کتب اربعه شیعه
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
کتب اربعه شیعه چه زمانی نگارش شد؟
کتب اربعه شیعه، به چهار کتاب حدیثی شیعه گفته می‌شود که از اعتبار و شهرت زیادی برخوردار هستند. الکافی نوشته کلینی، من لایحضرالفقیه نوشته شیخ صدوق، تهذیب الحکام و الاستبصار نوشته شیخ طوسی، به کتب اربعه شیعه شناخته می‌شوند.
نامگذاری
عنوان کتب اربعه برای چهار کتاب حدیثی شیعی که عمدتاً شامل احادیث فقهی امامیه می‌شوند، چندان کهن نیست. این عنوان از اوائل دوره صفویه و گویا برای نخستین بار توسط شهید ثانی به کار رفته. البته قبل از آن اصطلاح اصول اربعه برای همین منظور توسط ابن ابی جمهور به کار رفته است. کم و بیش معاصر شهید دوم، اصطلاح کتب اربعه توسط محقق اردبیلی (د. ۹۹۳ ق) هم برای این چهار کتاب به کار رفته. با این وصف باید گفت که حسین بن عبد الصمد در کنار این چهار کتاب، از کتاب گم شده مدینة العلم شیخ صدوق هم به عنوان کتاب پنجم یاد می‌کند و از مجموع آنها با تعبیر اصول خمسه نام می‌برد.[۱]
الکافی
نوشته ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینی، مشهور به کلینی از کتب اربعه و از معتبرترین کتب حدیثی شیعه است. کلینی در دوران غیبت صغری می‌زیسته و ولادت او در سال ۲۵۵ قمری و وفاتش سال ۳۲۹ است. کافی برای نگارش این کتاب بیست سال وقت صرف کرد. مجموع روایات کافی ۱۶۱۹۹ حدیث می‌باشد که از این تعداد ۱۱۱۸ حدیث صحیح، ۱۱۱۸ حدیث موثق، ۳۲۲ قوی و حسن، ۹۴۸۷ حدیث ضعیف می‌باشد.[۲]
مَن لا یَحضُرُه الفقیه
نوشته شیخ صدوق محدث و فقیه بزرگ شیعه امامیه، متولد سال ۳۰۵ قمری و وفات سال ۳۸۱ است. صدوق مورد احترام و توثیق همه علمای شیعه است. مجموع احادیث آن ۵۹۲۰ حدیث می‌باشد.[۳]
تهذیب الاحکام
از منابع مهم فقهی و یکی از کتابهای چهارگانة حدیث شیعه، اثرِ محمدبن حسن طوسی معروف به شیخ طوسی، دانشمند امامی قرن پنجم.
به نوشتة مؤلف در مقدمة کتاب (ج ۱، ص ۲–۳)، یکی از دوستان وی از وجود احادیث بظاهر متعارض در منابع شیعی با او سخن گفته و یادآور شده که این موضوع موجب انتقاد شدید مخالفان و جداشدن برخی شیعیان ناآگاه از مذهب حق گردیده است، لذا از مؤلف درخواست کرده که شرحی استدلالی بر کتاب مقنعة شیخ مفید بنگارد که در آن علاوه بر ذکر مستندات قطعی هر مسئله و احادیث مشهور، احادیث متعارض هم آورده شود و شیوة رفع ناسازگاری این احادیث با یکدیگر و تأویل آنها یا وجوه ضعف احادیث متعارض بیان گردد. کتاب تهذیب در پاسخ به این درخواست تألیف شد و در واقع، خاستگاهی کلامی دارد.
تهذیب الاحکام نخستین تألیف شیخ طوسی بوده و در آن به هیچ‌یک از آثار مؤلف اشاره نشده، ولی او در دیگر آثار خود بارها به این اثر ارجاع داده است.
نگارش محمدبن حسن طوسی معروف به شیخ طوسی از بزرگترین عالمان شیعه که در سال ۳۸۵ متولد و در سال ۴۶۰ قمری وفات یافت. کتاب تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه مشهور به تهذیب الاحکام از کتب اربعه و از مهمترین کتب حدیثی قرن پنجم است. کتاب تهذیب الاحکام با دربرداشتن بیشترین احادیث فقهی، در مقایسه با سایر کتب چهارگانه، از مهمترین منابع استنباط فقهی امامیان به‌شمار می‌رود.[۴]
الاِستبصار
نوشته شیخ طوسی متولد ۳۸۵ قمری و وفات سال ۴۶۰. کتاب استبصار پس از کتاب تهذیب الاحکام نوشته شده است.
منابع
- ↑ انصاری، حسن، «کتب اربعه»، بررسی‌های تاریخی، تاریخ درج مطلب: ۶ فروردین ۱۳۹۹ش، تاربخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ مدیر شانه چی، کاظم، «کتب اربعه حدیث شیعه»، نامه آستان قدس، ۱۳۴۷ش، شماره ۳۸، ص۱۷۴ و ۱۸۰.
- ↑ مدیر شانه چی، کاظم، «کتب اربعه حدیث شیعه»، نامه آستان قدس، ۱۳۴۷ش، شماره ۳۸، ص۱۸۳ و ۱۸۹.
- ↑ شبیری، سیدمحمدجواد، «تهذیب الاحکام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.