روایت «توبه بداخلاق»: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohammad7576 (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جز removed Category:توبه using HotCat |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
منظور از جمله | منظور از جمله رسول خدا(ص) که فرمودند: «توبه بداخلاق مورد پذیرش خداوند نیست زیرا هرگاه از گناهی توبه کند در ورطه گناهی بدتر از آن که توبه کرده است می‌افتد»، چیست؟ آیا سند این حدیث قابل اطمینان و استناد است تا بتوان به دلالت آن تکیه کرد؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}}{{درگاه|سنت}}پذیرفته شدن توبه از سوی خداوند در گرو سه شرط است: نخست، آن‌که توبه‌کننده از زمره مشرکان نباشد؛ دوم، پس از [[توبه]] در پی اصلاح خویش برآید و خطاهای گذشته را جبران کند؛ و سوم، بر گناه پیشین پافشاری نکند و از بازگشت به آن پرهیز نماید. | ||
{{درگاه|سنت}} | |||
با این حال، حدیثی که این مضمون را بازگو می‌کند از نظر سندی محل اطمینان نیست؛ چرا که در سلسله راویان آن، افرادی چون [[نوفلی]] و [[سکونی]] حضور دارند که وثاقت آنان محل تردید است. روایتی مشابه نیز با سندی دیگر نقل شده، اما آن نیز از نظر اعتبار، [[روایت ضعیف|ضعیف]] شمرده می‌شود. از این رو، نمی‌توان با اطمینان به محتوای این روایت استناد کرد. | |||
== شروط خداوند برای پذیرش توبه == | == شروط خداوند برای پذیرش توبه == | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
== بررسی سند حدیث == | == بررسی سند حدیث == | ||
دو تن از | دو تن از راویانی که در این حدیث مورد تضعیف قرار گرفته‌اند «حسین بن یزید نخعی» ملقّب به «نوفلی»<ref>{{پک|1=طوسی|2=1427|ک=رجال الطوسی|ص=355}}</ref> و اسماعیل بن ابی زیاد السکونی می‌باشند؛ لذا به جهت وجود این دو راوی در [[سند حدیث]]، نمی‌توان به آن اطمینان و استناد کرد.<ref>{{پک|1=تقی الدین حلی (ابن داود)|2=1342|ک=الرجال|ص=28}}</ref> | ||
روایتی دیگر شبیه این روایت با اختلاف عبارت از شیخ صدوق در علل الشرایع ذکر شده است که در سند این روایت آمده «عَمَّن ذکره» یعنی یونس این روایت را از کسی که به او گفته نقل می‌کند.<ref>{{پک|1=ابن بابویه (شیخ صدوق)|2=بی تا|ک=علل الشرایع|ص=492|ج=2}}</ref> به حدیثی که چنین وضعیتی داشته باشد حدیث مجهول گفته می‌شود که از اقسام [[حدیث ضعیف]] بوده و لذا قابل استناد و اطمینان نیست.<ref>{{پک|1=جدیدی نژاد|2=1422|ک=معجم مصطلحات الرجال و الدرایة|ص=147}}</ref><ref>{{پک|1=سبحانی|2=1384|ک=اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة|ص=119}}</ref> در مستدرک الوسائل و بحارالانوار نیز این روایت از علل الشرایع با همین سند نقل شده است.<ref>{{پک|1=نوری|2=1408|ک=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|ص=74|ج=12}}</ref><ref>{{پک|1=مجلسی|2=1403|ک=بحار الأنوار (ط- بیروت)|ص=298|ج=70}}</ref> | روایتی دیگر شبیه این روایت با اختلاف عبارت از شیخ صدوق در علل الشرایع ذکر شده است که در سند این روایت آمده «عَمَّن ذکره» یعنی یونس این روایت را از کسی که به او گفته نقل می‌کند.<ref>{{پک|1=ابن بابویه (شیخ صدوق)|2=بی تا|ک=علل الشرایع|ص=492|ج=2}}</ref> به حدیثی که چنین وضعیتی داشته باشد حدیث مجهول گفته می‌شود که از اقسام [[حدیث ضعیف]] بوده و لذا قابل استناد و اطمینان نیست.<ref>{{پک|1=جدیدی نژاد|2=1422|ک=معجم مصطلحات الرجال و الدرایة|ص=147}}</ref><ref>{{پک|1=سبحانی|2=1384|ک=اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة|ص=119}}</ref> در مستدرک الوسائل و بحارالانوار نیز این روایت از علل الشرایع با همین سند نقل شده است.<ref>{{پک|1=نوری|2=1408|ک=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|ص=74|ج=12}}</ref><ref>{{پک|1=مجلسی|2=1403|ک=بحار الأنوار (ط- بیروت)|ص=298|ج=70}}</ref> | ||
== بررسی دلالت حدیث == | == بررسی دلالت حدیث == | ||
