پیش نویس:شناخت کامل دختر و پسر قبل از ازدواج

سؤال

آیا ارتباط و دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج شناخت کامل را تأمین می‌کند؟

درگاه‌ها

یکی از مطالبی که بسیار بر روی آن تأکید شده است و از دلایل و بهانه‌های ایجاد رابطه، بیان می‌شود شناخت قبل از ازدواج است که اگر میان دختر و پسر رابطه‌ای نباشد و طرفین از هم شناختی نداشته باشند، ازدواج آنها کورکورانه خواهد بود. بدون تردید زوج‌های جوان باید با دیدی باز و آشنایی کامل از استعدادها و خصوصیات اخلاقی و فرهنگی یک دیگر، زندگی مشترک خود را آغاز نمایند تا در فراز و نشیب زندگی، با همراهی و همدلی مشکلات را پشت سر بگذارند. در اسلام نیز هم سطح بودن زوجین مورد تأکید قرار گرفته است. حال به این می‌پردازیم که ارتباط و دوستی قبل از ازدواج، شناخت کامل را تأمین می‌کند یا خیر.

نکات مهم قبل ازدواج

ارتباطات حضوری

در این زمینه بهتر است دختر و پسرهای عزیز به نکات زیر توجه کنند:

• به این نکته توجه نمود که چه شناختی تفاهم و درک متقابل را به همراه خواهد داشت. واضح است زمانی شناخت کامل به دست می‌آید که با عقل و خرد، فرد مقابل را از جهات مختلف مورد ارزیابی قرار دهیم. در ضمن باید تلاش‌های شناختی خویش را به گونه ای تحت کنترل درآوریم که از کجروی در اندیشه مصون بمانیم و در نتیجه، به شناخت یا بازشناسی صحیح از یکدیگر راه یابیم.
• بسی روشن است که دوستی‌های خیابانی و تلفنی و روابط میان دختر و پسر، از آن جا که زیبایی و جذّابیت جسمانی وتشابه ظاهری در آن نقش پررنگی دارد و افراد در آن مقطع در هاله‌ای از احساسات و عواطف غوطه ورند و در پی فردی هستند که با ساخته‌های ذهنی شان مطابق باشد، در ارکان شناخت ناتمام است و کوری حاصل از عشق و محبّت بر آن حکومت می‌نماید. در این گونه روابط، چون احساسات و هیجانات و شور جوانی در حدّ بالایی قرار دارد، حسّ واقعیت آزمایی، ضعیف است و در مقابل، حالت‌های کام بخشانه، بسیار قوی هستند.

چنان‌که امام علی(ع) می‌فرماید: «چشم عاشق از دیدن عیب‌های معشوق کور است و گوش او از شنیدن زشتی‌های او کر است.»

دکتری در مجله «ایران جوان» در ضمن گفت و گویی درباره روابط و عشق علی‌رغم اصرار بر روابط آزاد اذعان می‌دارد: در یک سری تحقیقات، به مردان مورد آزمایش گفتند که در این‌جا دو خط تلفن وجود دارد؛ با یکی از آنها با خانمی زیبا صحبت می‌کنید و در دیگری با خانمی زشت. هنگام صحبت با خانم زیبا آنها فکر می‌کردند که او باهوش‌تر است و مثلاً معاشرتی هم هست و لذا خود این‌ها در صحبت با او معاشرتی می‌شدند و سعی می‌کردند جذّات تر جلوه کنند؛ یعنی هر دو طرف، بهترین چیزهایشان را در ویترین می‌گذارند و این ویترین‌ها هستند که با هم صحبت می‌کنند. هنگامی که دست از پیش گویی کام بخشانه برداریم، انتظاراتمان هم متفاوت خواهد بود؛ یعنی هنگامی که با واقعیت‌ها رو به رو شویم، حس می‌کنیم معشوق، چهره اش عوض شده است.

