پس از پنجاه سال (کتاب)
ایده اصلی کتاب پس از پنجاه سال دکتر سید جعفر شهیدی درباره قیام امام حسین(ع) چیست؟
| پس از پنجاه سال | |
|---|---|
 کتابی تحلیلی درباره علل واقعه عاشورا | |
| اطلاعات کتاب | |
| نام‌های دیگر | پس از پنجاه سال: پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین(ع) |
| نویسنده | سید جعفر شهیدی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۵۵ش |
| موضوع | تاریخ‌نگاری عاشورا |
| سبک | تحلیلی-تطبیقی |
| زبان | فارسی |
| تعداد صفحات | ۲۱۶ |
| قطع | رقعی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دفتر نشر فرهنگ اسلامی |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۰ش |
پس از پنجاه سال کتابی در زمینه علل شهادت امام حسین(ع) بر اساس تحلیل نقش تعصبات جاهلی در روی‌دادن واقعه کربلاست. نویسنده این کتاب سید جعفر شهیدی (۱۲۹۷-۱۳۸۶ش) مورخ، ادیب، مترجم و استاد زبان و ادب فارسی در دانشگاه تهران است.
ایده اصلی کتاب پس از پنجاه سال این است که چگونه پس از گذشت پنجاه سال از رحلت رسول خدا(ص) جامعه اسلامی به‌جایی می‌رسد که از پس کشته‌شدن نوه او به‌دست خلیفه‌ای فاسق از خود عکس‌العمل قابل اعتنایی نشان نمی‌دهد. تحلیل شهیدی از علت این بی‌اعتنایی دورشدن جامعه اسلامی از حقایق دعوت رسول خدا(ص) به‌واسطه حکومت‌هایی از جنس حکومت خلفای سه‌گانه و معاویه است. از نظر او، لایه‌های سخت قبیله‌گرایی در میان عرب‌های پیش از اسلام بعد از رسول خدا(ص) دوباره خودنمایی کرد و حاصل این خودنمایی رخداد عاشورا بود.
مؤلف کتاب پس از پنجاه سال روش خود در نگارش را تحلیلی و تطبیقی خوانده است؛ تحلیل رخدادهای تاریخی بر بسترهای کلان سیاسی، جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی و تطبیق جزئیات رخدادهای تاریخی به‌دست آمده از منابع اولیه با یکدیگر برای کاستن از اشتباه در تاریخ‌نگاری.
ایده اصلی و روش تحقیق
کتاب پس از پنجاه سال نوشته سید جعفر شهیدی کتابی در زمینه تحلیل علل شهادت امام حسین(ع) است. نویسنده کتاب تحلیل‌های خود از علل سیاسی و اجتماعی رخداد عاشورا را در عنوان این کتاب جدید خوانده است. ایده اصلی این کتاب این است که چگونه پس از گذشت پنجاه سال از رحلت رسول خدا(ص) جامعه اسلامی به‌جایی می‌رسد که از پس کشته‌شدن نوه رسول خدا(ص) به‌دست خلیفه‌ای که شرایط حداقلی خلافت را ندارد از خود عکس‌العمل قابل اعتنایی نشان نمی‌دهد.[۱]
تحلیل شهیدی از علت این بی‌اعتنایی دورشدن جامعه اسلامی از حقایق دعوت رسول خدا(ص) به‌واسطه حکومت‌هایی از جنس حکومت خلفای سه‌گانه و حکومت معاویة بن ابوسفیان است. از نظر او، لایه‌های سخت قبیله‌گرایی در میان عرب‌های پیش از اسلام، که با تلاش‌های رسول خدا(ص) تا حدی بی‌اثر شده بود، تحت تأثیر حکومت‌های گفته‌شده دوباره خودنمایی کرد. این گرایش‌های قبیله‌گرایانه درگیری‌های پیش از اسلام، که برای تعصبات جاهلانه بود، را دوباره زنده کرد که حاصل آن رخداد عاشورا بود.[۲]
مؤلف کتاب پس از پنجاه سال روش خود در نگارش این کتاب را تحلیلی و تطبیقی خوانده است؛ تحلیل رخدادهای تاریخی بر بسترهای کلان سیاسی، جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی و تطبیق جزئیات رخدادهای تاریخی به دست آمده از منابع اولیه با یکدیگر برای کاستن از اشتباه در تاریخ‌نگاری.[۳] کتاب پس از پنجاه سال اولین‌بار در سال ۱۳۵۵ش به‌چاپ رسیده است. انتشارات امیرکبیر و انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی این کتاب را بارها به‌چاپ رسانده‌اند.[۴]
نویسنده
