حدیث بخور مریم
آیا حدیث بخور مریم که در آن نسخه‌ای طبّی برای بیماری‌های روحی و جن‌زدگی تجویز شده، از نظر سند صحیح است؟ آیا جن می‌تواند در انسان حلول کند و باعث بیماری او شود؟
| اطلاعات حدیث | |
|---|---|
| موضوع | نسخه‌ای طبّی برای درمان بیماری‌های روحی |
| به نقل از | امام باقر(ع) |
| راویان | |
| راوی اصلی | محمد بن جعفر بن مهران |
| دیگر راویان | احمد بن حَمّاد |
| سند | |
| اعتبار سند | ضعیف |
| منابع شیعه | طب الائمه |
حدیث بخور مریم در کتاب طب الائمه ذکر شده و از نظر سندی ضعیف است. در سلسه‌سند روایت، برخی از راویان ذکر نشده‌اند؛ بنابراین مرسل بوده و از نظر سندی معتبر نیست. بر اساس قرآن و روایات جن وجود دارد؛ ولی حلول آن در وجود انسان و بیمار کردن او ثابت نشده است.
متن حدیث
«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ: أَنَّهُ وَصَفَ بُخُورَ مَرْیَمَ لِأُمِّ وَلَدٍ لَهُ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ نَافِعٌ لِکُلِّ شَیْءٍ مِنْ قِبَلِ الْأَرْوَاحِ مِنَ الْمَسِ وَ الْخَبَلِ وَ الْجُنُونِ وَ الْمَصْرُوعِ وَ الْمَأْخُوذِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ نَافِعٌ مُجَرَّبٌ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی قَالَ لِتَأْخُذْ لُبَاناً أَوْ سَنْدَرُوساً وَ بُزَاقَ الْفَمِ وَ کُورَ سَنْدَرِیٍّ و قُشُورَ الْحَنْظَلِ و مُرَّ مری [بَرِّیٍ] وَ کبریت [کِبْرِیتاً] أَبْیَضَ کَسَرْتَ [کسرة] دَاخِلَ الْمُقْلِ وَ سُعْدَ یَمَانِیٍّ وَ یکسر [یَکْثُرُ] فِیهِ مُرٌّ وَ شَعْرَ قُنْفُذٍ مَشْبُوثٍ بِقَطِرَانٍ شَامِیٍّ قَدْرَ ثَلَاثِ قَطَرَاتٍ تَجْمَعُ ذَلِکَ کُلَّهُ وَ یُصْنَعُ بُخُوراً فَإِنَّهُ جَیِّدٌ نَافِعٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی» [۱]
| « | امام باقر(ع) بخور مریم را برای ام ولدِ خود وصف کرد و فرمود: «بخور مریم برای هر آفت روحی از مسّ شیاطین، پریشانی مغز، دیوانگی، غش، جن‌زدگی و غیر آن به خواست خدا مفید و مُجَرَّب (آزمایش شده) است.» سپس فرمود: «لبان، سندروس، بزاق فم، کورسندی، پوست هندوانه ابی جهل، حزاء دشتی، کبریت سفید، کسره درون مقل و سعد یمانی، با مرّ فراوان و موی خارپشت آلوده به سه قطره قطران شامی بگیر و همه را مخلوط کن و بخوری بساز که به خواست خدا سودمند و خوب است. | » |
سند در طب الائمه
حدیث بخور مریم در کتاب طب الائمه با دو واسطه از امام باقر(ع) نقل شده است.[۱] این روایت مرسل است (برخی از روایان در سلسله‌سند ذکر نشده‌اند)؛ زیرا ابنا بسطام نویسنده کتاب طب الائمه، از عالمان قرن چهارم است و نمی‌تواند با دو واسطه از امام(ع) روایت نقل کند.
محمد بن جعفر بن مهران[۲] و احمد بن حَمّاد[۳] دو راوی ذکر شده در سلسله سند، ناشناخته‌اند و نامشان در کتاب‌های رجالی مُتقدّم نیامده است. با توجه به مرسل بودن حدیث و مجهول بودنِ راویان، این روایت ضعیف است.
شرح داروهای ذکر شده در حدیث
علامه مجلسی محدث شیعه، داروهای ذکر شده در روایت بخور مریم را اینگونه شرح داده است:
- لُبان: کندر
- سِنْدَروس: صمغی شبیه کهربا و گرم و خشک است. در نسخه‌ای «و سندا» آمده و به عود هندی تفسیر شده؛ البته علامه مجلسی عود هندی را «سندهان» دانسته است.
- بُزاق الفَم: در نسخه‌ای «بزاق القمر» ذکر شده که مراد بصاق القمر است.
- کور سَنْدری: مراد جوز هندی (جوز بوّا) یا نارگیل یا جوز جندم است.
- مُرَّ مری یا بَرّی: گیاهی با ریشه‌ای پیازی، سفید و دراز شبیه زردک. در نسخه‌ای «مرّ ابریّا» (نوعی صمغ) آمده است.
- سُعْد یَمانی: گیاهی با برگی مانند تره و ریشه‌ای مانند زیتون.
- شَعْر قُنْفُذ: موی خارپشت که مقصود خار او است.
- قَطِرَان شامِی: شیره ابهل یا جوشیده از درختی شربین است.[۴]
جن‌زدگی
در قرآن آیه‌ای که به جن‌زدگی یا ورود جن در انسان دلالت کند وجود ندارد. تنها در آیات ۸۲ سوره انبیاء و ۳۷ سوره ص به تسخیر و تسلط انسان بر جن اشاره شده است.
در روایات به جن‌زدگی اشاره شده است، ولی به معنای حلول جن در وجود انسان نیست؛ بلکه به این معنا است که برخی افراد با استخدام جن سبب آزار و اذیت دیگران یا رسیدن به خواسته‌های خود می‌شوند.[نیازمند منبع] برای نمونه در روایتی، امام صادق(ع) یکی از اقسام سحر را به خدمت گرفتن اولیاء شیاطین (جن) دانسته است.[۵] در روایتی دیگر، یکی از آثار خواندن سوره جن، در امان ماندن از چشم زخم جن شمرده شده است.[۶]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ابنا بسطام، عبد الله و حسین، طبّ الأئمه علیهم السلام، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۱۱ ق، ص۱۱۲؛ علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۵۹، ص۱۵۶.
- ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، چاپخانه شفق، چاپ اول، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۸.
- ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، چاپخانه شفق، چاپ اول، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۲.
- ↑ علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۵۹، ص۱۵۸؛ علامه مجلسی، محمد باقر، آسمان و جهان (ترجمه کتاب السماء و العالم بحار الأنوارجلد ۵۴)، ترجمه: محمد باقر کمره‌ای، تهران، اسلامیه، چاپ اول، ۱۳۵۱ش، ج۶، ص۱۲۷.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۵۹، ص، ۲۷۸ و ۲۹۷.
- ↑ بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، ۱۴۱۶ق، سوره جن، ج۵، ص۵۰۵.