جامع احادیث شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
کتاب جامع احادیث شیعه از | کتاب جامع احادیث شیعه از کیست و اعتبار آن چقدر است؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|حوزه و روحانیت}} | |||
'''جامع احادیث شیعه''' نوشته [[آیت‌الله اسماعیل مُعزی ملایری]] (د ۱۳۸۷ش)، تحت اشراف و نظارت [[آیت‌الله بروجردی]] (د ۱۳۴۰ش) انجام گرفت. این اثر کتابی است که جامع احادیث فقهی را دربردارد که با شیوه و روشمندی خاصی نگاشته شده و از اعتبار زیادی برخوردار است. آیت‌الله بروجردی با تبیین اشکالات موجود در کتاب وسائل الشیعه، طرحی را با عنوان «جامع الأحادیث» پیشنهاد کردند تا مجموعه روایات شیعی در کنار هم قرار گیرد و ارتباط بین روایات، روشن و واضح باشد. این کتاب توسط شاگردان آیت‌الله بروجردی شروع شد و پس از فوت آیت‌الله بروجرودی تمام این کار را اسماعیل معزی ملایری ادامه داد و به پایان رساند. | |||
تقطیع نشدن روایات از مهمترین ویژگی این اثر است. گردآوری همه روایات یک فرع فقهی در کنار هم، ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب، مقابله با احادیث منقول از [[کتب اربعه]]، تلفیق اِسناد و متون از دیگر ویژگیهای این اثر حدیثی است. | |||
== نویسنده == | == نویسنده == | ||
آیت‌الله بروجردی از بزرگترین مرجع تقلید جهان تشیع در عصر خود بود که در ۱۲۹۲ قمری در بروجرد متولد شد. نسبش، با سی واسطه، به [[امام حسن(ع)]] می‌رسد. وی به هنگام اقامت در [[بروجرد]]، یکی از مراجع تقلید محبوب و مورد احترام در غرب ایران بود و تا ۱۳۲۳ شمسی، در بروجرد به فعالیتهای علمی و اجتماعی اشتغال داشت. او از جوان‌ترین شاگردان [[آخوند خراسانی]] (م ۱۳۲۹ق) و [[سید کاظم طباطبایی یزدی]] بود.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰، ص۲۷۲.</ref> آیت‌الله بروجردی در پی درخواست بزرگان حوزه، تجار و متدینین قم و تهران، با تکریم و احترام کم‌نظیری به قم آمدند. پس از وفات آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ ش) و [[آیت الله حاج آقا حسین قمی]] (۱۳۲۶ ش) در نجف، آیت‌الله بروجردی، تا زمان وفاتش در ۱۳۴۰ شمسی، از بزرگترین مراجع تقلید در جهان تشیع بود.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref>[[پرونده:جامع حدیث شیعه.jpg|بندانگشتی| کتاب «جامع احادیث شیعه» اثر آیت الله بروجردی|286x286پیکسل]] | |||
[[پرونده:جامع حدیث شیعه.jpg|بندانگشتی|286x286پیکسل]] | |||
== جایگاه و اعتبار == | == جایگاه و اعتبار == | ||
جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة، کتابی جامع شامل احادیث فقهی، به عربی، اثر اسماعیل معزی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت‌اللّه حسین بروجردی (درگذشت ۱۳۴۰ ش) تألیف شد.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶. و نیز مدیر شانه چی، کاظم، تاریخ حدیث، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۱.</ref> | |||
تدوین جامع احادیث الشیعه، به یاری عده‌ای از شاگردان بروجردی، در زمان حیاتش آغاز شد و مجلدات نخستین آن، به چاپ رسید و انتشار سایر مجلداتش بعداز درگذشت او ادامه یافت. این کتاب که کوششی است برای تدوین تمامی احادیث شیعه در یک مجموعه، نشانه تخصص کم‌نظیر بروجردی در رجال و حدیث است.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | |||
