اعتبار نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} بين زمان حيات علي بن ابيطالب و تدوين كتاب نهج البلاغه حدود...» ایجاد کرد)
 
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
بين زمان حيات علي بن ابيطالب و تدوين كتاب نهج البلاغه حدود سه و نيم قرن، فاصله است، چگونه ممكن است با اين همه فاصله تمامي آن كلمات صحيح باشد و كم و زياد نشده باشد؟
بین زمان حیات علی بن ابی‌طالب(ع) و تدوین کتاب نهج البلاغه حدود سه و نیم قرن فاصله است، چگونه ممکن است با این همه فاصله تمامی آن کلمات صحیح باشد و کم و زیاد نشده باشد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
هر چند بين زمان حيات امام علي(ع) و زمان تدوين نهج البلاغه توسط سيد رضي سه قرن و نيم فاصله است، امّا اين امر نمي‌تواند خدشه‌اي بر صحيح و مستند بودن اين سخنان به امام علي(ع) وارد كند و همچنين نمي‌تواند دليلي بر كم و زياد شدن سخنان آن حضرت باشد. زيرا سيد رضي با استفاده از مجموعه‌هاي ارزشمندي كه از قرن اول هجري تا قرن چهارم گردآوري شده بود، مجموعه جاودانه و بي‌مانند نهج البلاغه را تدوين كرد و الا خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار امام علي(ع) پيش از آن كه سيد رضي چشم به جهان باز كند و نهج البلاغه را جمع‌آوري نمايد، ‌به طور متفرق در منابع فراواني ثبت و ضبط شده بود، منابعي كه شخصيت‌هاي عالم و مورد وثوق آنها را گرد آورده بودند.<ref>محمد تقي جعفري، ترجمه و تفسير نهج البلاغه، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران، چ دوم، ۱۳۵۸، ص۳۰۳.</ref> و اگر سيدرضي مصادر اين سخنان را در نهج البلاغه ذكر نكرده است به اين دليل بوده كه وي به فراواني منابع و مصادر سخنان امام علي(ع) و صدور اين سخنان از امام علي(ع) يقين داشته است. ايشان در مواردي كه به يقين نرسيده، و نسبت به خطبه‌ها، نامه‌ها يا حكمت‌هايي كه چنين يقيني برايش حاصل نگشته بوده، مصادر و اسانيد آنها را ذكر كرده است. از جمله در برخي از سخنان آن حضرت به مصادري مانند، «كتاب البيان و التبيين» عمرو بن بحر جاحظ؛ كتاب المختضب مبرد؛ كتاب المغازلي سعيد بن يحيي؛ الجمل واقدي و... اشاره كرده است.<ref>سبحاني، جعفر شيخ، تفسير نهج البلاغه، قم، امام صادق(ع) ، تهران، ص۳۰ ـ ۳۱.</ref>


در سالهاي اخير براي يافتن مصادر كلمات امام علي(ع) در نهج البلاغه تلاش‌هايي صورت گرفته و منابع معتبر آن سخنان را نشان داده‌اند. كتاب‌هاي زير نمونه‌هايي از اين تلاش‌ها است:
فاصله میان زمان حیات امام علی(ع) و زمان تدوین نهج البلاغه خدشه‌ای بر صحیح و مستند بودن این سخنان وارد نمی‌کند. همچنین دلیلی بر کم و زیاد شدن سخنان آن حضرت نیست. نهج البلاغه نوشته سید رضی نیست بلکه آن را از منابع پیش از خود جمع‌آوری کرده است. سید رضی در این کتاب در صدد گرداوری سخنان بلیغ بوده، در نتیجه حتی بخش‌هایی از بعضی از خطبه‌ها را حذف کرده است و نهج البلاغه در بر گیرنده تمام سخنان امام علی(ع) نیست.


۱. مصادر نهج البلاغه، ضميمه كتاب ماهو نهج البلاغه، هبه الدين شهرستاني.
دلیل این که سید رضی منابع سخنان را ذکر نکرده است این بوده که نسبت به صدور این سخنان از امام علی(ع) یقین داشته است. کتاب‌هایی در مورد منابع نهج البلاغه نوشته شده است. همچنین کتاب‌هایی برای اضافه کردن بخش‌های حذف شده خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه نوشته شده است که با عنوان «مستدرک نهج البلاغه» در دسترس هستند.


۲. مدارك نهج البلاغه، هادي آل كاشف الغطاء.
از منظر سبک‌شناسی نیز در صورت بررسی ادبی و بلاغی نهج البلاغه معلوم می‌شود که تمام این سخنان در اوج فصاحت و بلاغت قرار دارند و از یک فرد صادر شده‌اند. و از آن جا که به یقین قسمت‌هایی از این سخنان از امام علی(ع) هستند می‌توان نتیجه گرفت که تمام نهج البلاغه سخنان امام علی(ع) است.