سید جعفر شهیدی، مورخ، ادیب، مترجم و استاد زبان و ادب فارسی در دانشگاه تهران بود. او دارای نشان درجه یک علمی (۱۳۷۴ش) است و سه بار در سال‌های ۱۳۶۱ش، برای تصحیح کتاب دُرّه نادره، در سال ۱۳۶۲ش، به‌خاطر تألیف کتاب زندگانی حضرت زهراء(س) و در سال ۱۳۶۹ش، برای ترجمه نهج‌البلاغه برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده است.[۵]
سید جعفر شهیدی در سال ۱۲۹۷ش در بروجرد به‌دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در بروجرد و تهران گذراند و در سال ۱۳۲۰ش برای گذراندن تحصیلات دینی به نجف رفت. در نجف، به درجه اجتهاد رسید، ولی در سال ۱۳۲۷ش به‌دلیل بیماری چشم مجبور به بازگشت به ایران شد. پس از بازگشت به ایران، تحصیلات دانشگاهی را پی گرفت و در سال ۱۳۳۵ش لیسانش زبان و ادب فارسی و در سال ۱۳۴۰ش به درجه دکتری در این رشته رسید. پس از اخذ مدرک دکتری در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت.[۶] شهیدی از همکاران دهخدا در نگارش لغت‌نامه بود و پس از مرگ محمد معین در سال ۱۳۵۰ش به ریاست مؤسسه لغت‌نامه دهخدا رسید.[۷]
از شهیدی آثار مختلفی در زمینه‌های تألیف، تصحیح و ترجمه بر جای مانده است. زندگانی علی بن الحسین(ع)، زندگانی حضرت زهرا(س)، پس از پنجاه سال، آشنایی با زندگانی امام صادق(ع)، تاریخ تحلیلی اسلام و ترجمه نهج‌البلاغه از جمله آثار او هستند.[۸] شهیدی در سال ۱۳۸۶ش درگذشت و در امامزاده عبدالله شهرری به‌خاک سپرده شد.[۹]
محتوا
کتاب پس از پنجاه سال از یک مقدمه و ۲۹ بخش تشکیل شده است؛ در بخش اول کتاب، شهیدی به بیان علل قیام امام حسین(ع) نزد پژوهشگران دیگر می‌پردازد و تحلیل آنان از این قیام را نابسنده می‌شمارد.[۱۰] در بخش دوم، نویسنده علت سکوت مسلمانان در قبال شهادت امام حسین(ع) را بررسی می‌کند[۱۱] و برای تحلیل علت این سکوت در بخش‌های بعدی بازگشت جامعه اسلامی به تعصبات قومی و قبیله‌ای قبل از اسلام را مورد بررسی قرار می‌دهد.[۱۲]
در بخش سیزدهم کتاب پس از پنجاه سال، نویسنده به جمع‌بندی وضعیت جامعه اسلامی پس از پنجاه سال از رحلت رسول خدا(ص) و در آستانه واقعه عاشورا در سال ۶۱ق می‌پردازد؛ از نظر شهیدی، در این دوره پنجاه‌ساله ارتباط جامعه اسلامی با سلوک فردی و اجتماعی و سیاسی رسول خدا(ص) به‌واسطه حکومت اشرافی معاویه منقطع شده بود و آنان روش اسلام در این زمینه‌ها را بیشتر در روش حکمرانی معاویه خلاصه می‌دیدند.[۱۳] شهیدی در زمینه این تحلیل، حوادث جامعه اسلامی از مرگ معاویه در سال ۶۰ق تا رخداد عاشورا را تحلیل می‌کند و کار خود را با ورود اسراء به شام و مرگ یزید به‌پایان می‌رساند.[۱۴]
منابع
- ↑ شهیدی، سید جعفر، پس از پنجاه سال پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین(ع)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۰ش، ص۱۴-۱۵.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۶۹-۷۸.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۴-۵.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۲.
- ↑ انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر سید جعفر شهیدی، با مقدمه مهدی محقق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۸ش، ص۲۴۹.
- ↑ نامه شهیدی (جشن‌نامه استاد دکتر سید جعفر شهیدی)، تهران، طرح نو، ۱۳۷۴ش، ص۱.
- ↑ افشار، ایرج، «شهیدی در قلمرو زبان فارسی»، در نامه شهیدی (جشن‌نامه استاد دکتر سید جعفر شهیدی)، تهران، طرح نو، ۱۳۷۴ش، ص۵۵-۵۶.
- ↑ نامه شهیدی، ص۲-۳.
- ↑ «اشک در فقدان استادی که برای مهجوری زبان فارسی می‌گریست»، در تارنمای خبرگزاری مهر، درج ۲۶ دی ۱۳۸۶ش، درج: ۲۶ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۹-۱۳.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۱۴-۲۲.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۲۳-۱۰۷.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۱۰۷-۱۱۲.
- ↑ شهیدی، پس از پنجاه سال، ص۱۱۲-۱۹۶.