بسیاری از صاحبنظران آیت‌الله بروجردی را مبتکر روش جدیدی در علم رجال می‌دانند. با این روش، که از راه بررسی مستقل سند احادیث انجام می‌شود، فاصله زمانی سلسله راویان، تعداد روایات هر راوی، جایگاه علمی و حدیثی او، میزان وثاقت، استادان و شاگردان وی، تعیین، و در نتیجه تقسیم احادیث به مُرسَل و مُسنَد آسان می‌شود و ضمناً به تشخیص و تفکیک اسامیِ مشابه در سلسله راویان در حدیث و کشف هرگونه تصحیف و تحریف و حذف واسطه‌ها در این زمینه کمک می‌کند. در این روش، راویان حدیث از زمان صحابه پیامبر(ص) تا زمان آیت‌الله بروجردی به ۳۶ طبقه، که هر یک مختصات خاص خود را دارد، طبقه‌بندی شده‌اند.<ref>عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | |||
صاحبنظران علم رجال و حدیث، طرح کتاب جامع أحادیث الشیعه را نشانگر دقت نظر آیت‌الله بروجردی در استفاده از متون می‌دانند. آیت‌الله بروجردی با تبیین اشکالات موجود در کتاب وسائل الشیعه، طرحی را با عنوان «جامع الأحادیث» پیشنهاد کردند تا مجموعه روایات شیعی در کنار هم قرار گیرد و ارتباط بین روایات، روشن و واضح باشد.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰، ص۲۷۲.</ref> اعتبار این کتاب بالاتر از وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل و… است؛ زیرا آیت‌الله بروجردی در مراجعه به کتب حدیثی مانند وسائل الشیعه اشکالاتی در گزینش، ترتیب و تنظیم احادیث آن مشاهده کرده؛ تصمیم گرفت تا کتاب جامع حدیثی تألیف کند که آن اشکالات و ایرادات را نداشته باشد.<ref>طباطبائی، سید محمد کاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، قم، انتشارات هاجر، ۱۳۸۵ش، ص۷۵.</ref> | |||
در ابتدای کتاب، بابی مقدماتی گشوده شده که در بردارنده برخی مباحث مهم اصولی است؛ مانند حجیت عقل، حجیت ظاهر قرآن و سنّت پیامبر(ص)، و مشروط بودن تکلیف به عقل و بلوغ از دیدگاه احادیث. تألیف مقدمه کتاب را آیت‌اللّه بروجردی خود آغاز کرد و پس از وفات او، فرزندش سید محمدحسن، آن را تکمیل نمود. جلد دوم کتاب در همان قطع و شامل ابوابی از مباحث نماز در ۱۳۸۵ قمری چاپ شد. چاپ کامل کتاب در قطع وزیری، در ۱۳۹۹ قمری با توصیه و حمایت مالی [[آیت‌اللّه خوئی]] در قم آغاز شد و در ۱۴۱۵ در ۲۶ جلد به پایان رسید. در ابتدای مجلدات کتاب تا جلد بیستم، دستخط تشویق‌آمیز آیت‌اللّه خوئی دیده می‌شود. چاپ مجلدات پایانی کتاب نیز از حمایت آیات، [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] و [[سیدعلی سیستانی]]، برخوردار شد. آخرین چاپ جامع احادیث الشیعه، با اضافات و اصلاحاتی بر چاپ پیشین، در ۱۳۷۱ شمسی آغاز شد و در ۱۳۸۳ شمسی در ۳۱ جلد به پایان رسید.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref> | |||
== | == آغاز نگارش کتاب == | ||
آیت‌اللّه بروجردی طرحی حدیثی به شاگردان خود پیشنهاد کرد که در بردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب‌بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان او از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد. در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب‌بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمه فرزند آیت‌اللّه بروجردی بر نخستین جلد کتاب، اسماعیل معزی و شیخ علی پناه اشتهاردی، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده‌اند.<ref>محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref> آیت‌اللّه بروجردی از تألیف کتاب، بسیار خرسند بود و آن را ثمره عمر خویش می‌دانست. چاپ کتاب در زمان حیات او آغاز شد و نخستین جلد در ۱۳۸۰قمری، چند روز پس از وفات ایشان، در قطع رحلی منتشر گردید.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref> | |||
