فهرست آثار دینی و تاریخی کربلا
سؤال
آیا شهر مقدس کربلا به‌جز حرم حضرت سیدالشهداء(ع) مکان تاریخی دیگری دیگری دارد؟
درگاه‌ها
.jpeg)
شهر مقدس کربلا به جز حرم امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) دارای آثار تاریخی و دینی متعددی است. این آثار عموماً مرقدهای شخصیت‌های دینی و علمی هستند.[۱]
- مرقد سید ابراهیم مُجاب: مرقد سید ابراهیم فرزند سید محمد فرزند امام موسی کاظم(ع)، مشهور به ضَریر کوفی، در زاویه شمال غربی در حرم امام حسین(ع) است. این زاویه به نام خود او مشهور است. سید ابراهیم مجاب نخستین فاطمی نسبی دانسته شده که از کوفه هجرت کرد و در کربلا ساکن شد و به همین دلیل به حائری مشهور شد.[۲]
- مرقد حبیب بن مَظاهر: مرقد حبیب بن مَظاهر (مُظَهَّر) در سمت غرب رواق جلویی روضه حسینی قرار دارد و ضریح قبرش از نقره ساخته شده است.[۳] او یکی از مشهورترین اصحاب امام حسین(ع) در جریان واقعه عاشورا و از شهدای کربلاست. حبیب بن مظاهر به همراه مسلم بن عوسجه در روز هفتم محرم سال ۶۱ق، پس از خروج مخفیانه از کوفه، به کاروان امام حسین(ع) پیوست.[۴] او فرمانده جناح راست سپاه امام(ع) را برعهده داشت.[۵]
- ضریح شهداء: ضریح شهدای کربلا در قسمت شرقی ضریح امام حسین(ع) قرار دارد. این ضریح بر مرقد برخی شهدای کربلا از جمله قاسم بن حسن(ع) قرار دارد. این ضریح به دستور ناصرالدین شاه قاجار از جنس نقره و با طراحی زیبایی ساخته شده است.[۶]
- خیمه‌گاه: خیمه‌گاه در جنوب غربی حرم امام حسین(ع) قرار دارد. خیمه‌گاه محل برپایی خیمه‌های امام حسین(ع) بوده است. برخی در صحت مکان کنونی خیمه‌گاه تشکیک کرده‌اند. از نظر آنان محل اصلی خیمه‌گاه امام حسین(ع) موضع کنونی بیمارستان امام حسین(ع) است و بنای خیمه‌گاه مشهور محلی است که مدحت‌پاشا، والی عثمانی بغداد، برای اقامت ناصرالدین شاه در سفرش به عتبات ساخته بوده است.[۷]
- تل زینبیه: این مکان روی تپه‌ای در بیرون ضلع جنوب غربی حرم امام حسین(ع) قرار دارد. گفته شده که این تپه محلی است که حضرت زینب(س) در روز عاشورا از آنجا شاهد وقایع جنگ بود. این زیارتگاه در سابق، شامل پنجره‌ای برنزی بود که بالای آن، الواح و کتیبه‌های کاشی وجود داشت. در سال ۱۴۰۰ق و ۱۴۲۰ق این مقام توسط افراد خیر توسعه یافت. این مقام دارای گنبدی پیازی‌شکل با کاشی‌های آبی‌رنگ است. نمای آن از بیرون، کاشی‌کاری و از داخل، آینه‌کاری شده و در ضلع جنوبی آن محرابی به نشانه محل ایستادن حضرت زینب(س) وجود دارد.[۸]
- مقام دست راست حضرت عباس: این مقام، منسوب به محل قطع‌شدن دست راست حضرت عباس(ع)، به‌شمار رفته است. این مقام در کوچه‌ای در محله باب بغداد در شمال شرقی حرم حضرت عباس(ع) قرار دارد. این مقام شامل بنایی مستطیل‌شکل کوچکی است که دارای یک پنجره مشبک مسی وجود است که اطراف آن کاشی‌کاری شده است.[۹]
- مقام دست چپ حضرت عباس: این مقام در منطقه باب الخان، در جنوب شرقی حرم حضرت عباس(ع) قرار دارد و محل قطع‌شدن دست چپ حضرت عباس(ع)، به‌شمار رفته است. این مقام در گذشته به‌صورت یک پنجره کوچک برنزی بود که در دیوار یک خانه کار گذاشته شده بود. در توسعه جدید خیابان‌های کربلا، این بنا از بین رفت و بعداً ساختمان کنونی به‌جای آن ساخته شد. مقام جدید، به‌صورت بنایی هشت‌ضلعی کوچکی است که میان بازار قرار دارد و دارای گنبدی کاشی‌کاری است.[۱۰]
- مرقد حر بن یزید ریاحی: مرقد او در حدود نه کیلومتری حرم امام حسین(ع) در نزدیکی محلی به نام کمالیه قرار دارد.[۱۱] حر از سران سپاه کوفه بود که پس از توبه به امام حسین(ع) پیوست و به شهادت رسید. برخی گفته‌اند که، پس از واقعه عاشورا، گروهی از قبیله حر، جسد او را در مکانی دورتر از سایر شهدا، به خاک سپردند.[۱۲] مرقد حر در ۳۷۰ق به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شد.[۱۳] گفته شده که زمانی که شاه اسماعیل صفوی به کربلا آمد، پس از زیارت امام حسین(ع)، به زیارت حر رفت و پس از دیدن کرامتی از مرقد او دستور داد تا مرقد را بازسازی کنند. پس از سقوط حکومت صدام، در سال ۱۴۲۷ق، دیوان وقف شیعی، در یک برنامه حساب‌نشده، بنای قدیمی را به‌طور کامل خراب کرد تا ساختمان جدیدی برای آرامگاه بنا کند. این ساختمان، در حال حاضر، در دست بازسازی است.[۱۴]
- مرقد عون بن عبدالله: مرقد او در حومه شهر کربلا و در شمال غربی این شهر قرار دارد و فاصله آن تا مرکز شهر حدود یازده کیلومتر است.[۱۵] عون بن عبدالله از فرزندان امام حسن(ع) است.[۱۶] در ساختمان کنونی مرقد عون گنبدی فیروزه‌فام قرار دارد. زائران و اهالی روستاهای مجاور، در طول سال و به‌ویژه در مناسبت‌ها و اعیاد اسلامی، برای زیارت به آنجا می‌روند و برای او نذر می‌کنند. مردم معتقدند که خداوند نیازهای آنان را به واسطه او برآورده خواهد کرد.[۱۷]
- مقام گفت‌وگوی امام حسین(ع) با عمر بن سعد: این مقام در قسمت پایانی بازار بزرگ کربلا، در محله باب السلالمه، در فاصله حدود ۲۴۰ متری شمال حرم امام حسین(ع)، قرار دارد.[۱۸] گفته شده که دیدار امام حسین(ع) با عمر بن سعد پیش از شروع جنگ در این مکان رخ داده است. این مقام در سال ۱۱۱۳ق ساخته شده و در سال‌های ۱۳۵۲ق، ۱۳۷۸ق و در سال۲۰۰۳م بازسازی شده است. روی دیوار این مقام پنجره‌ای مشبک برای زیارت زائران نصب شده است.[۱۹]
.PNG)
- مقام امام جعفر صادق(ع): این مقام، نزدیک رود فرات در شمال کربلا و در فاصله حدوداً یک کیلومتری حرم امام حسین(ع) قرار دارد. این مقام را محل اقامت امام جعفر صادق(ع) در زمان زیارت قبر جدش امام حسین(ع) دانسته‌اند. این مکان به دست یکی از صوفیان بکتاشی، به نام جهان دَدِه و متخلص به کلامی، در سده دهم هجری ساخته شد. درگذشته، این مقام دارای گنبدی کاشی‌کاری بود. پس از قیام شیعیان عراق در شعبان ۱۴۱۱ق، رژیم بعثی عراق این مقام را به‌طور کامل ویران کرد. در سال ۱۹۹۴ق، یکی از اهالی منطقه مقدمات بازسازی آن را ایجاد کرد که پس از سقوط صدام پی گرفته شد.[۲۰]
