حدیث «علی ممسوس فی ذات الله»: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
علی ممسوس فی ذات الله۳.jpg|قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله، در قالب «هو» که به غرق شدن [[امام علی(ع)]] در ذات خدا اشاره دارد. | علی ممسوس فی ذات الله۳.jpg|قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله، در قالب «هو» که به غرق شدن [[امام علی(ع)]] در ذات خدا اشاره دارد. | ||
علی ممسوس فی ذات الله۵.jpg|قطعه خوشنویسی از | علی ممسوس فی ذات الله۵.jpg|قطعه خوشنویسی از «علی ممسوس فی ذات الله» به خط ثلث، اثر محسن سلیمانی (۱۳۹۱ش) | ||
علی ممسوس فی ذات الله۶.jpg|قطعه خوشنویسی از | علی ممسوس فی ذات الله۶.jpg|قطعه خوشنویسی از «علی ممسوس فی ذات الله» به خط نستعلیق، اثر وحیدرضا رزاقی | ||
علی ممسوس فی ذات الله۷.jpg|قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله به خط ثلث، اثر محسن بهارزاده (۱۴۳۲ق) | علی ممسوس فی ذات الله۷.jpg|قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله به خط ثلث، اثر محسن بهارزاده (۱۴۳۲ق) | ||
علی ممسوس فی ذات الله۲.jpg|قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله به خط معلی | علی ممسوس فی ذات الله۲.jpg|قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله به خط معلی | ||
نسخهٔ ۱۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۳۵
 قطعه خوشنویسی از «علی ممسوس فی ذات الله» به خط شکسته‌نستعلیق، اثر مجید رستگار (۱۳۹۴ش). | |
| اطلاعات حدیث | |
|---|---|
| موضوع | فضائل امام علی(ع) |
| به نقل از | پیامبر(ص) |
| راویان | |
| راوی اصلی | کَعْب بن عُجْرَه |
| دیگر راویان | عبدالرحمن بن عبدالله حصیری، سلیمان بن احمد، هارون بن سلیمان بَصْری |
| سند | |
| اعتبار سند | ضعیف |
| منابع شیعه | اَلْاَربعین عَنِ الْاَربعین فی فضائلِ امیرالمؤمنین(ع) نوشته منتجب‌الدین رازی |
| منابع سنی | المعجم الاَوْسط، حلیةُ الاولیاء و طبقاتُ الْاَصفیاء |
| توضیحات | محتوا مورد تأیید دیگر روایات صحیح |
فَاِنَّهُ (عَلی) مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ حدیثی از پیامبر(ص)، که به مجذوب و شیفته بودنِ امام علی(ع) نسبت به ذات خدا معنا شده است. سند روایت به دلیل وجود راویان ناشناخته در سلسله سند، ضعیف شمرده شده؛ ولی محتوای آن مورد تأیید دیگر روایاتِ صحیح است.
برخی عالمان، ممسوس فی ذات الله را به معنای شجاعت و بی‌باکی امام علی(ع) و نیز، مخلوط شدن گوشت و خون او با محبت الهی دانستهاند. این حدیث در کتاب‌های «اَلْاَربعین عَنِ الْاَربعین فی فضائلِ امیرالمؤمنین(ع)»، نوشته منتجب‌الدین رازی، عالم مسلمان قرن ششم قمری و «المعجمُ الاَوْسط» نوشته ابوالقاسم طبرانی، عالم اهل‌سنت قرن چهارم قمری، ذکر شده است.
متن و ترجمه
از پیامبر(ص) چنین نقل شده است:[۱]
| « | لَا تَسُبُّوا عَلِیّاً فَإِنَّهُ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللَّهِ تَعَالَی
علی را دشنام ندهید؛ زیرا او مجذوب و شیفته ذات خدای بلند‌مرتبه است. |
» |
سند
حدیث فَاِنَّهُ (علی) ممسوس فی ذات الله، در کتاب «اَلْاَربعین عَنِ الْاَربعین فی فضائلِ امیرالمؤمنین(ع)»، نوشته منتجب‌الدین رازی، عالم مسلمان قرن ششم قمری، از پیامبر(ص) نقل شده است.[۲] برخی تراجم‌نگاران، منتجب‌الدین رازی را شیعه[۳] و برخی او را از اهل‌سنت دانستهاند.[۴]
راویان در سلسه سند این حدیث، چنین‌اند:
- سلیمان بن احمد: در کتاب‌های رجالی شیعه نام او ذکر نشده و ناشناخته است.
- هارون بن سلیمان بَصْری: رجال‌شناسان شیعه و سنی نام او را ذکر نکرده‌اند.
