و «شرک».
  2. معجم مقاییس اللغه، ابن فارس، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ماده «کفر» و «شرک».

۳. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، جلد ۲، صفحه ۲۱۰، جلد ۱۹، صفحه ۳۶۴.


منابع

  1. کفران به معنی انکار نعمت و ناسپاسی آمده و یک بار در قرآن بیان شده است. انبیاء/ ۹۴.
  2. قرشی، سید علی اکبر، قاموس القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ذیل ماده «کفر».
  3. هود/ ۹.
  4. اسراء/ ۸۹، فرقان/ ۵۰، اسراء/ ۹۹.
  5. ق/ ۲۴، ابراهیم/ ۳۴.
  6. بقره/ ۱۶۱.
  7. مائده/ ۸۹، مائده/ ۹۵، انفال/ ۲۹.
  8. ممتحنه/ ۱۰.
  9. بقره/ ۶.
  10. نمل/ ۱۴.
  11. بقره/ ۳۹، مائده/ ۱۰ و ۸۶.
  12. نساء/ ۱۶۱.
  13. فرقان/ ۲.
  14. فاطر/ ۴۰.
  15. نساء/ ۴۸ و ۱۱۶.
  16. انعام/ ۱۰۰.
  17. انعام/ ۱۰۱، عنکبوت/ ۶۵.
  18. یونس/ ۱۸.