نزول قرآن در شب قدر یا روز بعثت: تفاوت میان نسخه‌ها

(بارگزاری اولیه)
 
(تکمیل و بارگزاری)
خط ۷: خط ۷:
}}
}}
{{سوال}}
{{سوال}}
با توجه به نزول آيات قرآن در ماه مبارك رمضان و همچنين نزول سوره علق در بعثت پيامبر اسلام – صلي الله عليه و آله و سلم - در ماه رجب ‌با توجه به نزول دفعي و تدريجي، چه توجيهي براي اين نزول آيات وجود دارد؟
با توجه به نزول آيات قرآن در ماه مبارك رمضان و همچنين نزول سوره علق در بعثت پيامبر اسلام(ص) در ماه رجب، ‌با توجه به نزول دفعي و تدريجي، چه توجيهي براي نزول این آيات وجود دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
ظاهراً شبهه تعارض بين نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پيامبر اكرم(ص) در بيست و هفتم رجب كه همراه با نزول آياتي از سوره علق بوده از ديرباز مطرح بوده، به گونه‌اي كه باعث اختلاف در تعيين تاريخ بعثت گشته، در اين ميان شيعه با استناد به روايات متعدد معتقد است كه بعثت در روز ۲۷ رجب واقع شده}}<ref>معرفت، محمد هادي، التمهيد، موسسه نشر اسلامي، چاپ سوم، ۱۴۱۶ ق، ج۱، ص۱۰۶.</ref> در حالي كه اهل سنت با استناد به ظهور آيات در نزول قرآن در ماه مبارك رمضان و هم زماني بعثت با نزول قرآن وقوع بعثت را در رمضان مي‌داند.<ref>جوان آراسته، حسين، درسنامه علوم قرآني، ص۸۱،.</ref>
شبهه تعارض بین نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پیامبر قبل از آن، از قدیم مطرح بوده است و با توجه به این شبهه، اهل سنت، قائل به این هستند که به دلیل هم زمانی بعثت با نزول قرآن، بعثت نبی اکرم(ص) در ماه رمضان اتفاق افتاده است. اگر مراز از تلازم و همزمانی بعثت با نزول قرآن همراهی آن با نزول دفعی قرآن باشد، این شبهه واقع می شود، اما اگر مراد نزول تدریجی قرآن در بعثت و نزول دفعی آن در شب قدر باشد، دیگر تعارضی در بین نخواهد بود همانطور که نظر مشهور مفسرین این است که، نزول قرآن در شب قدر نزول دفعی بوده است.


براي روشن شدن مسأله ابتدا بايد بررسي کرد که آيا بين بعثت و نزول قرآن تلازم و همزماني وجود دارد يا نه؟ و اگر بعثت با نزول قرآن همزمان بوده ،چگونه نزولي مراد است؟ با اندكي تأمل در مي‌يابيم اگر مراد از ضرورت همزماني بعثت با نزول همراهي آن با نزول دفعي باشد، اينجاست كه با مشكل مواجه مي‌شويم اما اگر نزولي كه همزمان با بعثت بوده غير از نزولي باشد كه در آيات {{قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَه الْقَدْرِ<ref>قدر / ۱ .</ref> بدرستي که ما قرآن را در شب قدر نازل نموديم. و {{قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَه مُبَارَكَه}}<ref>دخان / ۳ .</ref> بدرستي که ما قرآن را در شبي بابرکت نازل نموديم... . از آن بحث مي‌شود، ديگر تعارضي در بين نخواهد بود.  
==تعارض بین نزول قرآن در شب قدر یا روز بعثت==
شبهه تعارض بين نزول قرآن در [[شب قدر]] و وقوع [[بعثت پيامبر اكرم(ص)]] در [[بيست و هفتم رجب]] كه همراه با نزول آياتي از [[سوره علق]] بوده، از قدیم مطرح بوده است، به گونه‌اي كه باعث اختلاف در تعيين تاريخ بعثت گشته است.  


