اخلاق زناشویی در هنگام عادت ماهیانه زن
در سنن النبی علامه طباطبائی باب آداب و سنن آن حضرت در زناشویی حدیثی از امام باقر(ع) بیان کرده است که فرمود: میمونه می‌گفت: پیامبر(ص) در ایام ماهانه‌ام دستور می‌داد که لنگی به خود بپیچیم و در بستر در کنار آن حضرت بخوابم. این روایت چه معنی دارد و آیا بیان این نوع روایات حتی در صورت بیان رعایت موارد بهداشتی لزومی دارد؟
اخلاق زناشویی در ایام عادت ماهیانه موضوعی است که علامه طباطبایی در کتاب خود از امام باقر(ع) نقل نموده است. برخی این مسائل را بی‌اهمیت و بدون اولویت دانسته‌اند. اما با توجه به آداب و رسوم‌های موجود قبل از اسلام و دوری کامل از زن در محیط خانه و خانواده این مسئله از پیامبر(ص) سوال و در آیه ۲۲۲ سوره بقره پاسخ داده شده است. امروزه با پیشرفت علم پزشکی دلیل عدم جواز نزدیکی، دوران پاک‌سازی رحم زن بیان شده است؛ اما باز در بسیاری از مناطق دنیا این عمل در ایام عادت انجام می‌گیرد. اسلام لذت بردن زن و مرد از یکدیگر در این ایام را اجازه می‌دهد و باید گفت که بیان این امور در منابع روایی و کتاب‌های شیعه لازم است.
آداب و رسوم در ایام عادت زنانه قبل از اسلام
علامه طباطبائی مفسر المیزان و نیز برخی دیگر از مفسرین ذیل آیه ۲۲۲ سوره بقره که در آن راجع به حیض یعنی عادت زنانگی سوال شده، این مطلب را آورده‌‌اند که طوائف مختلف مردم در مسئله حیض دیدگاه‌ها و برخوردهای مختلف داشته‌اند و یهود در این مسئله شدت عمل به خرج می‌داد و در حال حیض، مردان حتی از غذا و آب و محل زندگی و بستر زنان حائض دوری می‌کردند؛ یعنی زنان در ایام عادت ماهانه بایستی در یک اتاق جداگانه باشند و به هیچ چیزی دست نزنند و حتی وارد اتاق‌های دیگران هم نشوند.
مشرکین عرب نیز در این باره حکمی نداشتند، جز اینکه ساکنین مدینه از آداب و رسوم یهودیان متأثر بوده و آنان نیز همان سخت‌گیری‌های یهود را در معاشرت با زنان حائض انجام می‌دادند. ولی عرب‌های دیگر چه بسا نزدیکی با زن حائض را ترجیح داده و می‌گفتند نطفه که در حال حیض منعقد شود باعث می‌شود بچه جنگجو به وجود بیاید و جنگجو بودن در میان عشایر صحرانشین، صفتی ممدوح بوده است. داستان میمونه همسر پیامبر و نقل این این موضوع نیز در برخی کتاب‌های تفسیری بیان شده که علامه طباطبایی نیز به ان اشاره نموده است.
شان نزول آیه ۲۲۲ بقره
تعدادی از مسلمانان از پیامبر(ص) درباره حکم ایان عادت ماهیانه زنان سوال کردند و خداوند آیه ۲۲۲ سوره بقره را نازل کرد و راه اسلام را مشخص نمود. اسلام در این میان راه وسط را در پیش گرفته، اینکه مردان در هنگام عادت زنانگی فقط با زن نزدیکی نکنند و سائر لذت بردن‌ها مانند در یک بستر خوابیدن و بوسیدن و … برای آنان جائز است.[۱]
خداوند در آیه ۲۲۲ سوره بقره راجع به حیض فرموده است «آن آزار و عارضه است» و عارضه و آزار یعنی چیزی که ملایم با طبع نباشد و امروزه پزشکان می‌گویند طبیعت زن در حال حیض سرگرم پاک کردن رحم و آماده کردن آن برای حامله شدن است و جماع در این حال نظام این عمل را مختل می‌سازد و به حمل و رحم زن صدمه می‌زند.[۲]
فلسفه منع در ایام عادت
با توجه به آیه قرآن و گفتار معصومین(ع) و سیره و رفتار آنان، اسلام نزدیکی در حال عادت زنانگی را حرام شمرده، اما فلسفه این موضوع مطلب دیگری است و شاید همان مسئله‌ای باشد که علم پزشکی هم‌اکنون به آن پی برده و شاید مطلب دیگری باشد. از طرف دیگر سائر لذت‌ها از قبیل بازی کردن زن و شوهر و بوسیدن همدیگر و … را جائز شمرده است. نسبت به برخی از تمتعات نیز بیان نموده که جائز است اما کراهت دارد، مثلاً نزدیکی از پشت کراهت شدید دارد و نیز مطابق روایات معصومین(ع) که از جمله آن روایتی است که در سوال آمده، اجتناب نمودن لذت بردن از محدوده ناف تا زانو در هنگام عادت، مکروه است اما اگر این عمل از روی لباس و پوششی باشد هیچ مشکلی نداشته و مانند دیگر اوقات جائز است.
دلیل بیان این امور در کتاب‌های اسلامی
تصور عمده بر این است که چون مسائلی را می‌دانند بنابراین همه جامعه می‌داند و نیازی به بیان نست، در حالی که در دنیای مدرن نیز افرادی هستند که این مسائل را مراعات نمی‌کنند و اگر گفته نشود مشکلات فراوانی به وجود خواهد آمد؛ علامه طباطبائی در مقدمه سنن النبی بیان این موارد را از الطاف حق تعالی دانسته است. آداب زندگی پیامبر(ص) که مطابق صریح قرآن اسوه و الگو است، در ابعاد مختلف جمع‌آوری و حفظ امانت نسبت به کلام دیگران و امانات دیگران از احکام عقلی است.
همچنین بیان سیره پیامبر(ص) و معصومین(ع) و روایات آنان برای این است که آنچه مربوط به مسائل دینی است، گفته شود تا کلیات و جزئیات قوانین اسلام دانسته شود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج۳. ص۲۲۹.
- وسائل الشیعه، ج۲، ص۵۷۵.