۳. استناد نهج البلاغه، امتياز علي خان عرشي رامپوري هندي.
==منابع نهج البلاغه==
خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امام علی(ع) پیش از تولد سید رضی در منابع فراوانی ثبت و ضبط شده بوده است، منابعی که شخصیت‌های عالم و مورد وثوق آنها را گرد آورده بودند.<ref>محمد تقی جعفری، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چ دوم، ۱۳۵۸، ص۳۰۳.</ref>


۴. مصادر نهج البلاغه و اسانيده، عبدالزهراء الحسيني الخطيب.
اگر سید رضی مصادر این سخنان را در نهج البلاغه ذکر نکرده است به این دلیل بوده که وی به فراوانی منابع و مصادر سخنان امام علی(ع) و صدور این سخنان از امام علی(ع) یقین داشته است. اما در مواردی که به یقین نرسیده، و نسبت به خطبه‌ها، نامه‌ها یا حکمت‌هایی که چنین یقینی برایش حاصل نگشته بوده، مصادر و اسانید آنها را ذکر کرده است. از جمله در برخی از سخنان آن حضرت به مصادری مانند، «کتاب البیان و التبیین» عمرو بن بحر جاحظ؛ کتاب «المختضب» اثر مبرد؛ «الجَمَل» اثر واقدی، اشاره کرده است.<ref>سبحانی، جعفر شیخ، تفسیر نهج البلاغه، قم، امام صادق(ع)، تهران، ص۳۰–۳۱.</ref>


۵. نهج البلاغه توثيقه و نسبته الي الامام علي(ع) ، ‌دكتر حامد حنفي.<ref>جعفري، محمد مهدي، آشنايي با نهج البلاغه، تهران، اميركبير، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص۸۴ ـ ۸۵.</ref>
در سال‌های اخیر برای یافتن مصادر کلمات امام علی(ع) در نهج البلاغه تلاش‌هایی صورت گرفته و منابع آن سخنان را نشان داده‌اند. کتاب‌های زیر نمونه‌هایی از این تلاش‌ها است:


طبق تحقيقات انجام شده در اين زمينه معلوم شده است كه ۸۷ خطبه و ۵۰ نامه و ۱۴۴ حكمت در منابع معتبر اهل سنت پيش از سيدرضي، ۳۷خطبه و ۷ نامه و ۴۶ حكمت در منابع شيعي پيش از رضي، ۵ خطبه و ۴ نامه و ۱۰۰ حكمت از منابع شيعي پس از سيدرضي ولي مستقل از كار او، و ۳ خطبه، ۱ نامه، و ۴۰ حكمت در منابع سني هم عصر و پس از سيدرضي، نقل شده است.<ref>جعفري، محمد مهدي، پژوهشي در اسناد و مدارك نهج البلاغه، انتشارات قلم، ۱۳۵۶، ص۲۰۳.</ref>
* مصادر نهج البلاغه، ضمیمه کتاب ماهو نهج البلاغه، هبه الدین شهرستانی.
* مدارک نهج البلاغه، هادی آل کاشف الغطاء.
* استناد نهج البلاغه، امتیاز علی خان عرشی رامپوری هندی.
* مصادر نهج البلاغه و اسانیده، عبدالزهراء الحسینی الخطیب.
* نهج البلاغه توثیقه و نسبته الی الامام علی(ع)، دکتر حامد حنفی.<ref>جعفری، محمد مهدی، آشنایی با نهج البلاغه، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص۸۴–۸۵.</ref>


علاوه بر مطالب فوق بايد افزود كه يكي از راه‌هاي شناخت كلام شخصيت‌هاي برجسته ديني و تاريخي، شناسايي سخنان آنها از نوع سبك و سياق كلام آنان و درجه فصاحت و بلاغت سخنان آنها است. با اين حساب اگر كسي در نهج البلاغه نيك بيانديشد، آن را داراي يك اسلوب ويژه، و از حيث فصاحت و بلاغت در اوج، خواهد ديد و به يقيني در مي‌يابد كه تمامي اين سخنان از يك شخص صادر شده است و از آنجايي كه به تواتر و به صورت يقين انتساب برخي از سخنان آن به امام علي(ع) روشن است، معلوم مي‌گردد كه كل نهج البلاغه سخنان نوراني و حقيقت نماي اميرالمؤمنين علي(ع) است.<ref>ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۴۶.</ref>  
طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه معلوم شده است که ۸۷ خطبه و ۵۰ نامه و ۱۴۴ حکمت در منابع معتبر اهل سنت پیش از سید رضی، ۳۷خطبه و ۷ نامه و ۴۶ حکمت در منابع شیعی پیش از رضی، ۵ خطبه و ۴ نامه و ۱۰۰ حکمت از منابع شیعی پس از سید رضی ولی بدون استناد به او، و ۳ خطبه، ۱ نامه، و ۴۰ حکمت در منابع سنی هم عصر و پس از سید رضی، نقل شده بوده است.<ref>جعفری، محمد مهدی، پژوهشی در اسناد و مدارک نهج البلاغه، انتشارات قلم، ۱۳۵۶، ص۲۰۳.</ref>