نظر مشهور و صحيح‌تر در بين مفسرين اين است كه نزول قرآن در شب قدر به معناي نزول دفعي آن مي‌باشد، هر چند اقوال ديگري وجود دارد كه مورد ايراد واقع شده‌اند، مثلا: فخر رازي مي‌گويد: در شب قدر هر سال به اندازه مقدرات و نياز آن سال آياتي نازل شده‌، كه در نقد اين قول گفته شده اگر چنين باشد بايد تعبير مستقبل مي‌آمد، مثلا مي‌فرمود: (نُنَزِله).<ref>درسنامه علوم قرآني ، ص۱۱۴.</ref> قول ديگري كه به شعبي نسبت داده شده مي‌گويد: مراد از نزول قرآن در شب قدر ابتداي نزول قرآن بوده است.<ref>سيوطي، جلال الدين، الاتقان في علوم القرآن، ج۱، ص۱۴۸.</ref> كه در نقد اين قول نيز گفته شده آيه دلالتي ندارد بر اينكه منظور از نازل شدن قرآن يا سوره‌اي از آن در ماه رمضان يا در شب قدر اين است كه اولين آيه‌اش در آن هنگام نازل شده و قرينه‌اي هم كه بر اين معنا دلالت كند در كلام نيست.<ref>طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه باقر موسوي همداني، ج۲، ص۱۹.</ref>
در اين ميان، [[شيعه]] با استناد به روايات متعدد، معتقد است كه بعثت در روز ۲۷ رجب واقع شده است<ref>معرفت، محمد هادي، التمهيد، موسسه نشر اسلامي، چاپ سوم، ۱۴۱۶ ق، ج۱، ص۱۰۶.</ref> در حالي كه [[اهل سنت]] با استناد به ظهور آيات در نزول قرآن در [[ماه رمضان]] و هم زماني بعثت با نزول قرآن، وقوع بعثت را در ماه رمضان مي‌دانند.<ref>جوان آراسته، حسين، درسنامه علوم قرآني، ص۸۱،.</ref>


با پذيرفتن اين مبنا كه همان نظر مشهور واضح‌ بين علما و مفسرين مي‌باشد، مبني بر اينكه مراد از انزال در شب قدر به معناي نوع خاصي از نزول يعني نزول دفعي قرآن جمله واحده مي‌باشد، حال در تبيين اين نزول چه قائل به اين باشيم كه مراد از آن آگاهي دادن پيامبر(ص) به محتواي كلي قرآن است، چنان كه شيخ صدوق قائل است يا اينكه سخن ابوعبدالله زنجاني را بپذيريم كه گفته: روح قرآن كه اهداف عالي قرآن است و جنبه‌هاي كلي دارد در آن شب بر قلب پاك پيامبر(ص) نازل و تجلي يافت.<ref>معرفت، محمد هادي، علوم قرآني، قم، موسسه انتشاراتي التمهيد، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۷۱.</ref>
==عدم تلازم میان بعثت و نزول دفعی قرآن==
اگر مراد از تلازم و همزماني بعثت با نزول قرآن، همراهي آن با [[نزول دفعي قرآن]] باشد، مشكل تعارض ایجاد می شود، اما اگر نزولي كه همزمان با بعثت بوده غير از نزولي باشد كه دو آیه {{قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَه الْقَدْرِ}}<ref>قدر / ۱ .</ref> بدرستي که ما قرآن را در شب قدر نازل نموديم. و {{قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَه مُبَارَكَه}}<ref>دخان / ۳ .</ref> بدرستي که ما قرآن را در شبي بابرکت نازل نموديم... . از آن بحث مي‌شود، ديگر تعارضي در بين نخواهد بود.