# تقطیع نشدن روایات، مگر در برخی احادیث طولانی مانند وصیت پیامبر اکرم | == ویژگی‌ها == | ||
# گردآوری | برخی ویژگیهای جامع احادیث الشیعة عبارت‌اند از: | ||
# تلفیق اِسناد و متون، یعنی در صورت اشتراک سند حدیث با حدیث پیشین، بخشهای مشترک سند، تکرار نشده و با عبارت «بهذا الاسناد» مشخص شده است. از این رو، با وجود تکرار نشدن اسناد، قسمتهای مشترک و غیرمشترک آنها کاملاً معلوم است. در صورت اختلاف داشتن کامل دو حدیث در سند و یکسان بودن متن آنها از نظر لفظ و معنا، حدیث اول به صورت کامل نقل شده و پس از آوردن سند حدیث دوم، عبارت «ذَکَر مِثْلَه» و در صورت اختلاف متن در لفظ، و نه معنا، «ذَکَرَ نَحْوَه» آمده است. در صورت اختلاف احادیث در لفظ و معنا، همگی جداگانه و به صورت کامل آورده شده‌اند. این ویژگی کتاب، امکان | # تقطیع نشدن روایات، مگر در برخی احادیث طولانی مانند وصیت پیامبر اکرم(ص) به [[امام علی(ع)]] و حدیث اربعمأة. هر حدیث با سند و متن کامل فقط در یک جا و در مناسب‌ترین باب ذکر شده و در صورت مرتبط بودن حدیث با چندین باب، در آن ابواب به این حدیث اشاره شده است. | ||
# گردآوری همه روایات یک فرع فقهی در کنار هم. در صورتی که بخشی از احادیث ابواب دیگر بر موضوع یک باب دلالت می‌کرده، آن بخش از حدیث یا مُفاد آن، با تعیین شماره باب و حدیث در ذیل باب آمده است. | |||
# تلفیق اِسناد و متون، یعنی در صورت اشتراک سند حدیث با حدیث پیشین، بخشهای مشترک سند، تکرار نشده و با عبارت «بهذا الاسناد» مشخص شده است. از این رو، با وجود تکرار نشدن اسناد، قسمتهای مشترک و غیرمشترک آنها کاملاً معلوم است. در صورت اختلاف داشتن کامل دو حدیث در سند و یکسان بودن متن آنها از نظر لفظ و معنا، حدیث اول به صورت کامل نقل شده و پس از آوردن سند حدیث دوم، عبارت «ذَکَر مِثْلَه» و در صورت اختلاف متن در لفظ، و نه معنا، «ذَکَرَ نَحْوَه» آمده است. در صورت اختلاف احادیث در لفظ و معنا، همگی جداگانه و به صورت کامل آورده شده‌اند. این ویژگی کتاب، امکان مقایسه احادیث را از نظر موارد اشتراک و اختلاف سند و متن، فراهم ساخته و به علاوه، از حجیم شدن کتاب جلوگیری کرده است. | |||
# ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب در ابتدای باب به ترتیب قرآنی. | # ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب در ابتدای باب به ترتیب قرآنی. | ||
# علاوه بر رعایت شدن نظم و ترتیب مناسب در باب بندی کتاب، روایات هر باب نیز با نظم خاصی رتبه‌بندی و نقل شده‌اند؛ ابتدا احادیثی که | # علاوه بر رعایت شدن نظم و ترتیب مناسب در باب بندی کتاب، روایات هر باب نیز با نظم خاصی رتبه‌بندی و نقل شده‌اند؛ ابتدا احادیثی که بر طبق مضمون آنها فتوا داده شده و سپس احادیث معارض آورده شده و روایات عام پیش از روایات خاص و روایات مطلق پیش از روایات مقیّد آمده است. همچنین احادیث هر باب، تا حد امکان از نظر مضمون و اشتراکِ راوی و اتحاد سند و متن دسته‌بندی شده است. | ||
# نقل شدن توضیحات مهمی که در | # نقل شدن توضیحات مهمی که در کتابهای جامعِ حدیثیِ شیعه در ذیل برخی احادیث آمده و به فهم آنها کمک می‌کند. بیشترین نقلها از شیخ طوسی و عمدتاً درباره حل تعارض ظاهری احادیث است. | ||
# جدا شدن روایات سنن، آداب و ادعیه از احادیث مربوط به احکام فقهی و آوردن آنها در مجلدی جداگانه. | # جدا شدن روایات سنن، آداب و ادعیه از احادیث مربوط به احکام