- سُفیان بن بِشر کوفی: در کتاب‌های رجالی شیعه ذکر نشده[۵] و در کتاب‌های اهل سنت ناشناخته شمرده شده است.[۶]
- یزید بن ابی‌زیاد: به گفته محمد جواهری، رجال‌شناس شیعه، ناشناخته است.[۷]
- اسحاق بن کَعْبِ بن عُجْرَه: عالمان اهل سنت او را مجهول و ناشناخته دانستهاند.[۸]
- کعب بن عجره پدر اسحاق: از اصحاب پیامبر(ص) و امام علی(ع) دانسته شده است.[۹]
- عبدالرحمان بن عبدالله حَصیری بَصیر: برخی رجال‌شناسان اهل سنت او را ثقه شمرده‌اند.[۱۰]
حدیث‌شناسان حدیثی را که در سلسله‌سند آن، یک یا بیشتر از یک راویِ ناشناخته وجود داشته باشد، حدیث مجهول نامیده و از نظر سندی ضعیف می‌دانند.[۱۱]
این حدیث در برخی کتاب‌های اهل سنت، مانند المعجم الاَوْسط نوشته ابوالقاسم طبرانی (درگذشت ۳۶۰ق)[۱۲] و «حلیةُ الاولیاء و طبقاتُ الْاَصفیاء» نوشته ابونُعَیم اصفهانی (درگذشت ۴۳۰ق)[۱۳] آمده است. محمد ناصرالدین البانی، عالم سلفی (درگذشت ۱۴۲۰ق)، سند این روایت را ضعیف دانسته است.[۶]
معنای ممسوس فی ذات الله
درباره عبارت «ممسوس فی ذات الله» نظرهای متفاوتی وجود دارد:
- فیض کاشانی، حکیم و محدّث شیعه قرن یازدهم قمری، ممسوس فی ذات الله را به معنای کسی دانسته که از خود بریده و به خدا وصل شده و همه قدرت‌ها را غرق در قدرت خدا می‌داند.[۱۴] همچنین همه دانش‌ها را برگرفته از دانش الهی دانسته و هر کمال و اراده‌ای را از خدا می‌بیند.[۱۴] سید علی‌خان مدنی، عالم شیعه قرن دوازدهم قمری، معتقد است چنین شخصی را نباید دشنام داد؛ زیرا همه صفات و کمالاتش خدایی است.[۱۵]
- ممسوس را به معنای مجذوب و شیفته کسی بودن نیز دانستهاند. علامه مجلسی در توضیح این روایت، به محبت زیاد امام علی(ع) نسبت به خدا اشاره کرده؛ طوری که گویا او مجنون خدا بوده است. مجلسی همچنین احتمال داده ممسوس به معنای مخلوط شدن گوشت و خون امام علی(ع) با محبت الهی باشد.[۱۶]
- برخی معتقدند پیامبر(ص)، امام علی(ع) را «ممسوس فی ذات الله» به معنای «مجنون خدا» دانسته است؛ زیرا همان گونه که مجنون از گفتار دیگران باک ندارد، علی(ع) نیز در راه خدا باک ندارد و نمی‌ترسد دیگران درباره او چگونه قضاوت کنند.[۱۷]
ممسوس فی ذات الله درباره علی‌اکبر(ع)
از جعفر شوشتری، مجتهد و منبری شیعه قرن چهاردهم قمری، نقل شده هنگام خداحافظی حضرت علی‌اکبر(ع) با زنان کاروان برای رفتن به میدان جنگ، امام حسین(ع) به زنان گفت: «او را رها کنید. او ممسوس در ذات خدا و کشته شده در راه خدا است».[۱۸] این حدیث در کتاب‌های روایی ذکر نشده است.
نگارخانه
قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله، در قالب «هو» که به غرق شدن امام علی(ع) در ذات خدا اشاره دارد.
قطعه خوشنویسی از «علی ممسوس فی ذات الله» به خط ثلث، اثر محسن سلیمانی (۱۳۹۱ش)
قطعه خوشنویسی از «علی ممسوس فی ذات الله» به خط نستعلیق، اثر وحیدرضا رزاقی
قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله به خط ثلث، اثر محسن بهارزاده (۱۴۳۲ق)
قطعه خوشنویسی از علی ممسوس فی ذات الله به خط معلی
منابع
- ↑ منتجب الدین رازی، علی، الاربعون حدیثا عن اربعین شیخا من اربعین صحابیا فی فضائل الامام امیرالمؤمنین(ع) قم، مدرسة الامام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ص۵۴، حدیث ۲۶.
- ↑ منتجب الدین رازی، علی، الاربعون حدیثا عن اربعین شیخا من اربعین صحابیا فی فضائل الامام امیرالمؤمنین(ع) قم، مدرسة الامام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ص۵۴، حدیث ۲۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، قم، دهاقانی (اسماعیلیان)، ۱۳۹۰ش، ج۴، ص۳۱۷؛ افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق احمد حسینی اشکوری، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۳۱ق، ج۴، ص۱۴۱ و ۱۴۲.
- ↑ قزوینی، آقارضی، ضیافة الاخوان، به نقل از افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق احمد حسینی اشکوری، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۳۱ق، ج۴، ص۱۴۱ و ۱۴۲.
- ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، حیدری، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۸۹.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ البانی، محمد ناصرالدین، سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة و اثرها السیئ فی الامة، ریاض، دار المعارف، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۹۹.
- ↑ جواهری، محمد، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۶۶۹.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۸۴.
- ↑ خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۱۱۷.
- ↑ ذهبی، محمد، الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، جده، دار القبله للثقافه الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۳۲؛ سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیة، بی‌تا، ج۷، ص۱۵۰.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج۳، ص۲۶۹.
- ↑ طبرانی، ابوالقاسم، المعجم الاوسط، تحقیق طارق بن عوض‌الله بن محمد و عبدالمحسن بن ابراهیم الحسینی، قاهره، دار الحرمین، بی تا، ج۹، ص۱۴۲.
- ↑ اصبهانی، ابونعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، مصر، السعادة، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۶۸.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیر المؤمنین، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۵۱۵.
- ↑ کبیر مدنی، علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۳۱۳.
- ↑ رحمانی همدانی، احمد، الامام علی بن ابی‌طالب، بی‌جا، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ص۱۳۲.
- ↑ بیضون، لبیب، موسوعة کربلاء، ج۲، ص۱۱۷، بيروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بی‌تا.