راه‌های افزایش هوش: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (←عوامل ژنیتکی) |
(ابرابزار) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
|شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس | |شاخه فرعی۱ = تهذیب نفس | ||
|شاخه فرعی۲ = خودسازی | |شاخه فرعی۲ = خودسازی | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
{{پاسخ}}بر اساس [[روایت|روایات]] و علم روانشناسی، عوامل ژنتیکی در قدرت [[عقل]] و هوش مؤثر هستند؛ با این همه، می‌توان با تقویت عوامل محیطی، به تقویت هوش پرداخت. در روایات، آموختن علم، اندیشیدن، پرهیز از مسائل بی‌اهمیت، [[مشورت]] و همنشینی با حکیمان از جمله عوامل محیطیِ افزایش هوش شمرده شده و برخی از غذاها که مغز را تقویت می‌کند مانند عسل مورد سفارش قرار گرفته است. | {{پاسخ}}بر اساس [[روایت|روایات]] و علم روانشناسی، عوامل ژنتیکی در قدرت [[عقل]] و هوش مؤثر هستند؛ با این همه، می‌توان با تقویت عوامل محیطی، به تقویت هوش پرداخت. در روایات، آموختن علم، اندیشیدن، پرهیز از مسائل بی‌اهمیت، [[مشورت]] و همنشینی با حکیمان از جمله عوامل محیطیِ افزایش هوش شمرده شده و برخی از غذاها که مغز را تقویت می‌کند مانند عسل مورد سفارش قرار گرفته است. | ||
برای تقویت عقل و هوش باید از عوامل تضعیف‌کننده آن مانند [[هوسرانی]] و [[خودپسندی]] نیز دوری کرد. | برای تقویت عقل و هوش باید از عوامل تضعیف‌کننده آن مانند [[هوسرانی]] و [[خودپسندی]] نیز دوری کرد. | ||
==عوامل ژنیتکی == | == عوامل ژنیتکی == | ||
عوامل ژنتیکی یکی از عواملی است، که در | عوامل ژنتیکی یکی از عواملی است، که در برخی موارد در رشد هوش، نقش تعیین‌کننده دارند. در روایات نیز به عقل سرشتی (عقل الطبع) اشاره شده<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۰۴۳.</ref> که [[خداوند]] با درجه‌های متفاوتی در وجود انسان‌ها قرار داده است. | ||
بر اساس | بر اساس تحقیقات روانشناسان نیز، ژن‌هایی که انسان از والدین به [[ارث]] می‌برد، در رشد هوش او نقش دارند.<ref>هنری ماسن، پاول، رشد شخصیت کودک؛ ترجمه مهشید یاسائی؛ نشر مرکز؛ چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۵۳؛ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، روانشناسی رشد با نگرش بر منابع اسلامی، تهران، سمت، ۱۳۷۵، ج۲، ص۷۵۰، نقل ازChild Psycholojy P.۸۲.</ref> | ||
== عوامل محیطی == | == عوامل محیطی == | ||
عوامل محیطی، دیگر عامل تأثیرگذار در تقویت عقل و هوش است. در روایات نیز، به عقل | عوامل محیطی، دیگر عامل تأثیرگذار در تقویت عقل و هوش است. در روایات نیز، به عقل اکتسابی (عقل التجربه)، که از طریق یادگیری و شرایط محیطی، به دست می‌آید اشاره شده است.<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۰۴۳.</ref> این عقل، با پشتوانه عقل سرشتی، راهنمای انسان خواهد بود. بر اساس روایتی از [[امام علی(ع)]]، [[عقل]] غریزه‌ای است که با علم و تجربه افزایش می‌یابد.<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و دررالکلم، شرح محمد خوانساری، تصحیح میر جلال الدین حسینی ارموی، ج۲، ص۳۲، ح ۱۷۱۷.</ref> | ||
برخی از عوامل محیطی تأثیرگذار بر افزایش هوش بر اساس روایات چنین است: | برخی از عوامل محیطی تأثیرگذار بر افزایش هوش بر اساس روایات چنین است: | ||
{{ستون-شروع|۲}} | {{ستون-شروع|۲}} | ||
* اشتغال به تحصیل و دانش؛<ref>ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.</ref> | |||
* اندیشه در علم و حکمت؛<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، چاپ سوم، ۱۴۰۳ ق، ج۱، ص۱۵۹، ح ۳۳، ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.</ref> | |||
