جایگاه امام جماعت در رساله حقوق

سؤال

در رساله حقوق امام سجاد(ع) در حقوق امام جماعت آمده است که: «امام جماعت جان تو را با جان خود و نمازت را با نماز خود حفظ می‌کند» منظور از حفظ جان مأموم توسط امام چیست؟

واژه‌یابی وَقي

جمله مورد سئوال در رساله حقوق امام سجاد(ع) عبارت است از «فَوَقي نَفْسَكَ بِنَفْسِهِ وَ صَلاتَكَ بِصَلاتِهِ» کلمه‌ای که به صورت فعل در این جمله به کار رفته است کلمه «وَقي» است که از ماده وقایه و به معنای حفظ و صیانت است و در این جمله به همان معنای لغوی به کار رفته است.

بنابراین «وقی» از ماده وقایه و به معنای حفظ و صیانت است و بدین معنا است که امام جماعت در نماز جماعت جان خویش را سپر بلای جان مأمومین و نماز خویش را سپر نماز آنان قرار داده است، یعنی اگر در نماز جماعت خلل و نقصانی از ناحیه امام جماعت وجود داشته باشد و او شرایط امامت را نداشته باشد و امامت کند او مورد مؤاخذه و بازخواست دادگاه الهی است نه مأمومین و همچنین اگر خلل و اشکالی در نماز جماعت از ناحیه امام جماعت در نماز و قرائت او وجود داشته باشد به عهده او است و مأمومین در گناه آن با او شریک نیستند درحالی‌که اگر نماز جماعت به‌طور صحیح و کامل و با شرایط صحت و قبول ادا شود مأمومین در ثواب آن با امام جماعت شریک هستند و این همان فرمایش امام سجاد(ع) است.

معنای مفهومی روایت

امام زین العابدین(ع) در این فراز از حقوق امام جماعت می‌فرماید: «حق امام جماعت این است که: بدانی او (امام جماعت) سفارت و وساطت بین تو و خدا، و نمایندگی تو را در پیشگاه پروردگار متعال به عهده گرفته است، وی از جانب تو سخن می‌گوید، نه تو از ناحیه او، او برای تو دعا می‌کند، نه تو برای او، او از خدا برای تو طلب فیض و رحمت می‌نماید، نه تو درباره او، او به جای تو در پیشگاه خداوند ایستاده و به درگاه او دعا می‌کند، نه تو به جای او، اگر در هر یک از این مراحل کوتاهی شود، او مقصّر است نه تو. اگر گنهکار باشد (برخلاف وظیفه خود رفتار کند) تو شریک جرم او نیستی، در صورتی که او را به عدالت می‌شناختی و به او اقتدا کردی، نماز تو باطل نیست. تو بر او برتری نداری او جانش را سپر جان تو، نمازش را سپر نماز تو قرار داده است، بنابراین، باید از این خدمت و محبتش قدردانی کنی و حق او را بشناسی.»

علاوه بر شرایط دیگری که در روایات و نیز رساله‌های عملیه برای امام جماعت بیان شده که باید حلال‌زاده باشد، عاقل و بالغ بوده و حتی مطابق برخی از روایات و فتاوای مجتهدین از خلاف مروّت خودداری کند همان گونه که از گناهان صغیره و کبیره باید اجتناب کند و بالاخره مسلح به سلاح تقوی، عدالت و اجتناب از گناهان کبیره و صغیره در محراب و محل مبارزه با شیطان و نفس اماره بایستد و با مأمومین متحد شده و آنان را با نمازی که می‌خواند به معراج ببرد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

• شرح رساله الحقوق امام سجاد، علی محمد حیدری نراقی، ص۳۶۲.
• شرح رساله الحقوق امام سجاد، السید علی القبانجی، ص۱۷۰.