اهداف نزول قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

    (اصلاح ارقام)
    (اضافه کردن آیات و مطالبی از تفاسیر)
    خط ۹: خط ۹:
    {{پاسخ}}
    {{پاسخ}}


    انسان‌ها برای رسیدن به هدف خلقت، نیازمند برنامه‌ای که مطابق با نیازهای آن‌ها باشد، هستند. [[قرآن‌کریم]] به عنوان برنامه‌ای از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در قرآن برای نزول قرآن وارد شده است عبارتند از: هدایت و بیان نیازمندی‌های بشر، تعالی بخش تعقل و فهم انسان، تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر، بشارت‌ دادن و انذار کردن مردم.
    انسان‌ها برای رسیدن به هدف خلقت، نیازمند برنامه‌ای که مطابق با نیازهای آن‌ها باشد، هستند. [[قرآن‌کریم]] به عنوان برنامه‌ای از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در قرآن برای نزول قرآن وارد شده است عبارتند از: هدایت و بیان نیازمندی‌های بشر، تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر، بشارت‌ دادن و انذار کردن مردم.


    == کتاب هدایت ==
    == کتاب هدایت ==
    [[قرآن کریم]] برای هدایت بشر نازل شده است.<ref> سوره بقره، آیه۲و ۱۸۵. سوره ال عمران، آیه۱۳۸.  سوره یونس، آیه۵۷.  سوره نحل، آیه۶۴ و ۸۹ و ۱۰۲. سوره نمل، آیه۱و۲. سوره فصلت، آیه۴۴.</ref>
    [[قرآن کریم]] برای هدایت بشر نازل شده است.<ref> سوره بقره، آیه۲و ۱۸۵. سوره ال عمران، آیه۱۳۸.  سوره یونس، آیه۵۷.  سوره نحل، آیه۶۴ و ۸۹ و ۱۰۲. سوره نمل، آیه۱و۲. سوره فصلت، آیه۴۴.</ref>
    غير از خداوند احدي شايسته هدايت انسان نیست، زيرا ديگران خود نيازمند هدايت هستند: {{قرآن|اِنَّ هُديَ الله هُوَ الْهُدي| ترجمه= هدايت الهي تنها هدايت است.| سوره‌= بقره| آيه= ۱۲۰}} و چون قرآن برنامه هدايتي خداوندي است، از گزند هر گونه جهل، خطا، نسيان و  اختلاف محفوظ خواهد بود: {{قرآن|لا يأتيهِ الباطِلُ مِن بَينِ يَديهِ و لا مِن خَلفِه| ترجمه= هيچ باطلي نه از پيش‌رو و نه از پشت‌سر به سراغ آن نمي‌آيد.| سوره‌= فصلت| آيه‌= ۴۲}} قرآن بمنظور هدايت همه‌ انسان‌ها نازل شده <ref>سوره‌ بقره، آيه‌ ۱۸۵.</ref> و نحوه رهبري آن بهترين نوع هدايت مي‌باشد.<ref>سوره‌ اسراء، آيه‌ ۹.</ref>
    غير از خداوند احدي شايسته هدايت انسان نیست، زيرا ديگران خود نيازمند هدايت هستند: {{قرآن|اِنَّ هُديَ الله هُوَ الْهُدي| ترجمه= هدايت الهي تنها هدايت است.| سوره‌= بقره| آيه= ۱۲۰}} و چون قرآن برنامه هدايتي خداوندي است،<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۶۲.</ref> از گزند هر گونه جهل، خطا، نسيان و  اختلاف محفوظ خواهد بود: {{قرآن|لا يأتيهِ الباطِلُ مِن بَينِ يَديهِ و لا مِن خَلفِه| ترجمه= هيچ باطلي نه از پيش‌رو و نه از پشت‌سر به سراغ آن نمي‌آيد.| سوره‌= فصلت| آيه‌= ۴۲}} قرآن بمنظور هدايت همه‌ انسان‌ها نازل شده <ref>سوره‌ بقره، آيه‌ ۱۸۵.</ref> و نحوه رهبري آن بهترين نوع هدايت مي‌باشد.<ref>سوره‌ اسراء، آيه‌ ۹.</ref>
    هدايت قرآن كه كلام خداست، نياز هر نيازمند آماده و مستحقّ را برآورده مي‌نمايد: {{قرآن|اِن تتّقوا الله يجعَل لَكُم فُرقاناً|ترجمه= اگر از خدا به پرهيزند براي شما وسيله‌اي جهت جداساختن حق از باطل قرار مي‌دهد.| سوره= انفال| آیه=۲۹}}
    هدايت قرآن كه كلام خداست، نياز هر نيازمند آماده و مستحقّ را برآورده مي‌نمايد: {{قرآن|اِن تتّقوا الله يجعَل لَكُم فُرقاناً|ترجمه= اگر از خدا به پرهيزند براي شما وسيله‌اي جهت جداساختن حق از باطل قرار مي‌دهد.| سوره= انفال| آیه=۲۹}}


