مراسم عروسی حضرت فاطمه

سؤال

آیا گزارش‌هایی از چگونگی مراسم ازدواج حضرت زهرا(س) و امیرالمومنین(ع) وجود دارد؟

درگاه‌ها

امام علی(ع) از رسول خدا(ص) درخواست کرد تا فاطمه(س) را به ازدواج او درآورد، حضرت به سکوت فاطمه به عنوان علامت رضایت او توجه کرد. بعد از آن جبرئیل به پیامبر نازل شد و فرمان خدا را مبنی بر ازدواج آن دو ابلاغ کرد.

در هنگام عقد، پیامبر(ص) بر منبر رفت و اعلام کرد که به دستور خدا فاطمه(س) را به عقد علی(ع) درآورده است.

مهریه حضرت فاطمه(س) ۵۰۰ درهم گزارش شده است. امام علی(ع) زره خود را فروخت و به عنوان مهریه داد. پیامبر(ص) در خرید جهیزیه کمک کردند.

شب عروسی، مراسم ساده اما با برکت و شکوهمندی برگزار شد و به جمعی از مردم ولیمه‌ای داده شد که با حضور مسلمانان، شخصیت فاطمه(س) و علی(ع) را به زیبایی تقویت می‌کرد. پیامبر(ص) عروس را به خانه داماد بردند و برای این زوج دعای خیر کردند.

خواستگاری

بر اساس نقل تاریخ، قبل از خواستگاری امیرالمومنین(ع)، چند تن از صحابه رسول خدا مانند ابوبکر و عُمر از فاطمه خواستگاری کرده بودند. اما رسول خدا(ص) در پاسخ آنها، ازدواج فاطمه را به‌دست خدا می‌دانست.

برپایه روایتی که در امالی شیخ طوسی از امام علی(ع) نقل شده است امام علی از پیامبر، فاطمه را خواستگاری کرد، پیامبر نتیجه را به نظر فاطمه واگذار کرد. فاطمه در پاسخ پیامبر، سکوت کرد و پیامبر سکوت فاطمه را نشانه رضایتش دانست.

پس از این جریان جبرئیل بر پیامبر نازل شد و از او خواست فاطمه را به ازدواج علی در بیاورد، زیرا خدا راضی است که زهرا برای علی و علی برای زهرا باشد. پس از ازدواج حضرت علی با فاطمه برخی از مهاجران که پیشتر از فاطمه خواستگاری کرده بودند، از پیامبر گلایه کردند، پیامبر(ص) در پاسخ آنها ازدواج علی و فاطمه را به‌دستور خدا دانسته بود.

خطبه عقد

پیامبر(ص) در هنگام ازدواج فاطمه(س) و علی(ع) بر منبر رفت و خطبه‌ای خواند و گفت: خداوند به من دستور داده است که فاطمه را به عقد علی درآورم و این کار را انجام داد. برای امام علی(ع) در دوران زندگی با فاطمه(س) همسر دیگری ذکر نشده است. بر اساس روایتی که در کتاب الامالی شیخ طوسی نقل شده است ازدواج امام علی(ع) با زنان دیگر در زمان حیات حضرت فاطمه(س) حرام بوده است.

مهریه و جهیزیه

مقالهٔ اصلی: مهریه حضرت فاطمه(س)

مهریه حضرت زهرا(س) در روایات، ۵۰۰ درهم ذکر شده است. البته در مهریه حضرت زهرا(س) از جهت کیفیت و مقدار در تاریخ اختلاف وجود دارد که بر این اساس مهریه حضرت فاطمه کتانِ بافت یمن، پوست دباغی نشده و گیاهی خوشبو و طبق برخی دیگر، زره و پوست دباغی نشده گوسفند یا شتر ذکر شده است.

امام علی(ع) به فرمان پیامبر(ص) زره خود را فروخت، پیامبر(ص) مقداری از پول آن را به بلال حبشی داد تا برای فاطمه عطر تهیه کند. سپس باقی‌مانده آن را برای تهیه وسائل مورد نیاز زندگی، به ابوبکر داد که به همراهی عمار یاسر و چند تن از صحابه جهیزیه را تهیه کنند و آنها نیز زیر نظر ابوبکر، آنچه را لازم بود خریداری کردند. از جمله وسائل جهیزیه حضرت، پیراهن نو او بود که برای شب عروسی تهیه شده بود که حضرت زهرا(س) بعد از درخواست نیازمند سریعاً آن را انفاق کردند.