يا تعبير علامه طباطبايي را برگزينيم كه مي‌فرمايد: اساساً قرآن داراي وجود و حقيقتي ديگر است كه در پس پرده وجود ظاهري خود پنهان و از ديد و درك معمولي به دور است؛ قرآن در وجود باطني خود از هرگونه تجزيه و تفصيل عاري است نه جزء دارد و نه فصل و نه آيه و نه سوره، بلكه يك وحدت حقيقي به هم پيوسته و مستحكمي است كه در جايگاه بلند خود استوار و از دسترس همگان به دور است... لذا قرآن در شب قدر با همان وجود باطني و اصلي خود كه داراي حقيقت واحدي است، يكجا بر قلب پيامبر(ص) فرود آمد، سپس تدريجاً با وجود تفصيلي و ظاهري خود در فاصله زماني و در مناسبت‌هاي مختلف و پيش‌آمدهاي گوناگون در مدت نبوت نازل گرديد.<ref>طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه باقر موسوي همداني، بنياد علمي فكري علامه، ۱۳۶۳، ج۲، ص۲۲.</ref>
==اقوال در نزول قرآن در شب قدر==
* نظر مشهور در میان مفسرين اين است كه نزول قرآن در شب قدر، به معناي نزول دفعي آن مي‌باشد.
* فخر رازي مي‌گويد: در شب قدر هر سال به اندازه مقدرات و نياز آن سال آياتي نازل شده‌، كه در نقد اين قول گفته شده است، اگر چنين باشد بايد تعبير مستقبل مي‌آمد، مثلا مي‌فرمود: (نُنَزِله).<ref>درسنامه علوم قرآني ، ص۱۱۴.</ref>
*مراد از نزول قرآن در شب قدر ابتداي نزول قرآن بوده است.<ref>سيوطي، جلال الدين، الاتقان في علوم القرآن، ج۱، ص۱۴۸.</ref> در نقد اين قول گفته شده است، آيه دلالتي ندارد بر اينكه منظور از نزول قرآن يا سوره‌اي از آن در شب قدر اين است كه اولين آيه‌اش در آن هنگام نازل شده و قرينه‌اي هم كه بر اين معنا دلالت كند در كلام نيست.<ref>طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه باقر موسوي همداني، ج۲، ص۱۹.</ref>


به هر حال نزول دفعي به هر كيفيتي كه بوده باشد، تعارضي با نزول آياتي از سوره علق در ۲۷ رجب و پيش از شب قدر ندارد. زيرا اين دو مقوله جدا از هم هستند، در آنجا نزول تدريجي است كه آغاز آن با آغاز بعثت و در ۲۷ رجب در غار حرا بوده، ولي اينجا بحث از نزول كل قرآن به معناي خاص آن مي‌باشد، نه نزول تك تك آيات و البته بحثي هم از مكان نزول نمي‌باشد.
با پذيرفتن نظر مشهور بين علما و مفسرين، مبني بر اينكه مراد از نزول در شب قدر، نزول دفعي قرآن باشد، دیگر مشکل تعارض برطرف می گردد، به این صورت که در روز بعثت آیاتی از قرآن به [[پیامبر اکرم(ص)]] نازل گردید و در شب قدر تمامی قرآن به حضرت نازل شد.
 
==اقوال در چگونگی نزول دفعی قرآن==
در اینکه نزول دفعی قرآن در شب قدر چگونه اتفاق افتاده است چند قول وجود دارد.
* [[شیخ صدوق]] قائل به این است که مراد از نزول دفعی قرآن در شب قدر، آگاهي دادن پيامبر(ص) به محتواي كلي قرآن است.
* ابوعبدالله زنجاني می فرماید: روح قرآن كه اهداف عالي قرآن است و جنبه‌هاي كلي دارد در آن شب بر قلب پاك پيامبر(ص) نازل و تجلي يافت.<ref>معرفت، محمد هادي، علوم قرآني، قم، موسسه انتشاراتي التمهيد، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۷۱.</ref>
* [[علامه طباطبايي]] مي‌فرمايد: اساساً قرآن داراي وجود و حقيقتي ديگر است كه در پس پرده وجود ظاهري خود پنهان است؛ قرآن در وجود باطني خود از هرگونه تجزيه و تفصيل عاري است نه جزء دارد و نه فصل و نه آيه و نه سوره، بلكه يك وحدت حقيقي به هم پيوسته و مستحكمي است كه در جايگاه بلند خود استوار و از دسترس همگان به دور است... لذا قرآن در شب قدر با همان وجود باطني و اصلي خود كه داراي حقيقت واحدي است، يكجا بر قلب پيامبر(ص) فرود آمد، سپس تدريجاً با وجود تفصيلي و ظاهري خود در فاصله زماني و در مناسبت‌هاي مختلف و پيش‌آمدهاي گوناگون در مدت [[نبوت]] نازل گرديد.<ref>طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه باقر موسوي همداني، بنياد علمي فكري علامه، ۱۳۶۳، ج۲، ص۲۲.</ref>
 