* اشتغال به تعلیم و تدریس؛<ref>ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.</ref> | |||
* پرهیز از مسائل بی‌اهمیّت و کم اهمیّت؛<ref>ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.</ref> | |||
* رایزنی و مشورت؛ | |||
* جهاد با نفس؛ | |||
* همنشینی با حکیمان؛ | |||
* مهرورزی نسبت به نادان.<ref>نگاه کنید به ری شهری، محمد، خردگرائی در قرآن و سنّت، ترجمه مهدی مهریزی، دار الحدیث، چاپ اول، صص ۱۰۱–۱۱۵.</ref> | |||
{{پایان}} | |||
در روایات، سفارش‌هایی نیز درباره برخی غذاها وجود دارد که مغز را تقویت می‌کند؛ مانند کدو، گلابی، کرفس، گوشت، سرکه، عسل، انار با لایه نازک، باقلا و ترنج. [[حجامت]] کردن و روغن مالیدن بر بدن هم، از جمله کارهایی است که در روایات، برای تقویت مغز و ذهن، مؤثر دانسته شده است.<ref>نگاه کنید به ری شهری، محمد، خردگرائی در قرآن و سنّت، ترجمه مهدی مهریزی، دار الحدیث، چاپ اول، صص ۱۱۵–۱۲۱.</ref> | |||
پژوهش‌های برخی از روانشناسان نیز، نتیجه می‌دهد که عوامل محیطی مانند آموزش،<ref>دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، روانشناسی رشد …، ج۲، ص۷۵۱.</ref> فرهنگ، تغذیه و داروها از جمله عواملی هستند که در رشد مهارت‌های شناختی و هوش تأثیرگذارند.<ref>نگاه کنید به دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، روانشناسی رشد …، ج۲، فصل‌های ۶ و ۷ «پایه‌های محیطی رشد» و «تعامل وراثت و محیط».</ref> | |||
پژوهش‌های برخی از روانشناسان نیز، نتیجه می‌دهد که عوامل محیطی مانند آموزش،<ref>دفتر | |||
== عوامل ضعیف‌کننده هوش == | == عوامل ضعیف‌کننده هوش == | ||
در | در روایات، عواملی به عنوان موانع و آفات هوش برشمرده شده که برخی از آنها چنین است: | ||
* '''هوسرانی''':<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ج۵، ص۴۱۱، حدیث ۸۹۷۲.</ref> بر اساس روایتی از [[امام علی(ع)]]، هوای نفس را می‌توان با عقل از میان برد.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، انتشارات عصر ظهور، چاپ اول، حکمت۴۲۴.</ref> | |||
* ''' | * '''خودپسندی''': [[خودپسندی]] باعث می‌شود انسان خود را خطاناپذیر دانسته و به دنبالِ سؤال و پژوهش نرود؛ در نتیجه، عقل و هوش دچار خمودی و رکود می‌شود. بنابر روایتی خودپسندی، یکی از [[حسود|حسودانِ]] عقل است.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حکمت ۲۱۲.</ref> بر پایه روایتی دیگر، کسی که به خود [[غرور|مغرور]] شود، به عقلش آسیب رسانده است.<ref>حکیمی، محمد رضا، الحیاه، بیروت: الدار الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۰۹ ق، ج۱، ص۱۸۰.</ref> | ||
* ''' | * '''تکبّر''':<ref>«شرّ آفات العقل الکبر» تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و دررالکلم، ج۴، ص۱۷۸، حدیث ۵۷۵۲.</ref> تفاوت [[تکبر|تکبّر]] با خودپسندی آن است که تکبّر در مقابله با دیگران، مفهوم پیدا می‌کند و شخص خود را در بین دیگران برتر می‌بیند، ولی خودپسندی تصور برتری خود نسبت به دیگران در ذهن خود است و چه بسا در میان دیگران نباشد. | ||
* ''' | * '''طمع''': در روایتی، امام علی(ع) بیشتر زمین‌خوردن‌های عقل را جایی دانسته که [[طمع]] به وجود آید.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، ح۲۱۹.</ref> | ||
* '''طمع''': در روایتی، امام علی(ع) | عواملی دیگری نیز در روایات مانع شناخت بشر دانسته شده است که برخی از آنها عبارتند از حبّ به دنیا، [[گناه]]، [[ظلم]]، [[کفر]]، [[فسق]]، [[اسراف]]، [[غفلت]]، [[آرزو|آرزوی]] دراز، استبداد، تعصب، [[شراب]] و پرخوری.<ref>همچنین نگاه کنید به ری شهری، محمد، العلم و الحکمه فی الکتاب و السنه، دار الحدیث، چاپ اول، القسم الرابع، ص۱۱۱–۷۷.</ref> | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