محتوای این حدیث با مطالب مسلم موجود در منابع اسلامی سازگاری ندارد؛ زیرا بداخلاقی نیز همانند سایر گناهان با توبه و جبران گذشته و تغییر دادن رویه سابق قابل بخشش است.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1374|ک=تفسیر نمونه|ص=498|ج=19}}</ref> | محتوای این حدیث با مطالب مسلم موجود در منابع اسلامی سازگاری ندارد؛ زیرا اولاً بداخلاقی نیز همانند سایر [[گناهان]] با توبه و جبران گذشته و تغییر دادن رویه سابق قابل بخشش است.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1374|ک=تفسیر نمونه|ص=498|ج=19}}</ref> ثانیاً شروطی که برای پذیرش توبه بیان شد بداخلاقی را نیز شامل می شود. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{یادکرد کتاب|عنوان=کافی|سال=1407|پیوند=|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|مکان=تهران|کوشش=|مترجم=}} | |||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|سال=1374|پیوند=|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|مکان=تهران|کوشش=محمدرضا آشتیانی|مترجم=}} | * {{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|سال=1374|پیوند=|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|مکان=تهران|کوشش=محمدرضا آشتیانی|مترجم=}} | ||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=الرجال|سال=1342|پیوند=|نام=حسن بن علی|نام خانوادگی=تقی الدین حلی (ابن داود)|پیوند نویسنده=|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=تهران|کوشش=|مترجم=}} | * {{یادکرد کتاب|عنوان=الرجال|سال=1342|پیوند=|نام=حسن بن علی|نام خانوادگی=تقی الدین حلی (ابن داود)|پیوند نویسنده=|ناشر=دانشگاه تهران|مکان=تهران|کوشش=|مترجم=}} | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۲: | ||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|سال=1408|پیوند=|نام=حسین بن محمد تقی|نام خانوادگی=نوری|پیوند نویسنده=|ناشر=مؤسسة آل البیت علیهم السلام|مکان=قم|کوشش=|مترجم=}} | * {{یادکرد کتاب|عنوان=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|سال=1408|پیوند=|نام=حسین بن محمد تقی|نام خانوادگی=نوری|پیوند نویسنده=|ناشر=مؤسسة آل البیت علیهم السلام|مکان=قم|کوشش=|مترجم=}} | ||
* {{یادکرد کتاب|عنوان=بحار الأنوار (ط- بیروت)|سال=1403|پیوند=|نام=محمد باقر بن محمدتقی|نام خانوادگی=مجلسی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|مکان=بیروت|کوشش=|مترجم=}} | * {{یادکرد کتاب|عنوان=بحار الأنوار (ط- بیروت)|سال=1403|پیوند=|نام=محمد باقر بن محمدتقی|نام خانوادگی=مجلسی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|مکان=بیروت|کوشش=|مترجم=}} | ||
* {{شاخه | |||
| شاخه اصلی = علوم و معارف حدیث | |||
| شاخه فرعی۱ = اعتبار حدیث | |||
| شاخه فرعی۲ = | |||
| شاخه فرعی۳ = | |||
}} | |||
{{ارزیابی | |||
| شناسه = شد | |||
| عکس = <!--خالی | شد--> | |||
| درگاه = شد | |||
| ادبیات = شد | |||
| پیوند = شد | |||
| ناوبری = <!--خالی | شد--> | |||
| تغییرمسیر = شد | |||
| ارجاعات = شد | |||
| ارزیابی کمی = شد | |||
| ارزیابی کیفی = شد | |||
| اولویت = ج | |||
| کیفیت = متوسط | |||
}} | |||
[[رده:بداخلاقی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۰۵
منظور از جمله رسول خدا(ص) که فرمودند: «توبه بداخلاق مورد پذیرش خداوند نیست زیرا هرگاه از گناهی توبه کند در ورطه گناهی بدتر از آن که توبه کرده است می‌افتد»، چیست؟ آیا سند این حدیث قابل اطمینان و استناد است تا بتوان به دلالت آن تکیه کرد؟
پذیرفته شدن توبه از سوی خداوند در گرو سه شرط است: نخست، آن‌که توبه‌کننده از زمره مشرکان نباشد؛ دوم، پس از توبه در پی اصلاح خویش برآید و خطاهای گذشته را جبران کند؛ و سوم، بر گناه پیشین پافشاری نکند و از بازگشت به آن پرهیز نماید.
با این حال، حدیثی که این مضمون را بازگو می‌کند از نظر سندی محل اطمینان نیست؛ چرا که در سلسله راویان آن، افرادی چون نوفلی و سکونی حضور دارند که وثاقت آنان محل تردید است. روایتی مشابه نیز با سندی دیگر نقل شده، اما آن نیز از نظر اعتبار، ضعیف شمرده می‌شود. از این رو، نمی‌توان با اطمینان به محتوای این روایت استناد کرد.