به هر حال نزول دفعي به هر كيفيتي كه بوده باشد، تعارضي با نزول آياتي از [[سوره علق]] در ۲۷ رجب و پيش از [[شب قدر]] ندارد. زيرا اين دو مقوله جدا از هم هستند، در روز بعثت نزول تدريجي است كه آغاز آن با آغاز بعثت و در [[غار حرا]] بوده، ولي در شب قدر، بحث از نزول كل قرآن به معناي خاص آن مي‌باشد.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
خط ۳۴: خط ۴۷:


{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =  
  | نمایه =  
  | نمایه =  
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =  
  | بازبینی =  
  | بازبینی =  
  | تکمیل =  
  | تکمیل =  
  | اولویت =  
  | اولویت = ب
  | کیفیت =  
  | کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۱۸ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۴۶

سؤال

با توجه به نزول آيات قرآن در ماه مبارك رمضان و همچنين نزول سوره علق در بعثت پيامبر اسلام(ص) در ماه رجب، ‌با توجه به نزول دفعي و تدريجي، چه توجيهي براي نزول این آيات وجود دارد؟

شبهه تعارض بین نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پیامبر قبل از آن، از قدیم مطرح بوده است و با توجه به این شبهه، اهل سنت، قائل به این هستند که به دلیل هم زمانی بعثت با نزول قرآن، بعثت نبی اکرم(ص) در ماه رمضان اتفاق افتاده است. اگر مراز از تلازم و همزمانی بعثت با نزول قرآن همراهی آن با نزول دفعی قرآن باشد، این شبهه واقع می شود، اما اگر مراد نزول تدریجی قرآن در بعثت و نزول دفعی آن در شب قدر باشد، دیگر تعارضی در بین نخواهد بود همانطور که نظر مشهور مفسرین این است که، نزول قرآن در شب قدر نزول دفعی بوده است.

تعارض بین نزول قرآن در شب قدر یا روز بعثت

شبهه تعارض بين نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پيامبر اكرم(ص) در بيست و هفتم رجب كه همراه با نزول آياتي از سوره علق بوده، از قدیم مطرح بوده است، به گونه‌اي كه باعث اختلاف در تعيين تاريخ بعثت گشته است.

در اين ميان، شيعه با استناد به روايات متعدد، معتقد است كه بعثت در روز ۲۷ رجب واقع شده است[۱] در حالي كه اهل سنت با استناد به ظهور آيات در نزول قرآن در ماه رمضان و هم زماني بعثت با نزول قرآن، وقوع بعثت را در ماه رمضان مي‌دانند.[۲]

عدم تلازم میان بعثت و نزول دفعی قرآن

اگر مراد از تلازم و همزماني بعثت با نزول قرآن، همراهي آن با نزول دفعي قرآن باشد، مشكل تعارض ایجاد می شود، اما اگر نزولي كه همزمان با بعثت بوده غير از نزولي باشد كه دو آیه ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَه الْقَدْرِ[۳] بدرستي که ما قرآن را در شب قدر نازل نموديم. و ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَه مُبَارَكَه[۴] بدرستي که ما قرآن را در شبي بابرکت نازل نموديم... . از آن بحث مي‌شود، ديگر تعارضي در بين نخواهد بود.