- مقام حضرت مهدی(ع): اين مقام از مهم‌ترين مقام‌هاى زيارتى شهر کربلا به شمار مى‌رود. این مقام در محله باب السلالمه، در شمال كربلا، سمت چپ رودخانه حسينيه، قرار دارد. گفته شده که يكى از علما در خواب حضرت مهدى(ع) را در حال نماز خواندن در اين مكان ديده است. براى اين قول سند معتبرى وجود ندارد. گويا اين مقام زيارتگاه جديدى است كه در آغاز به‌صورت يک اتاق كوچک گلى بوده که بعداً بازسازی شده و توسعه یافته است.[۲۱]
- چشمه امام علی(ع) معروف به قَطّاره: در حدود بيست‌كيلومترى جنوب غربى كربلا و در شمال جاده اين شهر به سمت «عين‌التمر» زيارتگاهى به نام «قَطّارة» امام على(ع) وجود دارد. زيارتگاه قطّاره روى چشمه آبى ساخته شده كه براساس باورهاى مردم منطقه، اين چشمه را امام على(ع) به طريق معجزه، در مسير رفت به (یا بازگشت از) جنگ صفين نزديک دير يک راهب مسيحى آشكار كرده است.[۲۲]
- قلعه اُخَيضَر: این قلعه يا قصر از آثار تاريخى مهم استان كربلا به شمار مى‌آيد. این قصر در صحرا و در چهل‌كيلومترى جنوب غربى كربلا واقع شده است. اين بنا كاخ باشكوهى است كه باستان‌شناسان درباره زمان ساخت آن اختلاف‌نظر دارند: برخى قدمت آن را اواخر قرن اول و اوايل قرن دوم هجرى، يعنى دوره اموى، و برخی نيمه دوم قرن دوم، يعنى اوايل دوره عباسى، تخمين زده‌اند. اين قلعه، به مرور زمان، ميان خاک فرو رفته بود تا در فاصله سال‌هاى ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۹م، اداره آثار عراق، آن را از دل خاک بيرون آورد. در دوره‌های بعدی، این قلعه بازسازی شد.[۲۳]
منابع
- ↑ آل‌طعمه، سلمان هادی، میراث کربلا (تاریخ فرهنگی و اجتماعی کربلا)، گزیده و ترجمه محمدرضا انصاری، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳ش، ص۸۴.
- ↑ آل‌طعمه، میراث کربلا، ص۸۴–۸۵.
- ↑ آل‌طعمه، میراث کربلا، ص۸۶.
- ↑ سماوی، محمد بن طاهر، ابصارالعین فی انصارالحسین، ترجمه عباس جلالی، قم، انتشارات زائر، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۸.
- ↑ شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، نفس المهموم، ترجمه خلیل کمره‌ای، تهران، چاپ اسلامیه، ۱۳۷۶ق، ص۱۲۴.
- ↑ آل‌طعمه، میراث کربلا، ص۸۸.
- ↑ آل‌طعمه، میراث کربلا، ص۸۸–۸۹.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی و احمد خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارات سازمان حج و زیارت، بی‌تا، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۸.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۸.
- ↑ انصاری، محمدعلی، معماری کربلا در گذر تاریخ، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ قائدان، اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۶–۱۴۷.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۳۹–۲۴۰.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ اعرجی، جعفر بن محمد، مناهل الضرب فی انساب العرب، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۱۹ق، ص۲۲۷.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۴۷.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۵۸.
- ↑ فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۸.