دعاهای پیامبران در قرآن
سؤال
فهرست دعاهای قرآنی را برایم بنویسید؟
دعاهای پیامبران در قرآن به خواسته‌های به برخی پیامبران از خداوند در قرآن اشاره دارد. این دعاها مربوط به برخی از پیامبرانی است که نامشان در قرآن ذکر شده است. طلب رحمت و مغفرت الهی، طلب فرزند صالح، نجات از دشمنان و کافران، قبولی اعمال، طلب عاقبت بخیری، درخواست یاری از خدا برای تبلیغ یگانه‌پرستی از موضوعات ادعیه پیامبران می‌باشد.
حضرت آدم(ع)
در قرآن به برخی دعاهای آدم و حوا اشاره شده، درخواست بخشش الهی و طلب فرزند صالح از این جمله است:
- درخواست بخشش از خدا: ﴿قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ؛ گفتند: ای پروردگار ما، به خود ستم کردیم و اگر ما را نیامرزی و بر ما رحمت نیاوری از زیان‌دیدگان خواهیم بود.﴾(اعراف:۲۳)
- درخواست فرزند از خدا توسط آدم و حوا: ﴿فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَیْتَنَا صَالِحًا لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ؛ زن و شوهر پروردگارشان را خواندند که اگر به ما فرزندی تندرست و سالم عطا کنی، مسلماً از سپاس گزاران خواهیم بود.﴾(اعراف:۱۸۹)
حضرت نوح(ع)
حضرت نوح(ع) عمری طولانی داشت که آنرا صرف تبلیغ خداپرستی نمود. برخی از دعاهای او به درگاه الهی، در قرآن چنین است:
- درخواست بخشش برای پدر و مادر و مؤمنان: ﴿رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَبَارًا؛ پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر کس که با ایمان به خانه ام درآید و همه مردان و زنان با ایمان را بیامرز، و ستمکاران را جز هلاکت میفزای﴾(نوح:۲۸)
- درخواست یاری از خدا در مقابل دشمنان: ﴿قَالَ رَبِّ انْصُرْنِی بِمَا کَذَّبُونِ؛ گفت: پروردگارا! مرا در برابر تکذیب آنان یاری ده﴾(مؤمنون:۲۶)
- طلب نجات مؤمنین: ﴿فَافْتَحْ بَیْنِی وَبَیْنَهُمْ فَتْحًا وَنَجِّنِی وَمَنْ مَعِیَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛ پس میان من و آنان چنان‌که سزاوار است داوری کن و من و کسانی که از مؤمنان با من هستند از چنگ آنان نجات ده.﴾(شعراء:۱۱۸)
- طلب یاری از خدا: ﴿فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ؛ تا آنکه به درگاه خدایش دعا کرد که من سخت مغلوب قوم شده‌ام تو مرا یاری فرما﴾(قمر:۱۰)
- درخواست مقام و منزلت الهی: ﴿وَقُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِی مُنْزَلًا مُبَارَکًا وَأَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ؛ و بگو: پروردگارا! مرا در جایگاهی پرخیر و برکت فرود آور، که تو بهترین فرودآورندگانی.﴾(مؤمنون:۲۹)
- دعا برای نابودی کافران: ﴿وَقَالَ نُوحٌ رَبِّ لَا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّارًا؛ و نوح گفت: پروردگارا! هیچ‌یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار﴾(نوح:۲۶)
حضرت ابراهیم(ع)
برخی دعاهای حضرت ابراهیم در قرآن ذکر شده است از قبیل: در خواست امنیت و رفاه اجتماعی،[۱] درخواست قبولی اعمال، توبه، و توفیق عبادت[۲] و درخواست بخشش برای خود و دیگران.[۳]
دعای حضرت لوط
حضرت لوط از پیامبرانی است که قوم او در اثر نافرمانی از خدا دچار عذاب الهی شده و نابود گردیدند. دعایی از وی برای پیروزی در مقابل بدکاران در قرآن نقل شده است:
- درخواست پیروزی بر تبهکاران: ﴿قَالَ رَبِّ انْصُرْنِی عَلَی الْقَوْمِ الْمُفْسِدِینَ؛ لوط گفت: پروردگارا، مرا بر (محو) این قوم فاسد یاری کن.﴾(عنکبوت:۳۰)
دعای حضرت یوسف
حضرت یوسف که در مصر به مقامی بالا دست یافت و علم تعبیر خواب را می‌دانست، از خداوند طلب عاقبت به‌خیری نمود:
