اهمیت ازدواج از دیدگاه اسلام

(تغییرمسیر از ازدواج در اسلام)
سؤال

از دیدگاه اسلام، ازدواج چه جایگاه و اهمیتی دارد؟

درگاه‌ها
زن-و-خانواده.png


ازدواج از سنت‌های نیکوی اسلام است. در قرآن سفارش شده است مردان و زنان را به ازدواج به یکدیگر درآورید و از فقر نترسید که خداوند از فضلش آنان را بی‌نیاز می‌کند. خداوند ازدواج را مایه آرامش انسان‌ها قرار داده است و بین زوجین دوستی و مهربانی برقرار ساخته است. در احادیث اسلامی ازدواج بسیار مورد اهتمام قرار گرفته است و از سنت‌هایی است که مردان و زنان را از خطر بی عفتی و آسیب‌های اجتماعی دور می‌سازد.

ازدواج سنت پیامبر(ص)

شرع اسلام به ازدواج تأکید فوق‌العاده‌ای دارد. به طوری که پیامبر(ص) می‌فرمایند: «ما بُنی بِناءً فی الإسلام أحبّ إلی الله عزّوجلّ من التّزویج؛ هیچ چیزی نزد خداوند محبوبتر از ازدواج نیست.»[۱] و نیز می فرماید: «النِّكاحُ سُنَّتِى، فَمَن رَغِبَ عَن سُنَّتى فَلَيسَ مِنّى؛ ازدواج سنّت من است؛ پس هر كه از سنّت من روى گرداند از (امّت) من نيست.»[۲]

و از امام علی(ع) نقل شده است: «ازدواج کنید، که همانا ازدواج کردن سنت رسول خدا (ص) است که همواره می‌فرمودند: هر کسی که دوست دارد از سنت من تبعیت کند، همانا «ازدواج کردن» از سنت من است.»[۳]

اسلام به پسر و دختر امر می‌کند که هر چه زودتر ازدواج کنند و آنقدر به این مهم تأکید دارد که رسول گرامی اسلام (ص) ازدواج نکردن را اعراض از سنت خویش، یعنی خروج از اسلام، می‌داند[۴] و خانه ای را که در آن «ازدواج» صورت پذیرد بهترین خانه می‌داند.

ازدواج و حفظ نسل مسلمانان مورد فخر و مباهات رسول خدا (ص) است چنان‌که فرمودند: «تَناکحوا و تَناسلوا فانّی اُباهی بِکُم یوم القیامه و لو بالسّقط؛ ازدواج کنید و تشکیل خانواده بدهید و تولید نسل نمایید، که من در روز قیامت به شما مباهات می‌کنم، حتی به طفل کوچکی که سقط شده باشد.»[۵]

رسول گرامی اسلام (ص) فرموده‌اند: «من که پیغمبر شما هستم ازدواج می‌کنم، غذای لذیذ می‌خورم، در میان اجتماع هستم و با مردم تماس دارم. هر کس از سنت (شیوه) من روی گرداند از من نیست.[۶] اسلام برای تسهیل در امر ازدواج موانع و سدّ این مهم را از سر راه برداشته است. از نظر اسلام هر چه مهریه و جهیزیه کمتر باشد مطلوبتر و بهتر است. اصولاً از روش پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین(ع) و مسلمانان صدر اسلام به روشنی به دست می‌آید که مانعی در راه ازدواج کردن نیست، چون آنها همهٔ موانع را برداشته اند.