* | == مطالعه بیشتر == | ||
* خرد | * روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، نشر سمت. | ||
* | * خرد گرائی در قرآن و سنّت، محمد محمدی ری شهری، نشر دارالحدیث. | ||
* | * آئین عقل ورزی، حسین مهریزداده، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. | ||
* تربیت عقلانی، سعید بهشتی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه معاصر. | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | |||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه = | ||
| تیترها = | | تیترها = | ||
| ویرایش = | | ویرایش = | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی = | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = | ||
| کیفیت = | | کیفیت = | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ ۸ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۳۱
سؤال
راه‌های افزایش عقل، هوش و فهم چیست؟
بر اساس روایات و علم روانشناسی، عوامل ژنتیکی در قدرت عقل و هوش مؤثر هستند؛ با این همه، می‌توان با تقویت عوامل محیطی، به تقویت هوش پرداخت. در روایات، آموختن علم، اندیشیدن، پرهیز از مسائل بی‌اهمیت، مشورت و همنشینی با حکیمان از جمله عوامل محیطیِ افزایش هوش شمرده شده و برخی از غذاها که مغز را تقویت می‌کند مانند عسل مورد سفارش قرار گرفته است.
برای تقویت عقل و هوش باید از عوامل تضعیف‌کننده آن مانند هوسرانی و خودپسندی نیز دوری کرد.
عوامل ژنیتکی
عوامل ژنتیکی یکی از عواملی است، که در برخی موارد در رشد هوش، نقش تعیین‌کننده دارند. در روایات نیز به عقل سرشتی (عقل الطبع) اشاره شده[۱] که خداوند با درجه‌های متفاوتی در وجود انسان‌ها قرار داده است.
بر اساس تحقیقات روانشناسان نیز، ژن‌هایی که انسان از والدین به ارث می‌برد، در رشد هوش او نقش دارند.[۲]
عوامل محیطی
عوامل محیطی، دیگر عامل تأثیرگذار در تقویت عقل و هوش است. در روایات نیز، به عقل اکتسابی (عقل التجربه)، که از طریق یادگیری و شرایط محیطی، به دست می‌آید اشاره شده است.[۳] این عقل، با پشتوانه عقل سرشتی، راهنمای انسان خواهد بود. بر اساس روایتی از امام علی(ع)، عقل غریزه‌ای است که با علم و تجربه افزایش می‌یابد.[۴]
برخی از عوامل محیطی تأثیرگذار بر افزایش هوش بر اساس روایات چنین است:
در روایات، سفارش‌هایی نیز درباره برخی غذاها وجود دارد که مغز را تقویت می‌کند؛ مانند کدو، گلابی، کرفس، گوشت، سرکه، عسل، انار با لایه نازک، باقلا و ترنج. حجامت کردن و روغن مالیدن بر بدن هم، از جمله کارهایی است که در روایات، برای تقویت مغز و ذهن، مؤثر دانسته شده است.[۱۰]
پژوهش‌های برخی از روانشناسان نیز، نتیجه می‌دهد که عوامل محیطی مانند آموزش،[۱۱] فرهنگ، تغذیه و داروها از جمله عواملی هستند که در رشد مهارت‌های شناختی و هوش تأثیرگذارند.[۱۲]
عوامل ضعیف‌کننده هوش
در روایات، عواملی به عنوان موانع و آفات هوش برشمرده شده که برخی از آنها چنین است:
- هوسرانی:[۱۳] بر اساس روایتی از امام علی(ع)، هوای نفس را می‌توان با عقل از میان برد.[۱۴]
- خودپسندی: خودپسندی باعث می‌شود انسان خود را خطاناپذیر دانسته و به دنبالِ سؤال و پژوهش نرود؛ در نتیجه، عقل و هوش دچار خمودی و رکود می‌شود. بنابر روایتی خودپسندی، یکی از حسودانِ عقل است.[۱۵] بر پایه روایتی دیگر، کسی که به خود مغرور شود، به عقلش آسیب رسانده است.[۱۶]
- تکبّر:[۱۷] تفاوت تکبّر با خودپسندی آن است که تکبّر در مقابله با دیگران، مفهوم پیدا می‌کند و شخص خود را در بین دیگران برتر می‌بیند، ولی خودپسندی تصور برتری خود نسبت به دیگران در ذهن خود است و چه بسا در میان دیگران نباشد.