- دعا برای عاقبت بخیری: ﴿رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ الْمُلْکِ وَعَلَّمْتَنِی مِنْ تَأْوِیلِ الْأَحَادِیثِ ۚ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَنْتَ وَلِیِّی فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ ۖ تَوَفَّنِی مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ؛ پروردگارا! تو بخشی از فرمانروایی را به من عطا کردی و برخی از تعبیر خواب‌ها را به من آموختی. ای پدید آورنده آسمان‌ها و زمین! تو در دنیا و آخرت سرپرست و یار منی در حالی که تسلیم [فرمان‌های تو] باشم جانم را بگیر، و به شایستگان مُلحقم کن.﴾(یوسف:۱۰۱)
حضرت موسی(ع)
حوادث مختلفی از زندگی حضرت موسی در قرآن نقل شده است. در بخشی از این حوادث، به دعاهای وی در پیشگاه خدا اشاره دارد:
- دعای برای بخشش و درخواست رحمت الهی:
- ﴿قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِأَخِی وَأَدْخِلْنَا فِی رَحْمَتِکَ ۖ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ؛ [موسی] گفت: پروردگارا! مرا و برادرم را بیامرز، و ما را در رحمتت درآور، که تو مهربان‌ترین مهربانانی.﴾(اعراف:۱۵۱)
- ﴿أَنْتَ وَلِیُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۖ وَأَنْتَ خَیْرُ الْغَافِرِینَ۱۵۵وَاکْتُبْ لَنَا فِی هٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنَا إِلَیْکَ ۚ۱۵۶؛ تو سرپرست و یاور مایی، ما را بیامرز و به ما رحم کن که تو بهترین آمرزندگانی. و برای ما در این دنیا و آخرت، نیکی مقرّر کن که ما به سوی تو بازگشته ایم.﴾(اعراف)
- درخواست یاری در تبلیغ دین خدا: ﴿قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی • وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی • وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِی • یَفْقَهُوا قَوْلِی • وَاجْعَلْ لِی وَزِیرًا مِنْ أَهْلِی • هَارُونَ أَخِی • اشْدُدْ بِهِ أَزْرِی • وَأَشْرِکْهُ فِی أَمْرِی؛ گفت: پروردگارا! سینه‌ام را [برای تحمل این وظیفه سنگین] گشاده گردان و کارم را برایم آسان ساز و گِرِهی را [که مانع روان سخن گفتن من است] از زبانم بگشای، [تا] سخنم را بفهمند و از خانواده‌ام دستیاری برایم قرار ده! هارون، برادرم را، پشتم را به او محکم کن و او را در کارم شریک گردان﴾(طه:۲۵–۳۳)
- طلب مغفرت: ﴿قَالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی؛ گفت: پروردگارا، من بر خویشتن ستم کردم، مرا ببخش﴾(قصص:۱۶)
- درخواست نجات: ﴿فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا یَتَرَقَّبُ ۖ قَالَ رَبِّ نَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ؛ پس موسی ترسان و نگران در حالی که [حوادث تلخی را] انتظار می‌کشید از شهر بیرون رفت، [در آن حال] گفت: پروردگارا! مرا از این مردم ستمکار نجات بده.﴾(قصص:۲۱)
- نفرین برای دشمنان الهی: ﴿رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَیٰ أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَیٰ قُلُوبِهِمْ؛ پروردگارا! اموالشان را نابود کن و دل‌هایشان را سخت گردان﴾(یونس:۸۸)
- درخواست جدایی از قوم گناهکار: ﴿قَالَ رَبِّ إِنِّی لَا أَمْلِکُ إِلَّا نَفْسِی وَأَخِی ۖ فَافْرُقْ بَیْنَنَا وَبَیْنَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِینَ؛ (موسی) گفت: «پروردگارا! من تنها اختیار خودم و برادرم را دارم، میان ما و این جمعیّت گنهکار، جدایی بیفکن!»﴾(مائده:۲۵)
دعای حضرت سلیمان
حضرت سلیمان از پیامبرانی است که دارای حکومتی جهانی بود و این جایگاه در پی دعایی بود که از خداوند طلب نمود:
- دعا برای رسیدن به نعمت‌های الهی: ﴿قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَهَبْ لِی مُلْکًا لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ؛ گفت: پروردگارا! مرا بیامرز و حکومتی به من ببخش که بعد از من سزاوار هیچ‌کس نباشد؛ یقیناً تو بسیار بخشنده ای.﴾(ص:۳۵)
دعای حضرت زکریا
حضرت زکریا تا دوران پیری صاحب فرزندی نشد. وی پس از مشاهده کرامات مریم، به درگاه خدا دعا کرد و خداوند دعایش را اجابت نمود. در چند جای قرآن به دعای وی اشاره شده است:
- ﴿هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً ۖ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ؛ در آنجا بود که زکریا [با دیدن کرامت و عظمت مریم] پروردگار خود را خوانده، گفت: پروردگارا! مرا از سوی خود فرزندی پاک و پاکیزه عطا کن، یقیناً تو شنوای دعایی.﴾(آل عمران:۳۸)
- ﴿فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا • یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ ۖ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا؛ پس مرا از سوی خود فرزندی عطا کن که از من و خاندان یعقوب ارث ببرد، و او را پروردگارا! [از هر جهت] مورد رضایت [خود] قرار ده.﴾(مریم:۵–۶)
- ﴿وَزَکَرِیَّا إِذْ نَادَیٰ رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِی فَرْدًا وَأَنْتَ خَیْرُ الْوَارِثِینَ؛ و زکریا را [یاد کن] زمانی که پروردگارش را ندا داد: پروردگارا! مرا تنها [و بی فرزند] مگذار؛ و تو بهترین وارثانی.﴾(انبیاء:۸۹)
حضرت عیسی(ع)
دعا برای نزول مائده آسمانی، از مشهورترین دعاها و معجزات حضرت عیسی می‌باشد. وی به درخواست یارانش به درگاه الهی دعا نمود تا مائده‌ای از آسمان نازل شود:
- ﴿قَالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَیْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَکُونُ لَنَا عِیدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآیَةً مِنْکَ ۖ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ؛ عیسی بن مریم گفت: خدایا! ای پروردگار ما! برای ما از آسمان سفره ای پر از غذا نازل کن تا عیدی باشد برای اهل زمان ما و نسل آینده ما، و نشانه ای از سوی تو؛ و ما را روزی بخش که تو بهترین روزی دهندگانی.﴾(مائده:۱۱۴)
حضرت محمد(ص)
در قرآن دعاهایی نیز از طرف پیامبر اسلام نقل شده‌است. در برخی از این ادعیه خداوند دعا را به پیامبر آموزش داده است:
- طلب نجات از ظلم قریشیان: ﴿رَبِّ فَلَا تَجْعَلْنِی فِی الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ؛ پس پروردگارا! مرا در میان گروه ستمکاران قرار مده [و با آنان قرین عذاب مکن.]﴾(مؤمنون:۹۴)
- طلب نجات از راه‌های نفوذ شیطان (اشاره‌ها و وسوسه‌های شیطانی): ﴿وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ؛ و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌های شیطان‌ها به تو پناه می‌آورم﴾(مؤمنون:۹۷)
- طلب رحمت و مغفرت الهی: ﴿وَقُلْ رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ؛ و بگو: پروردگارا! [مرا] بیامرز و [بر من] رحم کن و تو بهترین رحم کنندگانی.﴾(مؤمنون:۱۱۸)
- طلب صدق در شروع کارها و فرجام نیک برای آن: ﴿وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانًا نَصِیرًا؛ و بگو: پروردگارا! مرا [در هر کار و شغلی] به نیکی وارد کن و به نیکی بیرون آور و برایم از نزد خود نیرویی یاری دهنده قرار ده.﴾(اسراء:۸۰)
- طلب علم و دانش: ﴿وَقُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْمًا؛ و بگو: پروردگارا! دانش مرا بیفزای.﴾(طه:۱۱۴)