• به اعتراف قائلین به روابط آزاد نیز این دوستی‌ها شناخت لازم برای زندگی را تأمین نمی‌کند و طرفین را از الزام‌های درونی نسبت به عشق، محبّت، خانواده، احساس مسئولیت و مقدار ظرفیت‌های روانی و عاطفی یک دیگر با خبر نمی‌سازد؛ بلکه این آشنایی، سطحی و کاملاً عاطفی است و حرف‌هایی هم که در آن مقطع رد و بدل می‌شود به همین گونه است و در آن‌ها از اصول مؤثّر در شناخت، خبری نیست.
• سرانجام بیشتر آشنایی‌های تلفنی و ازدواج های‌خیابانی طلاق است. به حکایت آمارهای منتشر شده، این گونه ازدواج‌ها از استحکام کم‌تری برخوردارند و تعداد قابل توجهی از آنها به طلاق کشیده می‌شوند. در این گونه روابط، طرفین، نقاط ضعف خود را می‌پوشانند و بیش تر سعی در جلب توجه دیگری دارند و نقش بازی می‌کنند. آن‌ها سعی دارند همان گونه باشند که طرف مقابل می‌پسندد! اگر سری به هفته نامه‌ها و مجلاّت خانوادگی بزنیم، صفحات هم راز و پزشک مشاور، مملو از غم نامه‌هایی است که دخترها و پسرها از دوستی‌ها و ازدواج‌های ناکام خود نوشته‌اند. بسیاری از ایشان، وقتی شور و اشتیاق اوّلیه شان فرو نشست و با واقعیت‌های زندگی، بیش تر رو به رو شدند، با یک دیگر احساس نوعی بیگانگی و غرابت نموده، با عدم تفاهم در زندگی مشترک مواجه شده‌اند.
• بسیاری از ازدواج‌هایی که از روابط خیابانی، پارک و دانشگاه‌ها شروع شده‌اند، یا به سرانجام روشنی نرسیده، یا قبل از ازدواج رها شده و حاصلی جز بدنامی نداشته‌اند. دکتری جامعه‌شناس، دلیل ضعف چنین پیوندهایی را در بی‌پایه بودن عشقهای زودگذر جست و جو می‌کند و می‌گوید: جوانانی که هم دیگر را در پارک‌ها و خیابان‌ها می‌یابند، یا از طریق تماس‌های تلفنی به هم دیگر علاقه‌مند می‌شوند، اصولاً مبنا و اساس علاقه‌مندی خود را بر همان نگاه‌های اولیه پایه‌گذاری می‌کنند و این عشق و علاقه وقتی ظاهری باشد، قاعدتاً بعد از مدت زمانی به تحلیل می‌رود و نهایتاً خاموش می‌شود؛ لذا می‌یینیم که اغلب چنین ازدواج‌هایی حتی بعد از مدّت زمان کوتاهی (کم‌تر از یک سال) به طلاق می‌انجامد.
• کسی رغبت ندارد با دوست دختر یا دوست پسر خود ازدواج کند. جوانان شرکت کننده در مصاحبه‌ای درباره روابط دختر و پسر، علی‌رغم اصرار بر رفع محدودیت‌های موجود در جامعه و خانواده، در لابه لای سخن خود به این مفاسد اشاره نموده‌اند: پسری می‌گوید: من هیچ وقت امکان ندارد با دختری که دوست هستم، ازدواج کنم (و ازدواج طبق معمول و با همراهی خانواده پسندیده است)... شما اگر معنای ازدواج را بدانید، آن وقت حساسیت مردهای ایرانی را می‌فهمید. … اگر دختری حتی با یک پسر دوست بوده باشد، حاضر نیستم با او ازدواج کنم. دیگری می‌گوید: من اگر دختری داشته باشم نمی‌گذارم که با پسری ارتباط داشته باشد؛ چون این ارتباط بد جا افتاده و اکثراً برای وقت تلف کردن است نه برای ازدواج.
• به صرف ایجاد رابطه، شناخت لازم حاصل نمی‌شود؛ بلکه دقّت بر بافت خانوادگی، فرهنگی، اقلیمی، شرایط محیطی که فرد در آن رشد یافته، میزان تحصیلات و شاخص‌هایی از این قبیل لازم است تا طرفین زمینه‌های تفاهم را دریابند.
• اسلام برای دختر و پسر قبل ازدواج شرایطی را درنظر دارد. از جمله این که باید میان افراد، تعهدی بصورت رسمی (هر چند این روابط موقت و برای زمان محدود باشد) ایجاد شود. و تنها در این حالت، ارتباط دوستی و تماس تلفنی آن‌ها جایز و بدون اشکال است. عدم دقت در این تعهدات منجر به بدبینی‌های دو طرف، والدین زوجین در آینده می‌شود و ممکن است باعث ناراحتی‌ها و اتفاقات دیگر شود.
• رابطه تلفنی: بسیار روشن است که تنها با روابط تلفنی و … میان دختر و پسر شناخت کامل از خصوصیات اخلاقی و سلیقه‌های فردی برای ازدواج حاصل نمی‌شود. چرا که جوانی، سن اوج کشش‌های جنسی و عاطفی است به همین خاطر نظارت بزرگان و مشاوره ازدواج می‌تواند او را در انتخابی خوب کمک کند. اگر چه ممکن است جوانان در ابتدای امر با همان سرشت و طبیعت پاکشان روابطی را آغاز کنند؛ ولی تجربه نشان داده است که در پایان کار این روابط به مشکلات حاد و پیچیده‌ای تبدیل گردیده که باعث پشیمانی آن‌ها شده است.
• ریشه تمایلات نفسانی و احساسی در ابتدای روابط مشخص نبوده و از چشم آن‌ها مخفی بوده است؛ ولی در امتداد مسیر، این تمایلات بروز و ظهور پیدا کرده و مشکلاتی را به بار آورده است. حال اگر این روابط همراه با تمایلات و هیجان‌ها، به وسیله اهرم تعهد شرعی و قانونی همراه نبوده باشد با کمتر ناراحتی و ناملایماتی این روابط از هم پاشیده شده و کانون‌های ابتدایی مهر و محبّت به خانه‌های فساد و طلاق تبدیل خواهد شد. از طرف دیگر این روابط هم ضمانت اجرایی و قانونی ندارد و به سادگی از هم پاشیده شده و موجب بدنامی و محرومیت از ازدواج مناسب و درخور شأن طرفین خواهد شد.
• غوطه ور شدن در این نوع روابط، جوانانی را که باید در بهترین مقطع از سن خود، به دنبال آموختن علم و کسب تجربه‌های آینده خویش باشند، در اضطراب و هیجانات بی اساس نگه می‌دارد، و آرامش را از آنان سلب می‌کند؛ هیچ‌گاه این جوانان طعم شیرین آرامش، شادی، رضایت، موفقیت را در زندگی خانوادگی نخواهند چشید و ازدواج‌هایی که بر این اساس چیده شده، بسیار متزلزل می‌باشد.
• پس از این که خانواده و مشاورین آگاه با طرف مقابلتان به نتیجه مثبت دست یافتند، بخواهید که در جلسات معین و مشخصی که از طرفین شما هم حضور دارند به تبادل افکار بپردازید و اگر همدیگر را پسندیدید، در یک مناسبت معینی اقدام به عقد رسمی بکنید و اگر امکانات فعلاً موجود نیست مراسم جشن رسمی را به تاریخ بعدی موکول کنید تا امکانات و شرایط جنبی فراهم شود.

ارتباطات مجازی

با پیشرفت تکنولوژی وگسترش شبکه‌های ارتباطی، ما وقت بیشتری را در شبکه‌های مجازی و به صورت آنلاین سپری می‌کنیم. طبیعی است که آشنایی دختر و پسر، از طریق فضای مجازی و عشق اینترنتی بسیار فراگیر شده است. بسیاری از افراد فضای مجازی را به عنوان فرصتی می‌بینند که شاید بتوانند در آن عشق و نیمه گمشده خود را برای ازدواج پیدا کنند و بسیاری دیگر نیز، ممکن است به صورت اتفاقی در این فضا با شخصی آشنا شده و به مرور به او علاقه‌مند شوند.

دلائل ارتباط‌گیری در فضای مجازی:

• بستر ارتباطی بسیار ساده

فضای اینترنت و ارتباطات مجازی بستر ارتباطی بسیار ساده و راحتی را فراهم کرده که مخاطبان آن می‌توانند به همان شیوه‌ای که نامه نگاری می‌کنند در این فضا به تبادل اطلاعات و گفتگو بپردازند. علیرغم بی‌اعتمادی که در حال حاضر در فضای اینترنت وجود دارد عاشق شدن پدیده قابل انتظاری است که از طریق کلمات تایپ شده انجام می‌شود، به عبارتی چندین قرن است که بیان احساسات و عواطف از طریق نوشتار مورد استفاده قرار می‌گیرد و اینترنت باعث سهولت انجام این کار شده است.

برخی از متخصصان ادعا می‌کنند که ارتباط در فضای مجازی قبل از ملاقات در دنیای حقیقی می‌تواند به افراد برای شناسایی علایق و سلایق یکدیگر از همان فاصله دور کمک کند و باعث قوی شدن ارتباط آنان شود. افرادی که در فضای مجازی عاشق می‌شوند می‌توانند به سرعت به توصیف علایق خود بپردازند تا نظر طرف مقابل خود را جلب کنند. اگرچه ممکن است چندین ماه یا حتی یک سال طول بکشد تا دو نفر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و به هم نزدیک شوند که این امر فقط با کلیک بر روی موس یا صفحه نمایش گوشی موبایل انجام می‌شود، در گذشته این روند بسیار آهسته انجام می‌شد. امروزه ما می‌توانیم از طریق فضای مجازی با افرادی ارتباط برقرار کنیم که در گذشته هرگز با آنها صحبت نکرده‌ایم.

• دور زدن مشکلات و محدودیت‌های دنیای واقعی

مهمترین دلائل ارتباط‌گیری در فضای مجازی:

1. اعتماد به نفس نداشته باشیم
2. دچار لکنت زبان و مشکل تکلم باشیم
3. نقص عضو داشته باشیم

اگر ما این موارد ذکر شده را داشته باشیم ترجیح می‌دهیم از طریق فضای مجازی با دیگران ارتباط برقرار کنیم زیرا در این حالت نیازی به گفتگوی حضوری و مواجه شدن با دیگران نداریم. از آنجایی که ارتباط در فضای مجازی نیازی به نمایش رفتار ما ندارد می‌توانیم ریسک بیشتری کنیم و دقیقاً احساس کنیم همان کسی هستیم که قصد داریم خود را نشان دهیم و از نقش‌هایی که دنیای واقعی به ما تحمیل می‌کند رها شویم. همچنین می‌توانیم به‌طور واضح درباره اندیشه و عقاید خود صحبت کنیم و زمانی که آنها را تایپ می‌کنیم به خوبی به آنها فکر کنیم و به راحتی جملات خود را ویرایش نماییم. اگر مهارت نوشتاری ما خوب باشد می‌توانیم در دنیای مجازی بهتر به معرفی خود بپردازیم.

معایب ارتباط در دنیای مجازی

• شبکه‌های اجتماعی بستری را برای دروغ و فریب کاری

افراد دروغگو و فریبکار بسیار زیادی در فضای مجازی وجود دارند. محققان در تحقیقی که در سال ۲۰۰۸ انجام دادند متوجه شدند که ۸۱ درصد از افرادی که در شبکه‌های مجازی فعالیت دارند درباره قد، وزن، سن و مواردی از این قبیل به طرف مقابل خود دروغ می‌گویند. اینترنت به کاربران کمک می‌کند بتوانند بهترین حالت از شرایط خود را به جامعه نشان دهند، به این ترتیب باید قبل از آنکه ارتباط ما با طرف مقابل عمیق شود بتوانیم راست و دروغ صحبت‌های او را مشخص کنیم. در ارتباط در فضای مجازی به راحتی شاهد دروغ گویی دیگران خواهیم بود اما از آنجایی که این ارتباط از نوع مجازی است نمی‌توانیم نشانه‌های فیزیکی را پیدا کنیم تا هوشیار باشیم. به‌طور کلی هزاران تفسیر نادرست از آنچه دیگران می‌گویند و از منظور واقعی آنها به وجود می‌آید.

• امکان نقص در دریافت اطلاعات به خاطر محدودیت در ادراک ارتباطی

در فضای مجازی و در ارتباطات اینترنتی همیشه این مسئله مطرح می‌شود که گاهی اوقات به علت عدم وجود شواهد کافی نمی‌توان منظور طرف مقابل را درک کرد، به عبارتی شناخت، فرایند کسب آگاهی یا دانش اطلاعات ادراکی است. به همین دلیل می‌توان گفت که ادراک به فرایند دسته‌بندی و پردازش اطلاعاتی گفته می‌شود که ما از طریق حواس پنجگانه لامسه، بویایی، چشایی، شنوایی و بینایی به دست می‌آوریم.

در دنیای مجازی فقط می‌توانیم از حواس بینایی برای کسب اطلاعات بهره بگیریم. ما حتی در ادراک از طریق حس بینایی نیز در دنیای مجازی با محدودیت مواجه هستیم؛ زیرا نمی‌توانیم از طریق ارتباط غیر کلامی به واقعیت دست پیدا کنیم و فقط کلمات تایپ شده را خواهیم دید. ما تنها کلماتی را می‌بینیم که تایپ می‌شوند، تصویر پروفایلی را می‌بینیم که شخص برای خود انتخاب کرده است و نهایتاً تصویری را که او جلوی وبکم قرار داده باشد.

درست است که هر کدام از این موضوعات ممکن است به تنهایی مهم نباشد، اما در مجموع به شکل‌گیری یک تصویر درست از شخصیت طرف مقابل کمک زیادی می‌کند.

چند تذکر

• بر اساس تجربه‌های مشاوره‌ای و گزارش‌های خانواده‌ها، پس از ازدواج افرادی که تجربه دوستی با دختر یا پسر را داشته‌اند بدگمانی و بدبینی نسبت به شریک زندگی زیاد است و این بلا مثل خوره به جان زندگی زناشویی می‌افتد و شادابی و نشاط را می‌گیرد.
• در زندگی زناشویی، بی تردید ناسازگاری و تنش‌هایی رخ می‌دهد که کسانی که تجربه دوستی‌های این چنینی دارند ناخودآگاه ذهنشان به خوشی‌های آن ایام منصرف می‌شود و به جای این که انرژی خود را صرف حل مشکل و ناسازگاری کنند دست به شیوه‌های ناکار آمد قهر، داد و فریاد، انتقام و … می‌زنند.

نتیجه

البته اسلام، جایز دانسته که دختر و پسر قبل از ازدواج، به قصد ازدواج (نه دوستی) همدیگر را خوب ببینند و صحبت کنند و از همدیگر شناخت لازم را به دست آورند. که برای این رابطه هم ضوابطی وجود دارد:

1. باید به دور از هر گونه فریب و شهوترانی باشد.
2. نباید با آبروی طرفین بازی شود و موجب بدنامی آن‌ها گردد.
3. نباید خود را در موضع تهمت قرار داد.

و مسلّم است که این کار در صورتیکه با اطلاع، نظارت و همکاری والدین و اطرافیان صورت گیرد با موفقیت همراه خواهد بود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

1. ازدواج سنت رسول خدا(ص)
2. اهمیت ازدواج از دیدگاه اسلام
3. ازدواج فامیلی
4. آداب شب زفاف