- طمع: در روایتی، امام علی(ع) بیشتر زمین‌خوردن‌های عقل را جایی دانسته که طمع به وجود آید.[۱۸]
عواملی دیگری نیز در روایات مانع شناخت بشر دانسته شده است که برخی از آنها عبارتند از حبّ به دنیا، گناه، ظلم، کفر، فسق، اسراف، غفلت، آرزوی دراز، استبداد، تعصب، شراب و پرخوری.[۱۹]
مطالعه بیشتر
- روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، نشر سمت.
- خرد گرائی در قرآن و سنّت، محمد محمدی ری شهری، نشر دارالحدیث.
- آئین عقل ورزی، حسین مهریزداده، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- تربیت عقلانی، سعید بهشتی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه معاصر.
منابع
- ↑ محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۰۴۳.
- ↑ هنری ماسن، پاول، رشد شخصیت کودک؛ ترجمه مهشید یاسائی؛ نشر مرکز؛ چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۵۳؛ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، روانشناسی رشد با نگرش بر منابع اسلامی، تهران، سمت، ۱۳۷۵، ج۲، ص۷۵۰، نقل ازChild Psycholojy P.۸۲.
- ↑ محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، ج۳، ص۲۰۴۳.
- ↑ تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و دررالکلم، شرح محمد خوانساری، تصحیح میر جلال الدین حسینی ارموی، ج۲، ص۳۲، ح ۱۷۱۷.
- ↑ ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، چاپ سوم، ۱۴۰۳ ق، ج۱، ص۱۵۹، ح ۳۳، ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.
- ↑ ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.
- ↑ ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۰۵۰.
- ↑ نگاه کنید به ری شهری، محمد، خردگرائی در قرآن و سنّت، ترجمه مهدی مهریزی، دار الحدیث، چاپ اول، صص ۱۰۱–۱۱۵.
- ↑ نگاه کنید به ری شهری، محمد، خردگرائی در قرآن و سنّت، ترجمه مهدی مهریزی، دار الحدیث، چاپ اول، صص ۱۱۵–۱۲۱.
- ↑ دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، روانشناسی رشد …، ج۲، ص۷۵۱.
- ↑ نگاه کنید به دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، روانشناسی رشد …، ج۲، فصل‌های ۶ و ۷ «پایه‌های محیطی رشد» و «تعامل وراثت و محیط».
- ↑ تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ج۵، ص۴۱۱، حدیث ۸۹۷۲.
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، انتشارات عصر ظهور، چاپ اول، حکمت۴۲۴.
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حکمت ۲۱۲.
- ↑ حکیمی، محمد رضا، الحیاه، بیروت: الدار الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۰۹ ق، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ «شرّ آفات العقل الکبر» تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و دررالکلم، ج۴، ص۱۷۸، حدیث ۵۷۵۲.
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، ح۲۱۹.
- ↑ همچنین نگاه کنید به ری شهری، محمد، العلم و الحکمه فی الکتاب و السنه، دار الحدیث، چاپ اول، القسم الرابع، ص۱۱۱–۷۷.