تعداد شهیدان واقعه کربلا
شهدای کربلا چند نفر بودند؟
تعداد دقیق شهداء کربلا، مشخص نیست و منابع تعداد آنان را از ۷۲ نفر تا ۲۲۸ نفر ذکر کردهاند.
گزارش آثار کهن و متأخرین
گزارشها درباره تعداد کل شهیدان کربلا متفاوت است:
- مشهورترین گزارش در این باره هفتاد و دو نفر است.[۱][۲][۳][۴] شیخ مفید تعداد سرهای جداشده شهدای کربلا را به جز امام حسین(ع) که به کوفه فرستاده شدند، ۷۲ نفر ذکر کرده است.[۵]
- فضیل بن زبیر (از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، آمار شهدا را از آغاز تا پایان نهضت با احتساب مجروحانی که بعدها شهید شدند، ۱۰۶ نفر نوشته است.[۶]
- ابومخنف به نقل از زحر بن قیس آمار شهدا را به جز امام حسین(ع) ۷۸ نفر گفته است.[۷][۸] اما مورخان دیگر با استناد به گزارش زحر، آمار شهدا را ۳۲ نفر،[۹] ۷۰ نفر،[۱۰] ۷۷ نفر،[۱۱] ۸۲ نفر[۱۲] و ۸۸ نفر نوشتهاند.[۱۳]
- بلخی، مسعودی و مقدسی تعداد شهدا را ۸۷ نفر نگاشتند.[۱۴][۱۵]
- مستوفی تعداد شهدا را ۱۴۱ نفر نگاشته است.[۱۶]
تصحیف در قول ابن اعثم
با توجه به اینکه در گزارش خوارزمی که هم گزارش ابن اعثم است، به جای «ثلاثین_سی نفر»، «ثمانین_هشتاد نفر» آمده است.[۱۷] به نظر میرسد واژه «ثلاثین» در گزارش ابن اعثم، تصحیف «ثمانین» است؛ به ویژه اینکه این آمار ۳۲ نفری به هیچ رو با آمارهای دیگر سازگاری ندارد.[۱۸]
گزارش آثار معاصرین
محققان معاصر نیز با بررسی و تحلیل منابع کهن و جدید و حتی گاهی منابع غیرمعتبر، به آمارهای متفاوتی رسیدند:
- سید محسن امین اسامی شهدای نهضت عاشورا را از آغاز تا پایان ۱۳۹ نفر دانسته است.[۱۹]
- محمدمهدی شمسالدین پس از بحثی تحلیلی در این باره، تعداد شهدای کربلا را کمی بیش از ۱۰۰ نفر دانسته است.[۲۰]
- ذبیحالله محلاتی این آمار رو (از آغاز تا پایان نهضت، وحتی با احتساب عبدالله بن عفیف ازدی که در زمان حضور اسرا در کوفه شهید شد) تا ۲۲۸ نفر رسانده است.[۲۱]
- نویسندگان کتاب مقتل جامع سیدالشهداء نیز قول ۷۲نفر را پذیرفتهاند، با این بیان که:
با توجه به قدمت و شهرت قول ۷۲ نفر و تطابق آن با آمار یاران امام در روز عاشوراء، این قول پذیرفتنیتر از اقوال دیگر مینماید.[۲۲]
- دانشنامه امام حسین(ع) آمار شهیدان کربلا را ۱۵۵ نفر دانسته است و اینگونه بیان کرده است که:
افزون بر اساس اسامی یاد شده، افراد دیگری نیز جزو شهدای کربلا گزارش شدهاند که به دلیل معتبر نبودن منابع گزارشها، از ذکرآنها صرف نظر میکنیم.[۲۳]
منابع
- ↑ طبری، ابوجعفر محمدبنجریر. تاریخ الأمم و الملوک. ج۵. بیروت: روائع التراث العربی. ص۴۵۵.
- ↑ البلاذری، أحمد بن یحیی (۱۴۱۷). انساب الاشراف. ج۳. بیروت: دارالفکر. ص۴۱۱.
- ↑ طبرسی، ابومنصور احمدبنعلی (۱۴۰۶). تاج الموالید. قم: مکتبة آیةالله العظمی مرعشی نجفی. ص۳۱.
- ↑ خوارزمی، موفقبناحمد مکی (۱۳۶۷). مقتل الحسین. ج۲. نجف: مطبعة الزهراء. ص۴۴.
- ↑ مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. ج۲. قم: مؤسسة آل البیت(ع). ص۱۱۳.
- ↑ بن زبیر، فضیل (۱۴۰۶). «تسمیة من قتل مع الحسین». فصلنامه تراثنا. سالاول (۲): ۱۴۹–۱۵۶.
- ↑ طبری، ابوجعفر محمدبنجریر. تاریخ الأمم و الملوک. ج۵. بیروت: روائع التراث العربی. ص۴۵۹.
- ↑ مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. ج۲. قم: مؤسسة آل البیت(ع). ص۱۱۸.
- ↑ ابناعثم، ابومحمد احمدبناعثم (۱۳۷۲). الفتوح. ج۵. تهران: آموزش و پرورش انقلاب اسلامی. ص۱۲۷.
- ↑ یوسفبنقزغلی بغدادی، سبطبنجوزی (۱۴۲۶). تذکرة الخواص. قم: المجمع العالمی لاهل البیت. ص۲۶۰.
- ↑ احمدبنمحمد، ابنعبدربه اندلسی. العقد الفرید. ج۴. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ص۳۵۷.
- ↑ خوارزمی، موفقبناحمد مکی (۱۳۶۷). مقتل الحسین. ج۲. نجف: مطبعة الزهراء. ص۶۲.
- ↑ ابنسعد، محمد (۱۴۰۸). «ترجمة الحسین و مقتله من کتاب الطبقات الکبیر لابن سعد». فصلنامه تراثنا. سال سوم (۱۰): ۱۹۰.
- ↑ مسعودی، ابوالحسن علیبنالحسین (۱۳۸۴). مروج الذهب و معادن الجوهر. ج۳. قاهره: السعادة. ص۷۱.
- ↑ مقدسی، مطهربنطاهر. البدء و التاریخ. ج۶. مکتبة الثقافة الدینیة. ص۱۱.
- ↑ مستوفی، حمدالله (۱۳۶۴). تاریخ گزیده. تهران: امیرکبیر. ص۲۶۵.
- ↑ خوارزمی، موفقبناحمد مکی (۱۳۶۷). مقتل الحسین. ج۲. نجف: مطبعة الزهراء. ص۶۲.
- ↑ گروهی از تاریخ پژوهان، زیر نظر مهدی پیشوائی (۱۳۹۱). تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء. ج۲. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ص۴۸۴.
- ↑ امین، سیدمحسن (۱۴۰۳). اعیان الشیعة. ج۱. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. صص۶۱۰–۶۱۲.
- ↑ شمسالدین، محمدمهدی (۱۳۶۴). انصارالحسین(ع) [ناصرهاشمزاده]. تهران: امیرکبیر. ص۵۷.
- ↑ محلاتی، ذبیحالله. فرسان الهیجاء. ج۲. تهران. ص۱۵۴.
- ↑ گروهی از تاریخ پژوهان، زیر نظر مهدی پیشوائی (۱۳۹۱). تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء. ج۲. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ص۴۸۵.
- ↑ محمدی ریشهری، محمد (۱۳۹۲). دانشنامه امام حسین(ع). ج۷. قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث. صص۲۸۱–۲۹۱.