از سوي ديگر چون مرحوم سيدرضي در صدد جمع‌آوري سخنان بليغ بوده، بخشهاي بعضي از خطبه‌ها را حذف كرده است و بعضي‌ها را نياورده است لذا برخي از نويسندگان به تكميل آن پرداختند و به صورت «مستدرك نهج البلاغه» تدوين گشت، علاوه آن كه همه خطبه‌ها و نامه‌ها را با سند ذكر كرده‌اند، و يقين به صدور هر سخن بايد بررسي سندي شود.
از سوی دیگر چون مرحوم سید رضی در صدد جمع‌آوری سخنان بلیغ بوده، بخش‌های بعضی از خطبه‌ها را حذف کرده است و بعضی‌ها را نیاورده است لذا برخی از نویسندگان به تکمیل آن پرداختند و آثاری به صورت «مستدرک نهج البلاغه» تدوین گشت، علاوه آن که همه خطبه‌ها و نامه‌ها را با سند ذکر کرده‌اند، و یقین به صدور هر سخن باید بررسی سندی شود.
{{پایان پاسخ}}


==سبک‌شناسی==
علاوه بر مطالب فوق باید افزود که یکی از راه‌های شناخت کلام شخصیت‌های برجسته دینی و تاریخی، شناسایی سخنان آنها از نوع سبک و سیاق کلام آنان و درجه فصاحت و بلاغت سخنان آنها است. با این حساب اگر کسی در نهج البلاغه نیک بیاندیشد، آن را دارای یک اسلوب ویژه، و از حیث فصاحت و بلاغت در اوج، خواهد دید و به یقینی در می‌یابد که تمامی این سخنان از یک شخص صادر شده است و از آن جایی که به تواتر و به صورت یقین انتساب برخی از سخنان آن به امام علی(ع) روشن است، معلوم می‌گردد که کل نهج البلاغه سخنان علی(ع) است.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۴۶.</ref>


{{پایان پاسخ}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی = حدیث
  | شاخه فرعی۱ =  
  | شاخه فرعی۱ = منبع‌شناسی
  | شاخه فرعی۲ =  
  | شاخه فرعی۲ = کتاب‌شناسی
  | شاخه فرعی۳ =  
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی نویسنده =
  | تکمیل =  
| ارزیابی کمی =
  | اولویت =  
  | تکمیل =
  | کیفیت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۲

سؤال

بین زمان حیات علی بن ابی‌طالب(ع) و تدوین کتاب نهج البلاغه حدود سه و نیم قرن فاصله است، چگونه ممکن است با این همه فاصله تمامی آن کلمات صحیح باشد و کم و زیاد نشده باشد؟


فاصله میان زمان حیات امام علی(ع) و زمان تدوین نهج البلاغه خدشه‌ای بر صحیح و مستند بودن این سخنان وارد نمی‌کند. همچنین دلیلی بر کم و زیاد شدن سخنان آن حضرت نیست. نهج البلاغه نوشته سید رضی نیست بلکه آن را از منابع پیش از خود جمع‌آوری کرده است. سید رضی در این کتاب در صدد گرداوری سخنان بلیغ بوده، در نتیجه حتی بخش‌هایی از بعضی از خطبه‌ها را حذف کرده است و نهج البلاغه در بر گیرنده تمام سخنان امام علی(ع) نیست.

دلیل این که سید رضی منابع سخنان را ذکر نکرده است این بوده که نسبت به صدور این سخنان از امام علی(ع) یقین داشته است. کتاب‌هایی در مورد منابع نهج البلاغه نوشته شده است. همچنین کتاب‌هایی برای اضافه کردن بخش‌های حذف شده خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه نوشته شده است که با عنوان «مستدرک نهج البلاغه» در دسترس هستند.

از منظر سبک‌شناسی نیز در صورت بررسی ادبی و بلاغی نهج البلاغه معلوم می‌شود که تمام این سخنان در اوج فصاحت و بلاغت قرار دارند و از یک فرد صادر شده‌اند. و از آن جا که به یقین قسمت‌هایی از این سخنان از امام علی(ع) هستند می‌توان نتیجه گرفت که تمام نهج البلاغه سخنان امام علی(ع) است.

منابع نهج البلاغه

خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امام علی(ع) پیش از تولد سید رضی در منابع فراوانی ثبت و ضبط شده بوده است، منابعی که شخصیت‌های عالم و مورد وثوق آنها را گرد آورده بودند.[۱]

اگر سید رضی مصادر این سخنان را در نهج البلاغه ذکر نکرده است به این دلیل بوده که وی به فراوانی منابع و مصادر سخنان امام علی(ع) و صدور این سخنان از امام علی(ع) یقین داشته است. اما در مواردی که به یقین نرسیده، و نسبت به خطبه‌ها، نامه‌ها یا حکمت‌هایی که چنین یقینی برایش حاصل نگشته بوده، مصادر و اسانید آنها را ذکر کرده است. از جمله در برخی از سخنان آن حضرت به مصادری مانند، «کتاب البیان و التبیین» عمرو بن بحر جاحظ؛ کتاب «المختضب» اثر مبرد؛ «الجَمَل» اثر واقدی، اشاره کرده است.[۲]

در سال‌های اخیر برای یافتن مصادر کلمات امام علی(ع) در نهج البلاغه تلاش‌هایی صورت گرفته و منابع آن سخنان را نشان داده‌اند. کتاب‌های زیر نمونه‌هایی از این تلاش‌ها است:

  • مصادر نهج البلاغه، ضمیمه کتاب ماهو نهج البلاغه، هبه الدین شهرستانی.
  • مدارک نهج البلاغه، هادی آل کاشف الغطاء.
  • استناد نهج البلاغه، امتیاز علی خان عرشی رامپوری هندی.
  • مصادر نهج البلاغه و اسانیده، عبدالزهراء الحسینی الخطیب.
  • نهج البلاغه توثیقه و نسبته الی الامام علی(ع)، دکتر حامد حنفی.[۳]

طبق تحقیقات انجام شده در این زمینه معلوم شده است که ۸۷ خطبه و ۵۰ نامه و ۱۴۴ حکمت در منابع معتبر اهل سنت پیش از سید رضی، ۳۷خطبه و ۷ نامه و ۴۶ حکمت در منابع شیعی پیش از رضی، ۵ خطبه و ۴ نامه و ۱۰۰ حکمت از منابع شیعی پس از سید رضی ولی بدون استناد به او، و ۳ خطبه، ۱ نامه، و ۴۰ حکمت در منابع سنی هم عصر و پس از سید رضی، نقل شده بوده است.[۴]

از سوی دیگر چون مرحوم سید رضی در صدد جمع‌آوری سخنان بلیغ بوده، بخش‌های بعضی از خطبه‌ها را حذف کرده است و بعضی‌ها را نیاورده است لذا برخی از نویسندگان به تکمیل آن پرداختند و آثاری به صورت «مستدرک نهج البلاغه» تدوین گشت، علاوه آن که همه خطبه‌ها و نامه‌ها را با سند ذکر کرده‌اند، و یقین به صدور هر سخن باید بررسی سندی شود.

سبک‌شناسی

علاوه بر مطالب فوق باید افزود که یکی از راه‌های شناخت کلام شخصیت‌های برجسته دینی و تاریخی، شناسایی سخنان آنها از نوع سبک و سیاق کلام آنان و درجه فصاحت و بلاغت سخنان آنها است. با این حساب اگر کسی در نهج البلاغه نیک بیاندیشد، آن را دارای یک اسلوب ویژه، و از حیث فصاحت و بلاغت در اوج، خواهد دید و به یقینی در می‌یابد که تمامی این سخنان از یک شخص صادر شده است و از آن جایی که به تواتر و به صورت یقین انتساب برخی از سخنان آن به امام علی(ع) روشن است، معلوم می‌گردد که کل نهج البلاغه سخنان علی(ع) است.[۵]


منابع

  1. محمد تقی جعفری، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چ دوم، ۱۳۵۸، ص۳۰۳.
  2. سبحانی، جعفر شیخ، تفسیر نهج البلاغه، قم، امام صادق(ع)، تهران، ص۳۰–۳۱.
  3. جعفری، محمد مهدی، آشنایی با نهج البلاغه، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۴، ص۸۴–۸۵.
  4. جعفری، محمد مهدی، پژوهشی در اسناد و مدارک نهج البلاغه، انتشارات قلم، ۱۳۵۶، ص۲۰۳.
  5. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۴۶.