فقر مانع ازدواج نیست

اسلام با تأکید فراوان به پدر و مادر و اجتماع نیز، امر می‌کند که دختران و پسرانتان را تزویج کنید. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:

﴿وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛ بى‌همسران خود، و غلامان و كنيزان درستكارتان را همسر دهيد. اگر تنگدستند، خداوند آنان را از فضل خويش بى‌نياز خواهد كرد، و خدا گشايشگر داناست.(نور:۳۲)

یعنی نباید فقر سدّ راه ازدواج شود که این وسوسهٔ شیطانی است. چون از این وعدهٔ شیطانی بترسیم، در واقع به خداوند بخشنده سوءظن داریم و سوءظن به خدا حرام است. پروردگار عالم وعده داده است که گره از کار کسانی که فقیرند و ازدواج می‌کنند بگشاید. خداوند از لطف خود آنان را بی‌نیاز خواهد فرمود.[۷]

عشق و محبت بین همسران

یکی از عوامل ازدواج، همان نیاز و تمایل انسان‌ها به آرامش و سکون است که در سایه‌ ازدواج، تحقق پیدا می‌کند. این آرامش و آسودگی از این جا ناشی می‌شود که این دو جنس، مکمل یکدیگر و مایه‌ی نشاط و پرورش یکدیگر می‌باشند؛ به طوری که هر یک بدون دیگری ناقص است؛ به همین جهت است که به یکدیگر تمایل پیدا می‌کنند تا نواقص خود را برطرف کنند؛ اگر به هم برسند، سکون و آرامش که کمال آن‌ها است، تحقق پیدا می‌کند.[۸]

قرآن ازدواج را مایه آرامش و سکون دانسته و تصریح کرده است خداوند بین دو همسر دوستی و مهربانی قرار داده است.: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانه‌هاى او اينكه از [نوع‌] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدانها آرام گيريد، و ميانتان دوستى و رحمت نهاد. آرى، در اين [نعمت‌] براى مردمى كه مى‌انديشند قطعاً نشانه‌هايى است.(روم:۲۱) در جای دیگر قرآن، همسران پوشش و لباس یکدیگر معرفی شدند.[۹]

قانون خلقت، زن و مرد را طالب یکدیگر قرار داده و آن‌ها را نیازمند به یکدیگر آفریده است. در واقع زن و مرد در خود نواقصی می‌بینند که با ازدواج و در کنار یکدیگر بودن می‌توانند آن نواقص را برطرف کنند و مکمل یکدیگر باشند. برای تحکیم پیوند میان آنان، این تفاوت‌های عجیب جسمی و روحی میان آن‌ها قرار داده شده است.[۱۰]

نیاز به ازدواج، ضرورت و اهمیت

تکویناً هر دختر و پسر بالغی احتیاج به ازدواج دارد و اگر با این نیاز طبیعی و تکوینی مبارزه شود، جز بدبختی و فساد چیز دیگر نتیجه نمی‌دهد. به حکم تکوین الهی باید آب نوشید تا رفع تشنگی شود و اگر کسی با تحمل رنج و مشقت بر خلاف تکوین حرکت کند، سرانجام مجبور به تسلیم است یا این که خود را از بین می‌برد. نیاز طبیعی پسران و دختران بالغ نیز چنین است و اگر برخلاف تکوین رفتار شود منجر به فساد اجتماع می‌گردد. نمونهٔ زندهٔ این خلاف تکوین دنیای به اصطلاح مترقی امروزی است که با چنان سرعتی به سوی بدبختی و فلاکت گام برمی‌دارد که از هیچ‌کس پوشیده نیست.

ارضای بهینه غریزه جنسی

اهمیت ازدواج در این است که غریزهٔ جنسی انسانها از راه مشروع و معقول ارضاء شود تا سر به عصیان نگذارد؛ زیرا در صورت عدم ارضاء از راه خداپسندانه و معقول فسادهای بی حدّی به وقوع خواهد پیوست. انسان همان گونه که هنگام تشنگی به آب نیازمند می‌شود و هنگام گرسنگی به غذا احتیاج پیدا می‌کند، به هنگام تحریک غریزهٔ جنسی نیز، به ارضای طبیعی آن نیازمند می‌شود و ارضای طبیعی غریزهٔ جنسی تنها به وسیلهٔ «ازدواج کردن» میسّر است. از این رو اسلام طبق فطرت و خواستهای انسان دستور به ازدواج و تشکیل خانواده داده است.

قرآن راه درست ارضای غریزه جنسی را ازدواج می‌داند: «و كسانى كه پاكدامنند، مگر در مورد همسرانشان يا كنيزانى كه به دست آورده‌اند، كه در اين صورت بر آنان نكوهشى نيست.»[۱۱]

انسان سازی

دومین علت تأکید اسلام بر تشکیل خانواده، بُعد انسان‌سازی این امر مهم است. محیط خانه مکتب بسیار سازنده ای است به طوری که منشأ بسیاری از صفات خداپسندانه است و بسیاری از صفات منفی و ناپسند هم در اثر عدم تشکیل خانواده پیدا می‌شود. در خانه و اجتماع باید یک سلسله از تمایلات خود را فدا کنیم و گرنه زندگی سخت خواهد شد. این فداکاری و گذشت، خاصه در محیط خانه لازمتر و ضروری تر است.

اگر زن و شوهر در خانه برای رضای خدا بر بداخلاقی و سوء رفتار یکدیگر صبر کنند ثواب بسیار می‌برند. و در خبر داریم:

«مَن صبر علی سوء خُلق المرأه اعطاهُ الله ثواب ایّوب فی بلائه، و من صبرت علی سوء خُلق زوجها اعطاها ثواب آسیه؛ «یعنی اگر مردی بر بداخلاقی زنش صبر کند، خداوند ثواب ایوب پیغمبر به او می هد در بلایی که کشید و اگر زنی بر بداخلاقی همسرش صبر کند، خداوند به او ثواب آسیه همسر فروعون را عطا می‌کند».[۱۲]

مطالعه بیشتر

  • پاک نژاد، رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، قم: نشر اخلاق، ۱۳۷۴.
  • رشید پور، مجید، مراحل ازدواج در اسلام، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۶۸.
  • مشکینی اردبیلی، علی اکبر، ازدواج در اسلام، ترجمه: احمد جنتی، قم: مؤسسه الهادی، مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، ۱۳۸۵.
  • مصطفوی، جواد، بهشت خانواده، قم: دارالفکر، ۱۳۸۸.

منابع

  1. وسایل الشیعه، ج۱۴، ص۳.
  2. هزار حديث از پيامبر اعظم(ص)، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۲۳
  3. همان، ص۴.
  4. النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی.
  5. قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله): «تَزوّجوا فَإنّی مُکاثر بِکُم الامم غداً فی القیامه حتّی إن السّقط یَجیئئُ مُحبَنطئاً علی باب الجنّه، فیقال له الدخُل فی الجنّه، فیقول لا اَدخل حتی یَدخل اَبوای الجنّه قبلی» (وسایل الشیعه، ج۲۰، ص۱۴)
  6. بحارالانوار، ج۲۲، ص۱۲۴.
  7. من ترک التزویج لیخافه الفقر فقد اساء الظن بالله عزوجل، إن الله تعالی یقول: أن یکونوا فقرا یغنهم الله من فضله. (من لا یحضر الفقیه).
  8. طباطبایی، سیدمحمدحسین: «المیزان فی تفسیر القرآن»، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۹۷۲م، ج۱۶، ص۱۶۶، به نقل از مقاله ازدواج پژوهی در آیات الهی، هادی اسلامی‌پناه، مطالعات راهبردی زنان، ۱۳۸۴، شماره ۲۷،
  9. سوره بقره آیه ۱۸۷
  10. مطهری، مرتضی: «نظام حقوق زن در اسلام»، تهران، انتشارات صدرا، چ چهاردهم، ۱۳۶۹، به نقل از مقاله ازدواج پژوهی در آیات الهی، هادی اسلامی‌پناه، مطالعات راهبردی زنان، ۱۳۸۴، شماره ۲۷،
  11. سوره مؤمنون آیه ۵ و ۶
  12. مکارم الاخلاق، ص۲۱۳.