    == کتاب نور ==
    == کتاب نور ==
    [[خداوند متعال]]، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است: {{قرآن|قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ|ترجمه= از طرف خدا، نور و كتاب آشكاري به سوي شما آمد.| سوره‌= مائده| آيه= ۱۵}}  کتاب نوری که انسان به وسیله آن از ظلمت‌ها بیرون می‌آید و چراغ راه او می‌باشد.<ref> سوره نساء، آیه۱۷۴. سوره ابراهیم، آیه۱.</ref>
    [[خداوند متعال]]، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است: {{قرآن|قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ|ترجمه= از طرف خدا، نور و كتاب آشكاري به سوي شما آمد.| سوره‌= مائده| آيه= ۱۵}}  کتاب نوری که انسان به وسیله آن از ظلمت‌ها بیرون می‌آید و چراغ راه او می‌باشد.<ref> سوره نساء، آیه۱۷۴. سوره ابراهیم، آیه۱.</ref>
    قرآن نور است چون نور هم خودش روشن است و هم چیزهای دیگر را نورانی و روشن می‌کند:{{قرآن|ای اهل کتاب! به یقین از طرف خدا نور و کتابی روشن به‌سوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد، هدایت می‌کند و شما را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به‌سوی نور و روشنایی خارج می‌کند.| سوره = مائده| آیه = ۱۵ و ۱۶}}
    قرآن نور است چون نور هم خودش روشن است و هم چیزهای دیگر را نورانی و روشن می‌کند.
    <ref>ابوالفتوح رازى، حسين بن على، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۰۶.</ref>
    به شرطی که افراد جامعه هم به سمت این روشنایی بروند:{{قرآن|ای اهل کتاب! به یقین از طرف خدا نور و کتابی روشن به‌سوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد، هدایت می‌کند و شما را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به‌سوی نور و روشنایی خارج می‌کند.| سوره = مائده| آیه = ۱۵ و ۱۶}}


    == کتاب جامع سعادت ==
    == کتاب جامع سعادت ==
    خط ۲۷: خط ۲۹:
    <ref> مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، دهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۱، ص۳۶۳.</ref>
    <ref> مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، دهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۱، ص۳۶۳.</ref>


    == یادآوری و تذکر ==
    قرآن ذکر است: {{قرآن|وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ | ترجمه= و ما اين ذكر را بر تو نازل كرديم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شايد انديشه كنند!| سوره= نحل| آیه= ۴۴}}
    قرآن بارها ذکر بودنش را برای جامعه بیان کرده است.<ref>سوره اعراف، آیه۲ و ۶۳. سوره حجر، آیه۹. سوره انبیاء، آیه۵۰. سوره یس، آیه۶۹.  سوره ص، آیه۱ و ۸۷.</ref>
    قرآن‏ ذكر است‏، زيرا: يادآور نشانه‌ها، نعمت‌ها و صفات الهى است. يادآور گذشته و آينده انسان است. يادآور عوامل سقوط و عزّت جوامع است. يادآور صحنه‏‌هاى قيامت است. يادآور عظمت هستى است. يادآور تاريخ و زندگى شخصيّت‏‌هاى تاريخ‏‌ساز است.<ref>قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶.</ref>


    == عاقل ساختن انسان ==
    ذکر بودن قرآن حکیمانه است.<ref>سوره آل عمران، آیه۵۸.</ref> برای مومنان سودآور است.<ref>سوره اعراف، آیه۲.</ref> رحمت‌آور است.<ref>سوره اعراف، آیه۶۳.</ref> رستگارانه است.<ref>سوره اعراف، آیه۶۹.</ref> برای تبیین و اندیشیدن است.<ref>سوره نحل، آیه۴۴. سوره انبیاء، آیه۱۰.</ref>
    تعالیم قرآن فقط برای علم آموزی و دانشمند ساختن نیست، بلکه برای عاقل ساختن انسان‌ها است. قرآن می‌فرماید: {{قرآن|وَتِلْکَ الأمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا یَعْقِلُهَا إِلا الْعَالِمُونَ
    | سوره = عنکبوت
    | آیه = ۴۳
    | ترجمه = ما در قرآن آن مثَل‌ها را برای مردم می‌زنیم، اما آن‌ها را غیر از افراد عالم نمی‌توانند تعقل بکنند و بفهمند.
    }} در این آیه، علم را به‌عنوان وسیله‌ای لازم برای هدف نهایی یعنی تعقل و عاقل شدن، معرفی می‌کند.
     
    مثال‌هایی که قرآن به آن اشاره می‌کند، در واقع برای تعقل و فهم عملی انسان است، تا با فهم آن طریق هدایت و سعادت برای انسان هموار شود.


    == یادآوری و تذکر ==
    قرآن تذکری برای همه جهانیان است: {{قرآن|إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ
    بعضی از آیات، قرآن را تذکر برای عالمین معرفی کرده است: {{قرآن|... إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ
    | سوره = انعام
    | سوره = انعام
    | آیه = ۹۰
    | آیه = ۹۰
    | ترجمه = قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی‌باشد.
    | ترجمه = قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی‌باشد.}}
    }}یعنی بهره‌گیری و استفاده از قرآن و معارف آن سخت نیست؛ چرا که مضمون آن با خواسته‌ها و نیازهای درونی انسان هماهنگ است و چیزی از بیرون بر او تحمیل نمی‌شود.<ref>برای توضیح بیشتر به آیات: مدثر/ ۴۹، عبس/ ۱۱ رجوع شود.</ref>
    در آیات دیگر نیز به ذکر جهانی بودن قرآن تصریح شده است.<ref>سوره يوسف، آیه۱۰۴. سوره قلم، آیه۵۲. سوره تکویر، آیه۲۷. </ref>
     
    یعنی اين قرآن و رسالت و هدايت يك بيدار باش و يادآورى به همه جهانيان است و چنين نعمت همگانى، همانند نور آفتاب و امواج هوا و بارش باران است كه جنبه عمومى و جهانى دارد.‏<ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۳۳۶.</ref>
    قرآن‏ ذكر است‏ چون بنده را از غفلت و جهالت بيرون مي‌آورد و به شاه‌راه هدايت سوق مي‌دهد و سرّ نزول قرآن بينا كردن جامعه و آشكار كردن امورى است كه بآن احتياج دارند.<ref>طيب، عبدالحسين، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۱۲۹.</ref>
     


    == شفای قلب‌ها ==
    == شفای قلب‌ها ==
    خدای مهربان، قرآن را به‌عنوان شفای آنچه در دل‌ها و افکار است، معرفی می‌نماید: {{قرآن|وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ.
    خدای مهربان، قرآن را به‌عنوان شفا و رحمت معرفی می‌نماید: {{قرآن|وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَساراً | ترجمه = و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏كنيم؛ و ستمگران را جز خسران (و زيان) نمى‏افزايد. | سوره = اسراء| آیه = ۸۲}} قرآن شفای دل‌هاست: {{قرآن|يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ| ترجمه= اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سينه‏‌هاست؛ (درمانى براى دل‌هاى شما؛) و هدايت و رحمتى است براى مؤمنان!|سوره= یونس|آیه= ۵۷}}
    | سوره = اسراء
    شفابخش بودن قرآن برای کسی است که بدان ایمان داشته باشد: {{قرآن| قُلْ هُوَ لِلَّذينَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ وَ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ في‏ آذانِهِمْ وَقْرٌ وَ هُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى أُولئِكَ يُنادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعيدٍ| ترجمه= بگو: اين (كتاب) براى كسانى كه ايمان آورده‏‌اند هدايت و درمان است؛ و كسانى كه ايمان نمى‏‌آورند، در گوش‌هاي‌شان سنگينى است و گويى نابينا هستند و آن را نمى‏‌بينند؛ آنها (همچون كسانى هستند كه گويى) از راه دور صدا زده مى‏‌شوند!| سوره= فصلت|آیه= ۴۴}} فقط خواندن و شنیدن قرآن کافی نیست، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است: {{قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ| ترجمه = مؤمنین فقط این‌گونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ایمان‌شان زیادتر می‌شودو بر خدا توکل می‌کنند.| سوره = انفال| آیه = ۲}}
    | آیه = ۸۲
    | ترجمه = و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می‌کنیم
    }}


    در این آیه و آیات مشابه، قرآن «دارو» معرفی نشد، بلکه شفاء گفته شده، چرا که مریض امکان دارد دارویی را مصرف کند ولی درمان نیابد و خوب نشود، اما قرآن خود شفاء و درمان است.
    قرآن از چند جهت، براى مردم شفاست‏:
    # با راهنمايى‏‌هاى خود كورى جهل و حيرت شك، را زايل مى‏‌سازد.
    # داراى چنان نظم و تأليف و فصاحتى اعجاز آميز است كه راستى مدعاى پيامبر را اثبات مى‌‏كند، از اين جهت، مردم را از بيمارى جهل و شك و كوردلى در راه دين، شفا مى‏‌بخشد.
    # قرآن وسيله‌‏اى است كه به آن تبرك مى‏‌جويند و براى رفع بيماري‌ها قرائت مى‏‌كنند و خداوند بوسيله قرآن، به مقتضاى مصلحت خود، بسيارى از زيان‌ها و امور ناپسند را از مردم دور مى‌‏سازد.
    # قرآن مشتمل است بر دلائل توحيد و عدالت و احكام دين و پندها و اندرزها و ضرب المثل‌ها، بنا بر اين شفاى دردهاى دنيوى و اخروى مردم است.<ref>طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانى، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۹۷.</ref>


    از اینجا روشن می‌شود حق تلاوت تنها این نیست که حرکات و اعراب و قواعد تجوید رعایت شود، بلکه همراه با آن، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است. خداوند متعال در مورد پذیرش مؤمنان می‌فرماید: {{قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ
    آيات قرآن‏ كه همه دلالت و راهنمایى، دارو، نور، شفا و غذاى معنوى است؛ در هريك از مراحل زندگى وارد مى‏‌شود؛ دست انسان ناتوان را مى‏‌گيرد؛ او را در انجام كار، و وصول به مقصد و مقصود کمک مى‌‏نمايد.<ref>حسينى طهرانى، محمدحسين، نور ملكوت قرآن، مشهد، علامه طباطبايى، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۷۸.</ref>
    | سوره = انفال
    | آیه = ۲
    | ترجمه = مؤمنین فقط این‌گونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ایمان‌شان زیادتر می‌شودو بر خدا توکل می‌کنند.
    }}


    == بشارت و انذار ==
    == بشارت و انذار ==
    قرآن می‌فرماید: {{قرآن|تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ … بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ
    قرآن می‌فرماید: {{قرآن|تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ … بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ| ترجمه = قرآن فرستاده شده از سوی خدای رحمن رحیم است، … قرآنی که بشارت می‌دهد نیکان را و می‌ترساند بدان را. پس اکثر آنها اعراض کردند و گوش ندادند.| سوره = فصلت| آیه = ۲ - ۴}}
    | سوره = فصلت
    <ref>قرآن در قرآن، جوادی آملی انتشارات اسراء، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۱۸۱ الی ۲۷۷،</ref>
    | آیه = ۲ - ۴
    | ترجمه = قرآن فرستاده شده از سوی خدای رحمن رحیم است، … قرآنی که بشارت می‌دهد نیکان را و می‌ترساند بدان را. پس اکثر آنها اعراض کردند و گوش ندادند.
    }}<ref>ورک: قرآن در قرآن، جوادی آملی انتشارات اسراء، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۱۸۱ الی ۲۷۷،</ref>


    {{مطالعه بیشتر}}
    == منابع ==


    == منابع جهت مطالعه بیشتر ==
    * تفسیر رهنما، اکبر هاشمی رفسنجانی، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱.
    * قرآن در قرآن، مهدی احمدی، انتشارات اشراق.
    * تفسیر تسنیم، آیه الله جوادی آملی، اسراء ج۱.
    == منابع ==
    {{پانویس|۲}}
    {{پانویس|۲}}
    {{تدوین قرآن}}
    {{تدوین قرآن}}

    نسخهٔ ‏۸ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۱۴


    سؤال

    هدف از نزول قرآن کریم چیست؟


    انسان‌ها برای رسیدن به هدف خلقت، نیازمند برنامه‌ای که مطابق با نیازهای آن‌ها باشد، هستند. قرآن‌کریم به عنوان برنامه‌ای از طرف خالق بشر که به تمام نیازهای انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در قرآن برای نزول قرآن وارد شده است عبارتند از: هدایت و بیان نیازمندی‌های بشر، تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر، بشارت‌ دادن و انذار کردن مردم.

    کتاب هدایت

    قرآن کریم برای هدایت بشر نازل شده است.[۱] غير از خداوند احدي شايسته هدايت انسان نیست، زيرا ديگران خود نيازمند هدايت هستند: ﴿اِنَّ هُديَ الله هُوَ الْهُدي؛ هدايت الهي تنها هدايت است. و چون قرآن برنامه هدايتي خداوندي است،[۲] از گزند هر گونه جهل، خطا، نسيان و اختلاف محفوظ خواهد بود: ﴿لا يأتيهِ الباطِلُ مِن بَينِ يَديهِ و لا مِن خَلفِه؛ هيچ باطلي نه از پيش‌رو و نه از پشت‌سر به سراغ آن نمي‌آيد. قرآن بمنظور هدايت همه‌ انسان‌ها نازل شده [۳] و نحوه رهبري آن بهترين نوع هدايت مي‌باشد.[۴] هدايت قرآن كه كلام خداست، نياز هر نيازمند آماده و مستحقّ را برآورده مي‌نمايد: ﴿اِن تتّقوا الله يجعَل لَكُم فُرقاناً؛ اگر از خدا به پرهيزند براي شما وسيله‌اي جهت جداساختن حق از باطل قرار مي‌دهد.(انفال:۲۹)

    کتاب نور

    خداوند متعال، در برخی از آیات، قرآن را نور و کتاب روشن معرفی کرده است: ﴿قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ؛ از طرف خدا، نور و كتاب آشكاري به سوي شما آمد. کتاب نوری که انسان به وسیله آن از ظلمت‌ها بیرون می‌آید و چراغ راه او می‌باشد.[۵] قرآن نور است چون نور هم خودش روشن است و هم چیزهای دیگر را نورانی و روشن می‌کند. [۶] به شرطی که افراد جامعه هم به سمت این روشنایی بروند:﴿ای اهل کتاب! به یقین از طرف خدا نور و کتابی روشن به‌سوی شما آمده، خدا به آن هرکسی را که خواهان رضوان الهی باشد، هدایت می‌کند و شما را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به‌سوی نور و روشنایی خارج می‌کند.(مائده:۱۵ و ۱۶)