مراسم عروسی

بین عقد و مراسم عروسی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) فاصله‌ای افتاد زیرا علی(ع) از پیامبر(ص) خجالت می‌کشید و پیامبر نیز نمی‌خواست قبل از رضایت علی(ع) فاطمه(س) را به خانه او بفرستند. تا اینکه عقیل امام علی(ع) را قانع کرد که به سوی پیامبر برود و درخواست کند. در راه، ام ایمن آنها را دید و خود مسئولیت انتقال خبر را به ام سلمه و دیگر زنان پیامبر بر عهده گرفت. زنان پیامبر جمع شدند و با حضرت محمد(ص) صحبت کردند و یاد خدیجه(س) را زنده کردند، تا اینکه از پیامبر خواستند تا امر ازدواج را به انجام رساند و منزل مناسب آماده شود.

پیامبر(ص) پس از دریافت پیام، علی(ع) را خواست و از او پرسید که آیا دوست دارد همسرش را به خانه ببرد و علی(ع) تأیید کرد. پیامبر او را به آماده‌سازی منزل برای حضرت فاطمه(س) راهنمایی کرد و یکی از منازل توسط حارثه بن نعمان تقدیم شد و علی(ع) اتاق عروسی را با امکانات ساده‌ای که داشت، آماده کرد. این اتاق شامل شن برای کف اتاق، چوبی برای آویزان کردن مشک و کوزه آب، و بالش ساده‌ای بود.

حضرت علی(ع) مهریه و هزینه‌های ازدواج با حضرت فاطمه(س) را از بهای زرهی که در بازار فروخت، تأمین کرد. این پول به سه بخش تقسیم شد: اثاث منزل، هزینه خرید عطر و قسمت سوم به عنوان امانت نزد ام سلمه نگهداری شد که برای ولیمه و مخارج اولیه استفاده شد. پیامبر(ص) فرمودند که غذایی به عنوان ولیمه آماده کنند. حضرت فاطمه(س) در شب عروسی با ایثار، لباس نو را که خریداری‌شده بود به سائلی اهدا کرد که مصداق عمل به آیه ۹۲ سوره آل‌عمران است: ﴿لَن تَنالوا البِرَّ حَتّی تُنفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ﴾ و سپس جبرئیل جامه‌ای از بهشت برای وی آورد.

ولیمه مراسم عروسی

در مراسم عروسی، غذای محدودی از گوشت، خرما و نان آماده شد. پیامبر(ص) از برکت این غذا با آنکه تعداد زیادی مهمان، از جمله اهل صفه و مهاجران و انصار حضور داشتند، همگان را سیر کرد و حتی مقداری از آن باقی ماند. مراسم ازدواج در سادگی و دوری از تجملات برگزار شد اما از نظر عظمت و نورانیّت بی‌نظیر بود. این مراسم که با حضور تعداد زیادی از مسلمانان همراه بود، به خاطر زیبا و باشکوه بودن در یادها ماندگار شد.

پیامبر اکرم(ص) به همسران خود دستور دادند تا حضرت فاطمه(س) را بیارایند و لباسی که جبرئیل از بهشت برای وی آورده بود، به او بپوشانند. این مراسم ازدواج با توجه به فضایل فاطمه(س) و شخصیت برجسته داماد، علی بن ابی‌طالب(ع)، برگزار شد و منجر به ولادت یازده امام معصوم گردید. در شام عروسی، پیامبر(ص) با قصد ایجاد حس آرامش در فاطمه(س) و جلوگیری از احساس یتیمی، او را بر اسبی سوار کرد و خود افسار آن را بدست گرفت. وجود پیامبر(ص) در کنار عروس در شب عروسی، جلوه‌ای بی‌نظیر از محبت و احترام را به نمایش گذاشت و نشان‌دهنده مقام والای حضرت فاطمه(س) در نزد خداوند و پیامبر(ص) بود.

شب زفاف

در شب مراسم ازدواج حضرت فاطمه(س) با علی(ع)، پیامبر اکرم(ص) در رأس جمعی از فرشتگان و مردان بنی‌هاشم، عروس را به خانه داماد می‌برد. در این مراسم، رسول خدا(ص) دست فاطمه(س) را به دست علی(ع) سپرد و دعای خیر برای آن دو کرد. او همچنین مقداری آب را بر سر و سینه آن‌ها ریخت و برکت و نگهداری خداوند را برای‌شان طلب کرد. در پایان، وقتی پیامبر(ص) خواستند از اتاق خارج شوند، با اسماء بنت عمیس مواجه شدند که به دلیل پیمانی که با خدیجه(س) بسته بود، در آنجا مانده بود. پس از گفتگو، پیامبر(ص) برای او دعا کردند و آرزو کردند که خداوند حوائجش را برآورده کند.

جستارهای وابسته

• ازدواج و زندگی حضرت فاطمه(س) با حضرت علی(ع)
• مهریه حضرت فاطمه(س)
• لباس کهنه حضرت زهرا(س) در شب عروسی