فقهی و آوردن آنها در مجلدی جداگانه. | ||
# شماره گذاری ابواب و احادیث. هر حدیث دو شماره دارد: | # شماره گذاری ابواب و احادیث. هر حدیث دو شماره دارد: شماره مسلسل و شماره مخصوص به آن در ضمن باب. در ابتدای هر حدیث نیز نام کتاب و نشانی دقیق حدیث ذکر شده است. نام کتب اربعه، وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل (به سبب کثرت نقل از آنها) با رمز، و اسامیِ دیگر منابع حدیثی، با نام مشهور آنها آمده است. ویژگیهای چاپ مآخذ هم در مقدمه کتاب بیان شده است. | ||
# تمامی احادیث منقول از کتب اربعه، از مصادر اصلی خود نقل و مکرراً با نسخ خطی معتبر مقابله شده‌اند.<ref>رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.</ref> | |||
{{پایان پاسخ}}{{مطالعه بیشتر}} | |||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
| خط ۶۳: | خط ۵۳: | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۳
سؤال
کتاب جامع احادیث شیعه از کیست و اعتبار آن چقدر است؟
درگاه‌ها
جامع احادیث شیعه نوشته آیت‌الله اسماعیل مُعزی ملایری (د ۱۳۸۷ش)، تحت اشراف و نظارت آیت‌الله بروجردی (د ۱۳۴۰ش) انجام گرفت. این اثر کتابی است که جامع احادیث فقهی را دربردارد که با شیوه و روشمندی خاصی نگاشته شده و از اعتبار زیادی برخوردار است. آیت‌الله بروجردی با تبیین اشکالات موجود در کتاب وسائل الشیعه، طرحی را با عنوان «جامع الأحادیث» پیشنهاد کردند تا مجموعه روایات شیعی در کنار هم قرار گیرد و ارتباط بین روایات، روشن و واضح باشد. این کتاب توسط شاگردان آیت‌الله بروجردی شروع شد و پس از فوت آیت‌الله بروجرودی تمام این کار را اسماعیل معزی ملایری ادامه داد و به پایان رساند.
تقطیع نشدن روایات از مهمترین ویژگی این اثر است. گردآوری همه روایات یک فرع فقهی در کنار هم، ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب، مقابله با احادیث منقول از کتب اربعه، تلفیق اِسناد و متون از دیگر ویژگیهای این اثر حدیثی است.
نویسنده
آیت‌الله بروجردی از بزرگترین مرجع تقلید جهان تشیع در عصر خود بود که در ۱۲۹۲ قمری در بروجرد متولد شد. نسبش، با سی واسطه، به امام حسن(ع) می‌رسد. وی به هنگام اقامت در بروجرد، یکی از مراجع تقلید محبوب و مورد احترام در غرب ایران بود و تا ۱۳۲۳ شمسی، در بروجرد به فعالیتهای علمی و اجتماعی اشتغال داشت. او از جوان‌ترین شاگردان آخوند خراسانی (م ۱۳۲۹ق) و سید کاظم طباطبایی یزدی بود.[۱] آیت‌الله بروجردی در پی درخواست بزرگان حوزه، تجار و متدینین قم و تهران، با تکریم و احترام کم‌نظیری به قم آمدند. پس از وفات آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی (۱۳۲۵ ش) و آیت الله حاج آقا حسین قمی (۱۳۲۶ ش) در نجف، آیت‌الله بروجردی، تا زمان وفاتش در ۱۳۴۰ شمسی، از بزرگترین مراجع تقلید در جهان تشیع بود.[۲]
جایگاه و اعتبار
جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة، کتابی جامع شامل احادیث فقهی، به عربی، اثر اسماعیل معزی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت‌اللّه حسین بروجردی (درگذشت ۱۳۴۰ ش) تألیف شد.[۳]
تدوین جامع احادیث الشیعه، به یاری عده‌ای از شاگردان بروجردی، در زمان حیاتش آغاز شد و مجلدات نخستین آن، به چاپ رسید و انتشار سایر مجلداتش بعداز درگذشت او ادامه یافت. این کتاب که کوششی است برای تدوین تمامی احادیث شیعه در یک مجموعه، نشانه تخصص کم‌نظیر بروجردی در رجال و حدیث است.[۴]