    کتاب جامع سعادت

    خدا قرآن را به‌عنوان بیان‌گر همه چیز به انسان‌ها شناسانده است: ﴿وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمينَ؛ و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است.(نحل:۸۹) در آیات دیگرنیز اشاره دارد که همه چیز در قرآن بیان شده است.[۷] یعنی هرچیزی که در تأمین سعادت و هدایت انسان‌ها سهم به سزایی دارد، در این کتاب الهی بیان شده است. اگر ارتکاب عملی مایه شقاوت بشر می‌شود، پرهیز از آن به‌صورت دستوری لازم در آن آورده شده است. [۸] [۹]

    یادآوری و تذکر

    قرآن ذکر است: ﴿وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ و ما اين ذكر را بر تو نازل كرديم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شايد انديشه كنند!(نحل:۴۴) قرآن بارها ذکر بودنش را برای جامعه بیان کرده است.[۱۰] قرآن‏ ذكر است‏، زيرا: يادآور نشانه‌ها، نعمت‌ها و صفات الهى است. يادآور گذشته و آينده انسان است. يادآور عوامل سقوط و عزّت جوامع است. يادآور صحنه‏‌هاى قيامت است. يادآور عظمت هستى است. يادآور تاريخ و زندگى شخصيّت‏‌هاى تاريخ‏‌ساز است.[۱۱]

    ذکر بودن قرآن حکیمانه است.[۱۲] برای مومنان سودآور است.[۱۳] رحمت‌آور است.[۱۴] رستگارانه است.[۱۵] برای تبیین و اندیشیدن است.[۱۶]

    قرآن تذکری برای همه جهانیان است: ﴿إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَی لِلْعَالَمِینَ؛ قرآن جز تذکر برای تمام عالم نمی‌باشد.(انعام:۹۰) در آیات دیگر نیز به ذکر جهانی بودن قرآن تصریح شده است.[۱۷]

    یعنی اين قرآن و رسالت و هدايت يك بيدار باش و يادآورى به همه جهانيان است و چنين نعمت همگانى، همانند نور آفتاب و امواج هوا و بارش باران است كه جنبه عمومى و جهانى دارد.‏[۱۸] قرآن‏ ذكر است‏ چون بنده را از غفلت و جهالت بيرون مي‌آورد و به شاه‌راه هدايت سوق مي‌دهد و سرّ نزول قرآن بينا كردن جامعه و آشكار كردن امورى است كه بآن احتياج دارند.[۱۹]


    شفای قلب‌ها

    خدای مهربان، قرآن را به‌عنوان شفا و رحمت معرفی می‌نماید: ﴿وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لا يَزيدُ الظَّالِمينَ إِلاَّ خَساراً؛ و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏كنيم؛ و ستمگران را جز خسران (و زيان) نمى‏افزايد.(اسراء:۸۲) قرآن شفای دل‌هاست: ﴿يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ؛ اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است؛ و درمانى براى آنچه در سينه‏‌هاست؛ (درمانى براى دل‌هاى شما؛) و هدايت و رحمتى است براى مؤمنان!(یونس:۵۷) شفابخش بودن قرآن برای کسی است که بدان ایمان داشته باشد: ﴿قُلْ هُوَ لِلَّذينَ آمَنُوا هُدىً وَ شِفاءٌ وَ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ في‏ آذانِهِمْ وَقْرٌ وَ هُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى أُولئِكَ يُنادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعيدٍ؛ بگو: اين (كتاب) براى كسانى كه ايمان آورده‏‌اند هدايت و درمان است؛ و كسانى كه ايمان نمى‏‌آورند، در گوش‌هاي‌شان سنگينى است و گويى نابينا هستند و آن را نمى‏‌بينند؛ آنها (همچون كسانى هستند كه گويى) از راه دور صدا زده مى‏‌شوند!(فصلت:۴۴) فقط خواندن و شنیدن قرآن کافی نیست، تدبّر در معانی و فکر و آمادگی برای تأثیرپذیری نیز لازم است: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَانًا وَعَلَی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ مؤمنین فقط این‌گونه هستند که … و هنگامی که آیات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ایمان‌شان زیادتر می‌شودو بر خدا توکل می‌کنند.(انفال:۲)