اقوال در نزول قرآن در شب قدر

  • نظر مشهور در میان مفسرين اين است كه نزول قرآن در شب قدر، به معناي نزول دفعي آن مي‌باشد.
  • فخر رازي مي‌گويد: در شب قدر هر سال به اندازه مقدرات و نياز آن سال آياتي نازل شده‌، كه در نقد اين قول گفته شده است، اگر چنين باشد بايد تعبير مستقبل مي‌آمد، مثلا مي‌فرمود: (نُنَزِله).[۵]
  • مراد از نزول قرآن در شب قدر ابتداي نزول قرآن بوده است.[۶] در نقد اين قول گفته شده است، آيه دلالتي ندارد بر اينكه منظور از نزول قرآن يا سوره‌اي از آن در شب قدر اين است كه اولين آيه‌اش در آن هنگام نازل شده و قرينه‌اي هم كه بر اين معنا دلالت كند در كلام نيست.[۷]

با پذيرفتن نظر مشهور بين علما و مفسرين، مبني بر اينكه مراد از نزول در شب قدر، نزول دفعي قرآن باشد، دیگر مشکل تعارض برطرف می گردد، به این صورت که در روز بعثت آیاتی از قرآن به پیامبر اکرم(ص) نازل گردید و در شب قدر تمامی قرآن به حضرت نازل شد.

اقوال در چگونگی نزول دفعی قرآن

در اینکه نزول دفعی قرآن در شب قدر چگونه اتفاق افتاده است چند قول وجود دارد.

  • شیخ صدوق قائل به این است که مراد از نزول دفعی قرآن در شب قدر، آگاهي دادن پيامبر(ص) به محتواي كلي قرآن است.
  • ابوعبدالله زنجاني می فرماید: روح قرآن كه اهداف عالي قرآن است و جنبه‌هاي كلي دارد در آن شب بر قلب پاك پيامبر(ص) نازل و تجلي يافت.[۸]
  • علامه طباطبايي مي‌فرمايد: اساساً قرآن داراي وجود و حقيقتي ديگر است كه در پس پرده وجود ظاهري خود پنهان است؛ قرآن در وجود باطني خود از هرگونه تجزيه و تفصيل عاري است نه جزء دارد و نه فصل و نه آيه و نه سوره، بلكه يك وحدت حقيقي به هم پيوسته و مستحكمي است كه در جايگاه بلند خود استوار و از دسترس همگان به دور است... لذا قرآن در شب قدر با همان وجود باطني و اصلي خود كه داراي حقيقت واحدي است، يكجا بر قلب پيامبر(ص) فرود آمد، سپس تدريجاً با وجود تفصيلي و ظاهري خود در فاصله زماني و در مناسبت‌هاي مختلف و پيش‌آمدهاي گوناگون در مدت نبوت نازل گرديد.[۹]

به هر حال نزول دفعي به هر كيفيتي كه بوده باشد، تعارضي با نزول آياتي از سوره علق در ۲۷ رجب و پيش از شب قدر ندارد. زيرا اين دو مقوله جدا از هم هستند، در روز بعثت نزول تدريجي است كه آغاز آن با آغاز بعثت و در غار حرا بوده، ولي در شب قدر، بحث از نزول كل قرآن به معناي خاص آن مي‌باشد.


مطالعه بيشتر

۱. معرفت، علوم قرآني، ص۷۱.

۲. علامه طباطبايي، الميزان، ج۲، ص۱۹.


منابع

  1. معرفت، محمد هادي، التمهيد، موسسه نشر اسلامي، چاپ سوم، ۱۴۱۶ ق، ج۱، ص۱۰۶.
  2. جوان آراسته، حسين، درسنامه علوم قرآني، ص۸۱،.
  3. قدر / ۱ .
  4. دخان / ۳ .
  5. درسنامه علوم قرآني ، ص۱۱۴.
  6. سيوطي، جلال الدين، الاتقان في علوم القرآن، ج۱، ص۱۴۸.
  7. طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه باقر موسوي همداني، ج۲، ص۱۹.
  8. معرفت، محمد هادي، علوم قرآني، قم، موسسه انتشاراتي التمهيد، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۷۱.
  9. طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه باقر موسوي همداني، بنياد علمي فكري علامه، ۱۳۶۳، ج۲، ص۲۲.