بسیاری از صاحبنظران آیت‌الله بروجردی را مبتکر روش جدیدی در علم رجال می‌دانند. با این روش، که از راه بررسی مستقل سند احادیث انجام می‌شود، فاصله زمانی سلسله راویان، تعداد روایات هر راوی، جایگاه علمی و حدیثی او، میزان وثاقت، استادان و شاگردان وی، تعیین، و در نتیجه تقسیم احادیث به مُرسَل و مُسنَد آسان می‌شود و ضمناً به تشخیص و تفکیک اسامیِ مشابه در سلسله راویان در حدیث و کشف هرگونه تصحیف و تحریف و حذف واسطه‌ها در این زمینه کمک می‌کند. در این روش، راویان حدیث از زمان صحابه پیامبر(ص) تا زمان آیت‌الله بروجردی به ۳۶ طبقه، که هر یک مختصات خاص خود را دارد، طبقه‌بندی شده‌اند.[۵]
صاحبنظران علم رجال و حدیث، طرح کتاب جامع أحادیث الشیعه را نشانگر دقت نظر آیت‌الله بروجردی در استفاده از متون می‌دانند. آیت‌الله بروجردی با تبیین اشکالات موجود در کتاب وسائل الشیعه، طرحی را با عنوان «جامع الأحادیث» پیشنهاد کردند تا مجموعه روایات شیعی در کنار هم قرار گیرد و ارتباط بین روایات، روشن و واضح باشد.[۶] اعتبار این کتاب بالاتر از وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل و… است؛ زیرا آیت‌الله بروجردی در مراجعه به کتب حدیثی مانند وسائل الشیعه اشکالاتی در گزینش، ترتیب و تنظیم احادیث آن مشاهده کرده؛ تصمیم گرفت تا کتاب جامع حدیثی تألیف کند که آن اشکالات و ایرادات را نداشته باشد.[۷]
در ابتدای کتاب، بابی مقدماتی گشوده شده که در بردارنده برخی مباحث مهم اصولی است؛ مانند حجیت عقل، حجیت ظاهر قرآن و سنّت پیامبر(ص)، و مشروط بودن تکلیف به عقل و بلوغ از دیدگاه احادیث. تألیف مقدمه کتاب را آیت‌اللّه بروجردی خود آغاز کرد و پس از وفات او، فرزندش سید محمدحسن، آن را تکمیل نمود. جلد دوم کتاب در همان قطع و شامل ابوابی از مباحث نماز در ۱۳۸۵ قمری چاپ شد. چاپ کامل کتاب در قطع وزیری، در ۱۳۹۹ قمری با توصیه و حمایت مالی آیت‌اللّه خوئی در قم آغاز شد و در ۱۴۱۵ در ۲۶ جلد به پایان رسید. در ابتدای مجلدات کتاب تا جلد بیستم، دستخط تشویق‌آمیز آیت‌اللّه خوئی دیده می‌شود. چاپ مجلدات پایانی کتاب نیز از حمایت آیات، سیدمحمدرضا گلپایگانی و سیدعلی سیستانی، برخوردار شد. آخرین چاپ جامع احادیث الشیعه، با اضافات و اصلاحاتی بر چاپ پیشین، در ۱۳۷۱ شمسی آغاز شد و در ۱۳۸۳ شمسی در ۳۱ جلد به پایان رسید.[۸]
آغاز نگارش کتاب
آیت‌اللّه بروجردی طرحی حدیثی به شاگردان خود پیشنهاد کرد که در بردارنده تمامی احادیث فقهی و دارای باب‌بندی مناسب و بدون تکرار و تقطیع باشد. با استقبال شاگردان او از این طرح، اجرای آن به اهتمامِ شماری از آنان و با اِشراف و نظارت مستمر خود او آغاز شد. در جریان تألیف کتاب، بسیاری از افراد گروه از ادامه همکاری بازایستادند و در نهایت، کار تألیف و باب‌بندی و چاپ کتاب را اسماعیل معزّی ملایری به انجام رساند. در مقدمه فرزند آیت‌اللّه بروجردی بر نخستین جلد کتاب، اسماعیل معزی و شیخ علی پناه اشتهاردی، دو تن از افراد فعال در این باره معرفی شده‌اند.[۹] آیت‌اللّه بروجردی از تألیف کتاب، بسیار خرسند بود و آن را ثمره عمر خویش می‌دانست. چاپ کتاب در زمان حیات او آغاز شد و نخستین جلد در ۱۳۸۰قمری، چند روز پس از وفات ایشان، در قطع رحلی منتشر گردید.[۱۰]
ویژگی‌ها
برخی ویژگیهای جامع احادیث الشیعة عبارت‌اند از:
- تقطیع نشدن روایات، مگر در برخی احادیث طولانی مانند وصیت پیامبر اکرم(ص) به امام علی(ع) و حدیث اربعمأة. هر حدیث با سند و متن کامل فقط در یک جا و در مناسب‌ترین باب ذکر شده و در صورت مرتبط بودن حدیث با چندین باب، در آن ابواب به این حدیث اشاره شده است.
