اعتبار نامه ۳۱ نهجالبلاغه
نامهٔ امام علی(ع) به امام حسن(ع) در نهج البلاغه، نامهٔ ۳۱، مطابق چه سندی این نامه خطاب به امام حسن(ع) است و آیا سند آن معتبر است؟
نامه ۳۱ نهجالبلاغه از امام علی(ع) در خطاب به فرزند بزرگش امام حسن(ع) از نامههای مشهور است. اکثر محدثان، که خطبهها و نامههای امام علی(ع) را جمعآوری کردهاند، با ذکر سند، این نامه را در تألیفات خود آوردهاند. برخی از آنان قبل از جمعآوری نهج البلاغه توسط سید رضی (۳۵۹-۴۰۶ق) این نامه را در منابع خود ذکر کردهاند. همچنین، برخی خطبهها و نامههای نهج البلاغه از طریق دیگر امامان معصوم(ع) نقل شده و بزرگان حدیثی شیعه آنها را در کتابهای خود ذکر نمودهاند. پیش از سید رضی، برخی دیگر از محدثان، تمام یا قسمتهایی از این نامه را در آثارشان آوردهاند؛ از جمله:
- محمد بن یعقوب کلینی (درگذشتهٔ ۳۲۸ق) در کتاب کافی.[۱]
- ابن عبدربه اندلسی (درگذشتهٔ ۳۲۸ق) در کتاب عقد الفرید.[۲]
- ابن شعبهٔ حرّانی (درگذشتهٔ ۳۸۰ق) در کتاب تحف العقول.[۳]
- شیخ صدوق (درگذشتهٔ ۳۸۱ق) در کتاب من لایحضره الفقیه.[۴]
- حسن بن عبدالله بن سعید (درگذشتهٔ ۳۸۲ق)، در کتاب الزواجر و المواعظ؛[۵]
کلینی دو نامه از امام علی(ع) به فرزندانش را در کتاب کافی نقل کرده است؛ یکی به فرزندش امام حسن(ع) و دیگری به فرزند دیگرش محمد بن حنفیه.[۶] مضمون این دو نامه با اندکی تفاوت تقریباً یکی است. شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه، نامه دوم را به عنوان نامهٔ امام به امام حسن(ع) نقل کرده است.[۷] برخی از شارحان نهج البلاغه به این موضوع اشاره کردهاند.[۸] برخی محققان معاصر نهج البلاغه در آثار خود به معرفی منابع مختلف این نامه و اسانید آن پرداختهاند.[۹]
منابع
- ↑ الکلینی، محمد بن یعقوب، الفروع من الکافی، تحقیق علیاكبر الغفاری، طهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۳۸.
- ↑ ابن عبد ربه الاندلسی، احمد بن محمد، العقد الفرید، تحقیق مفید محمد قمیحه، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۰-۱۰۱.
- ↑ ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله عليهم، تحقیق علىاكبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۴ق، ص۶۸-۹۱.
- ↑ الصدوق، محمد بن علی، کتاب من لایحضره الفقیه، تحقیق علیاکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۴، ص۱۸۹-۱۹۲.
- ↑ دشتی، روشهای تحقیق در اسناد و مدارک نهجالبلاغه، ص۲۱۸–۲۱۹.
- ↑ الکلینی، الفروع من الکافی، ج۵، ص۳۳۸.
- ↑ الصدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۸۹-۱۹۲.
- ↑ ابن میثم البحرانی، شرح نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر الکتاب، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۲.
- ↑ برای نمونه ن.ک: الحسینی الخطیب، السید عبدالزهراء، مصادر نهجالبلاغه و اسانیده، بیروت، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۵ق ـ۱۹۷۵م، ج۳، ص۳۰۷–۳۱۲؛ نیز: دشتی، روشهای تحقیق در اسناد و مدارک نهجالبلاغه، ص۲۱۸–۲۱۹.