حدیث مضمر

سؤال

روایت مضمر را توضیح دهید؟

درگاه‌ها

روایت مُضْمَر روایتی است که در آن به جای اسم معصوم(ع) از ضمیر «عنه» یا «عنهما» و … استفاده می‌شود.^[۱] ^[۲]

گاهی راوی از امام به «عنه» تعبیر می‌کند مانند: مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْهُ‏(ع)‏.^[۳] گاهی هم راوی روایتی را از دو امام نقل می‌کند و به جای اسم معصومان می‌گوید «عنهما» مانند: حماد عن حریز عن محمد بن مسلم عنهما (ع‏).^[۴] گاهی نیز راوی به جای نام معصوم(ع) با لفظ دیگری روایت می‌کند مانند: «سَأَلْتُهُ(ع)؛ از او پرسیدم»^[۵] یا «کَتَبْتُ إِلَیْهِ(ع)؛ به او نوشتم»^[۶]

در قابل استناد بودن یا نبودن روایت مضمر چند دیدگاه وجود دارد:

اگر نشانه‌ای باشد که این روایت از کدام امام می‌باشد، بعد از ثقه بودن خود راوی و سلسله سند روایت، به آن عمل می‌شود. مثل اینکه در ابتدای یک حدیث نام معصوم را ذکر کرده باشد و در احادیث بعدی به ذکر ضمیر اکتفا کند.^[۷]
چنین روایتی اعتبار ندارد چون ممکن است از امام نباشد و ضمیر به فرد دیگری برگردد که نامش نیامده است.^[۸] ^[۹]
برخی از فقها گفته‌اند روایاتی که نقل‌کنندگان آن‌ها فقیه و جلیل‌القدر باشند مانند زراره، محمد بن مسلم و … قابل استناد هستند در غیر اینصورت معتبر نیست.^[۱۰] ^[۱۱]

منابع

↑ بروجردی، علی، طرائف المقال، قم، مکتبه مرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۵۰.
↑ جدیدی نژاد، محمد رضا، معجم مصطلحات الرجال والدرایة، قم، دار الحدیث للطباعة والنشر، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش، ص۱۶۴.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۳۰.
↑ اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه الامام المهدی(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق، ص۶۴.
↑ اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه الامام المهدی(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق، ص۶۸.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۰۲.
↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، موسسة النشر الاسلامی، بی‌تا، بی‌جا، ج۵، ص۳۱۲
↑ خاقانی، علی، رجال الخاقانی، بی جا، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ص ۲۵.
↑ موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاءالتراث، بی‌تا، ج۲، ص۲۵۲.
↑ خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، تحقیق: موسسة آل البیت لاحیاء التراث، موسسة آل البت لاحیاء التراث، بیروت، ۱۴۲۹ق، ص۳۸۹.
↑ مامقانی، عبدالله بن محمد حسن، نهایة المقال فی تکملة غایة الأمال، نجف، أحمد بن الشیخ محمّد حسین، ۱۳۴۵ق، ص۳۱۷.

[1] بروجردی، علی، طرائف المقال، قم، مکتبه مرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۵۰.

[2] جدیدی نژاد، محمد رضا، معجم مصطلحات الرجال والدرایة، قم، دار الحدیث للطباعة والنشر، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش، ص۱۶۴.

[3] ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۳۰.

[4] اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه الامام المهدی(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق، ص۶۴.

[5] اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی، النوادر، قم، مدرسه الامام المهدی(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق، ص۶۸.

[6] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۰۲.

[7] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، موسسة النشر الاسلامی، بی‌تا، بی‌جا، ج۵، ص۳۱۲

[8] خاقانی، علی، رجال الخاقانی، بی جا، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ص ۲۵.

[9] موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاءالتراث، بی‌تا، ج۲، ص۲۵۲.

[10] خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، تحقیق: موسسة آل البیت لاحیاء التراث، موسسة آل البت لاحیاء التراث، بیروت، ۱۴۲۹ق، ص۳۸۹.

[11] مامقانی، عبدالله بن محمد حسن، نهایة المقال فی تکملة غایة الأمال، نجف، أحمد بن الشیخ محمّد حسین، ۱۳۴۵ق، ص۳۱۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]