- گردآوری همه روایات یک فرع فقهی در کنار هم. در صورتی که بخشی از احادیث ابواب دیگر بر موضوع یک باب دلالت می‌کرده، آن بخش از حدیث یا مُفاد آن، با تعیین شماره باب و حدیث در ذیل باب آمده است.
- تلفیق اِسناد و متون، یعنی در صورت اشتراک سند حدیث با حدیث پیشین، بخشهای مشترک سند، تکرار نشده و با عبارت «بهذا الاسناد» مشخص شده است. از این رو، با وجود تکرار نشدن اسناد، قسمتهای مشترک و غیرمشترک آنها کاملاً معلوم است. در صورت اختلاف داشتن کامل دو حدیث در سند و یکسان بودن متن آنها از نظر لفظ و معنا، حدیث اول به صورت کامل نقل شده و پس از آوردن سند حدیث دوم، عبارت «ذَکَر مِثْلَه» و در صورت اختلاف متن در لفظ، و نه معنا، «ذَکَرَ نَحْوَه» آمده است. در صورت اختلاف احادیث در لفظ و معنا، همگی جداگانه و به صورت کامل آورده شده‌اند. این ویژگی کتاب، امکان مقایسه احادیث را از نظر موارد اشتراک و اختلاف سند و متن، فراهم ساخته و به علاوه، از حجیم شدن کتاب جلوگیری کرده است.
- ذکر شدن آیات مربوط به موضوع هر باب در ابتدای باب به ترتیب قرآنی.
- علاوه بر رعایت شدن نظم و ترتیب مناسب در باب بندی کتاب، روایات هر باب نیز با نظم خاصی رتبه‌بندی و نقل شده‌اند؛ ابتدا احادیثی که بر طبق مضمون آنها فتوا داده شده و سپس احادیث معارض آورده شده و روایات عام پیش از روایات خاص و روایات مطلق پیش از روایات مقیّد آمده است. همچنین احادیث هر باب، تا حد امکان از نظر مضمون و اشتراکِ راوی و اتحاد سند و متن دسته‌بندی شده است.
- نقل شدن توضیحات مهمی که در کتابهای جامعِ حدیثیِ شیعه در ذیل برخی احادیث آمده و به فهم آنها کمک می‌کند. بیشترین نقلها از شیخ طوسی و عمدتاً درباره حل تعارض ظاهری احادیث است.
- جدا شدن روایات سنن، آداب و ادعیه از احادیث مربوط به احکام فقهی و آوردن آنها در مجلدی جداگانه.
- شماره گذاری ابواب و احادیث. هر حدیث دو شماره دارد: شماره مسلسل و شماره مخصوص به آن در ضمن باب. در ابتدای هر حدیث نیز نام کتاب و نشانی دقیق حدیث ذکر شده است. نام کتب اربعه، وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل (به سبب کثرت نقل از آنها) با رمز، و اسامیِ دیگر منابع حدیثی، با نام مشهور آنها آمده است. ویژگیهای چاپ مآخذ هم در مقدمه کتاب بیان شده است.
- تمامی احادیث منقول از کتب اربعه، از مصادر اصلی خود نقل و مکرراً با نسخ خطی معتبر مقابله شده‌اند.[۱۱]
مطالعه بیشتر
- علم الحدیث و تاریخ حدیث، کاظم مدیر شانه چی.
- آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، سید محمد کاظم طباطبایی.
منابع
- ↑ طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰، ص۲۷۲.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶. و نیز مدیر شانه چی، کاظم، تاریخ حدیث، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۱.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۰، ص۲۷۲.
- ↑ طباطبائی، سید محمد کاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، قم، انتشارات هاجر، ۱۳۸۵ش، ص۷۵.
- ↑ رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.
- ↑ محمدکاظم رحمان ستایش، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.
- ↑ رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.
- ↑ رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶.