ستاره شعرا در سوره نجم

سؤال

منظور از واژهٔ «الشعری» در سورهٔ نجم چیست؟

شعریٰ، یکی از ستارگان پر نور و درخشنده است که برخی مفسران معتقدند بعضی قبایل عرب آن را می پرستیدند. در سوره نجم خداوند خود را پروردگار ستاره شعری برمی‌شمرد. این اعلام از این جهت است که شعری ستاره‌ای شناخته شده و مهم بین عموم مردم بوده است و هم اینکه گروهی از عرب مانند قبیله «خزاعه» آن را تقدیس و پرستش می‌نمودند و اعتقاد داشتند مبدأ موجوداتی در روی زمین است. تأکید قرآن کریم روی این مسئله که خدا پروردگار شعری است، برای بیدار ساختن این گروه و همانند آن‌ها است که مخلوق را با خالق اشتباه کرده و مربوب را به جای رب قرار داده‌اند.

متن آیه

﴿ وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَی

و این که اوست پروردگار ستارهٔ «شعرا»

نجم:۴۹

﴾

ویژگی‌های ستاره شعری

«ستاره شعری» درخشنده‌ترین ستارگان آسمان است که معمولاً به هنگام سحر در کنار صورت فلکی «جوزا» در آسمان ظاهر می‌شود و جلب توجه می‌کند. باید توجه داشت که دو ستاره در آسمان است که به نام «شعری» نامیده می‌شود، که یکی در سمت «جنوب» ظاهر می شود و به همین دلیل آن را «شعرای یمانی» می‌نامند. (زیرا یمن در جنوب جزیره عربستان است) و دیگری «شعرای شامی» که در جهت شمال قرار دارد، ولی معروف‌ترین آن، همان «شعرای یمانی» است.

این ستاره به خاطر درخشندگی فوق‌العاده‌اش، پادشاه ستارگان نامیده می‌شد و دارای شگفتی‌هایی است؛ از جمله:

1. طبق تحقیقاتی که در رصدخانه‌های معروف دنیا به عمل آمده، حرارت عظیمی که در سطح شعری حکم فرما است تا ۱۲۰ هزار درجه سانتیگراد! برآورده شده. در حالی که حرارت سطح کره خورشید را فقط ۶۵۰۰ درجه می‌دانند و این تفاوت عظیم گرمای ستاره شعری را نسبت به خورشید نشان می‌دهد.
2. جرم مخصوص این ستاره در حدود ۵۰ هزار مرتبه از آب سنگین‌تر است؛ یعنی وزن یک لیتر آب در آن جا معادل ۵۰ تن در کره زمین خواهد بود! حال آن که در میان سیارات منظومه شمسی ما «عطارد» جرم مخصوصش ۶ برابر آب بیشتر نیست.
3. ستاره شعری که در قرن ما در فصل زمستان ظاهر می‌شود، لکن در عصر منجمین قدیم مصر ظهور این کوکب با آغاز تابستان مقارن بوده، کره بسیار عظیمی است که حجم آن ۲۰ برابر کره آفتاب است و فاصله آن از ما، نسبت به فاصله خورشید از زمین فوق‌العاده زیاد است، به طوری که این فاصله را یک میلیون برابر فاصله آفتاب برآورده کرده‌اند؟ می‌دانیم سرعت سیر نور در ثانیه ۳۰۰ هزار کیلومتر است و نور آفتاب ظرف ۸ دقیقه و ۱۳ ثانیه به ما می‌رسد، در حالی که فاصله آن از ماه ۱۵ میلیون کیلومتر است، امّا اگر تعجب نکنید، نخستین شعاع کرهٔ شعری پس از حدود ۱۰ سال به ما می‌رسد! حال محاسبه کنید که فاصله اش چه اندازه است؟
4. شعرای یمانی ستاره‌ای همراه دارد که از ستارگان مرموز آسمان است، اولین بار دانشمندی به نام «بسل» به وجود آن پی برد و این در سال ۱۸۴۴ میلادی بود، امّا در سال ۱۸۶۲ با تلسکوپ مشاهده شده، دوره گردش ستاره همراه به دور ستارهٔ اصلی ۵۰ سال است!

مطالعه بیشتر

• پژوهشی درباره شعرای یمانی از آیینه ی قرآن و علوم تجربی، مهدی دانشیار