شروط خداوند برای پذیرش توبه
۱. مشرک نبودن توبه کننده
توبه همراه با شرک پذیرفتنی نیست. چنانچه می‌فرماید: خداوند شرک را نمی‌بخشد و پائین تر از آن برای هر کسی که شایسته بداند می‌بخشد و آن کسی که برای خدا شریکی قرار دهد گناه بزرگی کرده است.[۱]
۲. اصلاح و جبران بعد از توبه
باید توبه کننده، حقوقی را که پایمال کرده جبران کند. اگر حق پایمال شده حق الناس است باید حق مردم را پس بدهد یا حلالیت گیرد. اگر حق ضایع شده از حقوق الهی قابل جبران است مانند نماز، روزه و …، باید آنها را جبران کند؛ مثلاً اگر نمازی فوت شده آن را قضاء نماید.[۲][۳][۴]
۳. اصرار نکردن بر گناه بعد از توبه
خداوند در آیه ۱۳۵ سوره آل عمران می‌فرماید: و آنها که وقتی مرتکب عمل زشتی شوند یا به خود ستم کنند، به یاد خدا می‌افتند و برای گناهان خود، طلب آمرزش می‌کنند و کیست که جز خدا گناهان را ببخشد و بر گناه اصرار نمی‌ورزند با اینکه می‌دانند. آنها پاداش شان آمرزش پروردگار و بهشت است که از زیر درختانش، نهرها جاری است، جاودانه در آن می‌مانند.[۵]
متن و ترجمه حدیث
| « | عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَبَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِصَاحِبِ الْخُلُقِ السَّیِّئِ بِالتَّوْبَةِ قِیلَ وَ کَیْفَ ذَاکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ لِأَنَّهُ إِذَا تَابَ مِنْ ذَنْبٍ وَقَعَ فِی ذَنْبٍ أَعْظَمَ مِنْهُ.[۶] خداوند از آدم بد اخلاق توبه نمی‌پذیرد. عرض شد: ای رسول خدا، چرا؟ فرمودند: چون هرگاه از گناهی توبه کند در ورطه گناهی بدتر از آن که توبه کرده است می‌افتد. | » |
بررسی سند حدیث
دو تن از راویانی که در این حدیث مورد تضعیف قرار گرفته‌اند «حسین بن یزید نخعی» ملقّب به «نوفلی»[۷] و اسماعیل بن ابی زیاد السکونی می‌باشند؛ لذا به جهت وجود این دو راوی در سند حدیث، نمی‌توان به آن اطمینان و استناد کرد.[۸]
روایتی دیگر شبیه این روایت با اختلاف عبارت از شیخ صدوق در علل الشرایع ذکر شده است که در سند این روایت آمده «عَمَّن ذکره» یعنی یونس این روایت را از کسی که به او گفته نقل می‌کند.[۹] به حدیثی که چنین وضعیتی داشته باشد حدیث مجهول گفته می‌شود که از اقسام حدیث ضعیف بوده و لذا قابل استناد و اطمینان نیست.[۱۰][۱۱] در مستدرک الوسائل و بحارالانوار نیز این روایت از علل الشرایع با همین سند نقل شده است.[۱۲][۱۳]
بررسی دلالت حدیث
محتوای این حدیث با مطالب مسلم موجود در منابع اسلامی سازگاری ندارد؛ زیرا اولاً بداخلاقی نیز همانند سایر گناهان با توبه و جبران گذشته و تغییر دادن رویه سابق قابل بخشش است.[۱۴] ثانیاً شروطی که برای پذیرش توبه بیان شد بداخلاقی را نیز شامل می شود.
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 3: 409.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 2: 649.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 4: 375.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 2: 650.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 3: 90.
- ↑ کلینی، الکافی (ط- الإسلامیة)، 2: 321.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، 355.
- ↑ تقی الدین حلی (ابن داود)، الرجال، 28.
- ↑ ابن بابویه (شیخ صدوق)، علل الشرایع، 2: 492.
- ↑ جدیدی نژاد، معجم مصطلحات الرجال و الدرایة، 147.
- ↑ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، 119.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 12: 74.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار (ط- بیروت)، 70: 298.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 19: 498.
منابع
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷). کافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. به کوشش محمدرضا آشتیانی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
- تقی الدین حلی (ابن داود)، حسن بن علی (۱۳۴۲). الرجال. تهران: دانشگاه تهران.
- طوسی، محمد بن حسن (۱۴۲۷). رجال الطوسی. به کوشش جواد قیومی اصفهانی. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
- ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی (بی تا). علل الشرایع. قم: مکتبة الداوری. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - جدیدی نژاد، محمد رضا (۱۴۲۲). معجم مصطلحات الرجال و الدرایة. قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر.
- سبحانی، جعفر (۱۳۸۴). اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
- نوری، حسین بن محمد تقی (۱۴۰۸). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
- مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی (۱۴۰۳). بحار الأنوار (ط- بیروت). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.