دعاهای حضرت ابراهیم(ع)
سؤال
دعاهای حضرت ابراهیم(ع) در قرآن چیست؟
دعاهای حضرت ابراهیم(ع) در قرآن شامل درخواست‌هایی دنیایی، اخروی و مناجات با خدا می‌شود. این دعاها را سرمشق و الگو برای مؤمنان برای دعا خواندن دانسته‌اند. درخواست آمرزش برای خود، پدر، مؤمنان و قرار گرفتن در میان صالحان و نمازگزاران و اهل بهشت و درخواست حکمت و فرزند صالح و نام نیک از مهمترین مضامین دعاهای حضرت ابراهیم(ع) در قرآن است.
مضمون دعاها
آمرزش برای پدر،[۱] آمرزش برای خود و وسیله آزمایش نشدن برای کافران،[۲] درخواست فرزند صالح،[۳] درخواست حکمت و علم، قرار دادن از صالحان، درخواست نام نیک، بهشتی شدن و رسوا نشدن در آخرت،[۴] رزق و روزی برای فرزند،[۵] برپا داشتن نماز، قبول دعا،[۶] آمرزش خود و پدر و مادر و مؤمنان.[۷] امن قرار دادن کعبه و رزق برای ساکنان مؤمن آن،[۸] پذیرش ساخت کعبه،[۹] قرار دادن از مسلمین و ذریه‌اش، پذیرش توبه، نشان دادن عبادت و آداب دینی[۱۰] از دعاهایی است که حضرت ابراهیم(ع) آنها را بر زبان آورده است.
فهرست دعاها
- ﴿... لِأَبِیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ ... رَبَّنَا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنَا وَإِلَیْکَ أَنَبْنَا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ؛ ... به [نا]پدر[ی] خود [گفت:] «حتماً برای تو آمرزش خواهم خواست، ... ای پروردگار ما! بر تو اعتماد کردیم و به سوی تو بازگشتیم و فرجام به سوی توست.﴾(ممتحنه:۴)
- ﴿رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِلَّذِینَ کَفَرُوا وَاغْفِرْ لَنَا رَبَّنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛ پروردگارا، ما را وسیله آزمایش [و آماج آزار] برای کسانی که کفر ورزیده‌اند مگردان، و بر ما ببخشای که تو خود توانای سنجیده‌کاری.﴾(ممتحنه:۵)
- ﴿رَبِّ هَبْ لِی حُکْمًا وَأَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ؛ پروردگارا! به من حکمت بخش، و مرا به شایستگان ملحق کن.﴾(شعرا:۸۳)
- ﴿وَاجْعَلْ لِی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ؛ و برای من در آیندگان نامی نیک و ستایشی والا مرتبه قرار ده.﴾(شعراء:۸۴)
- ﴿وَاجْعَلْنِی مِنْ وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِیمِ؛ و مرا از وارثان بهشت پرنعمت گردان﴾(شعراء:۸۵)
- ﴿وَاغْفِرْ لِأَبِی إِنَّهُ کَانَ مِنَ الضَّالِّینَ؛ و پدرم را بیامرز که او از گمراهان است.﴾(شعراء:۸۶)
- ﴿وَلَا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ؛ و روزی که [مردگان] برانگیخته می‌شوند، رسوایم مکن.﴾(شعراء:۸۷)
- ﴿رَبِّ هَبْ لِی مِنَ الصَّالِحِینَ؛ پروردگارا! مرا فرزندی که از صالحان باشد عطا کن.﴾(صافات:۱۰۰)
- ﴿رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ؛ پروردگارا، من برخی از ذرّیّه و فرزندان خود را به وادی بی‌کشت و زرعی نزد بیت‌الحرام تو مسکن دادم، پروردگارا، تا نماز را به پا دارند، پس تو دلهایی از مردمان را به سوی آنها مایل گردان و به انواع ثمرات آنها را روزی ده، باشد که شکر تو به جای آرند.﴾(ابراهیم:۳۷)
- ﴿رَبَّنَا إِنَّکَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِی وَمَا نُعْلِنُ ۗ وَمَا یَخْفَیٰ عَلَی اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ؛ پروردگارا! یقیناً تو آنچه را ما پنهان می‌داریم و آنچه را آشکار می‌کنیم، می دانی و هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا پنهان نیست.﴾(ابراهیم:۳۸)
- ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی الْکِبَرِ إِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ ۚ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ؛ همه ستایش‌ها ویژه خدایی است که اسماعیل واسحاق را در سنّ پیری به من بخشید؛ یقیناً پروردگارم شنونده دعاست.﴾(ابراهیم:۳۹)
- ﴿رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی ۚ رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ؛ پروردگارا! مرا بر پادارنده نماز قرار ده، و نیز از فرزندانم [برپادارندگان نماز قرار ده]. و پروردگارا! دعایم را بپذیر.﴾(ابراهیم:۴۰)
- ﴿رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ؛ پروردگارا! روزی که حساب برپا می‌شود، مرا و پدر و مادرم و مؤمنان را بیامرز.﴾(ابراهیم:۴۱)
- ﴿وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هٰذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ؛ و (به یاد آر) هنگامی که ابراهیم عرض کرد: پروردگارا، این شهر را محل امن و آسایش قرار ده و اهلش را که ایمان به خدا و روز قیامت آورده‌اند از انواع روزیها بهره‌مند ساز.﴾(بقره:۱۲۶)
- ﴿وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ؛ و [یاد کنید] زمانی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه کعبه را بالا می‌بردند [و به پیشگاه حق می‌گفتند:] پروردگارا! [این عمل را] از ما بپذیر که تو شنوا و دانایی.﴾(بقره:۱۲۷)
- ﴿رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ؛ پروردگارا! ما را [با همه وجود] تسلیم خود قرار ده، و نیز از دودمان ما امتی که تسلیم تو باشند پدید آر، و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده، و توبه ما را بپذیر، که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی.﴾(بقره:۱۲۸)
- ﴿رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ ۚ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛ پروردگارا، در میان آنان، فرستاده‌ای از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد و پاکیزه‌شان کند، زیرا که تو خود، شکست‌ناپذیر حکیمی.»﴾(بقره:۱۲۹)
مطالعه بیشتر
- دعا در قرآن، سید کمال حیدری، ترجمه محمد علی سلطانی، انتشارات سخن.
- عبادت و دنیا، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا.