علت سجده نکردن شیطان

سؤال

قرآن کریم سجده نکردن شیطان را به دو علت ذکر می‌کند: تکبر، یا این که شیطان خود را از عالین حساب کرده بود، منظور از عالین چیست؟

قرآن دلیل سجده نکردن شیطان(ابلیس) بر انسان را از قول خود او می‌آورد که می‌گوید من از انسان بهتر هستم. و دلیلش را این می‌داند که خودش از آتش خلق شده و انسان از خاک. برتر دانستن خود از انسان، دلیل اصلی عدم سجده شیطان بوده است.

در قرآن آمده است که خداوند از شیطان می‌پرسد چرا بر آدم سجده نکردی. آیا تکبر ورزیدی یا از برتری‌جویانی( عالیین)؟ و شیطان جواب می‌دهد چون من از او بهتر هستم. من از آتش آفریده شدم و او از گِل:﴿قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ۖ خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ؛ گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفريده‌اى و او را از گِل آفريده‌اى.»﴾(ص:۷۶)

در سوره حجر هم خداوند از شیطان می‌پرسد چرا از سجده‌کنندگان نیستی؟ و شیطان می‌گوید شایسته من نیست که به بشری که از گِل خشک و بدبو آفریده شده است سجده کنم.

مفسران علت اینکه شیطان از فرمان خداوند سرپیچی کرد را این دانسته‌اند که از نظر شیطان فرمان خداوند را زمانی باید اطاعت کرد که حق باشد. و شیطان، حکمت و اراده مطلق خداوند را نادیده گرفته و نتوانسته بنده مطلق خداوند باشد و از تمام اوامر الهی اطاعت کند.

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر مجمع البیان، طبرسی. با ترجمه گروهی از مترجمان، ج۲۱، ص۱۳۲.

۲ـ تفسیر نورالثقلین، عبد علی عروسی حویزی، ج۴، ص۴۷۱.

۳ـ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴، فیض الاسلام.