    قرآن از چند جهت، براى مردم شفاست‏:

    1. با راهنمايى‏‌هاى خود كورى جهل و حيرت شك، را زايل مى‏‌سازد.
    2. داراى چنان نظم و تأليف و فصاحتى اعجاز آميز است كه راستى مدعاى پيامبر را اثبات مى‌‏كند، از اين جهت، مردم را از بيمارى جهل و شك و كوردلى در راه دين، شفا مى‏‌بخشد.
    3. قرآن وسيله‌‏اى است كه به آن تبرك مى‏‌جويند و براى رفع بيماري‌ها قرائت مى‏‌كنند و خداوند بوسيله قرآن، به مقتضاى مصلحت خود، بسيارى از زيان‌ها و امور ناپسند را از مردم دور مى‌‏سازد.
    4. قرآن مشتمل است بر دلائل توحيد و عدالت و احكام دين و پندها و اندرزها و ضرب المثل‌ها، بنا بر اين شفاى دردهاى دنيوى و اخروى مردم است.[۲۰]

    آيات قرآن‏ كه همه دلالت و راهنمایى، دارو، نور، شفا و غذاى معنوى است؛ در هريك از مراحل زندگى وارد مى‏‌شود؛ دست انسان ناتوان را مى‏‌گيرد؛ او را در انجام كار، و وصول به مقصد و مقصود کمک مى‌‏نمايد.[۲۱]

    بشارت و انذار

    قرآن می‌فرماید: ﴿تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ … بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ؛ قرآن فرستاده شده از سوی خدای رحمن رحیم است، … قرآنی که بشارت می‌دهد نیکان را و می‌ترساند بدان را. پس اکثر آنها اعراض کردند و گوش ندادند.(فصلت:۲ - ۴) [۲۲]

    منابع

    1. سوره بقره، آیه۲و ۱۸۵. سوره ال عمران، آیه۱۳۸. سوره یونس، آیه۵۷. سوره نحل، آیه۶۴ و ۸۹ و ۱۰۲. سوره نمل، آیه۱و۲. سوره فصلت، آیه۴۴.
    2. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۶۲.
    3. سوره‌ بقره، آيه‌ ۱۸۵.
    4. سوره‌ اسراء، آيه‌ ۹.
    5. سوره نساء، آیه۱۷۴. سوره ابراهیم، آیه۱.
    6. ابوالفتوح رازى، حسين بن على، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۰۶.
    7. سوره انعام، آيه۳۸ و ۵۹.
    8. طباطبائي، محمد حسين ، الميزان في تفسير القرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، چاپ چهارم، ۱۳۶۱ش، ج۱۲، ص۲۴۶.
    9. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميّه، دهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۱، ص۳۶۳.
    10. سوره اعراف، آیه۲ و ۶۳. سوره حجر، آیه۹. سوره انبیاء، آیه۵۰. سوره یس، آیه۶۹. سوره ص، آیه۱ و ۸۷.
    11. قرائتى، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۲۹۶.
    12. سوره آل عمران، آیه۵۸.
    13. سوره اعراف، آیه۲.
    14. سوره اعراف، آیه۶۳.
    15. سوره اعراف، آیه۶۹.
    16. سوره نحل، آیه۴۴. سوره انبیاء، آیه۱۰.
    17. سوره يوسف، آیه۱۰۴. سوره قلم، آیه۵۲. سوره تکویر، آیه۲۷.
    18. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۳۳۶.
    19. طيب، عبدالحسين، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۱۲۹.
    20. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانى، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۹۷.
    21. حسينى طهرانى، محمدحسين، نور ملكوت قرآن، مشهد، علامه طباطبايى، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۷۸.
    22. قرآن در قرآن، جوادی آملی انتشارات اسراء، چاپ اول، بهار ۱۳۷۸، ص۱۸۱ الی ۲۷۷،