علت تفاوت رفتار رسول خدا(ص) و امام علی(ع) در سلام‌کردن به زنان
 | این مقاله هماکنون به دست Rahmani در حال ویرایش است. |
روایتی از امام علی(ع) نقل شده که «پیامبر اکرم به تمام زنان اعمّ از پیر و جوان سلام می‌کردند، امّا من فقط به سالخوردگان از زنان سلام می‌کنم». درباره این روایت چند سؤال مطرح است: الف. اصل روایت چیست و در چه منبعی ذکر شده؟ ب. دلیل این تفاوت روش بین رسول خدا و امیرالمؤمنین چه بوده؟ ج. با توجّه به حجاب رایج آن زمان که زنان پوشیه داشتند و نیز با توجّه به دستورِ قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ، جوان یا پیر بودن زنان از کجا برای حضرت معلوم می‌شده تا بخواهند طبق آن سلام بکنند یا نکنند؟ د. وظیفه ما در این رابطه چیست؟
سلام کردن امام علی(ع) به زنان سالخورده
برای روشن شدن جواب سؤال، توجه به چند مطلب ضروری است.
مطلب اوّل: اصل روایت و منبع مورد نظر: روایت مورد نظر از اصول کافی[۱] من لا یحضره الفقیه[۲] نقل شده است. اصل روایت این است: «... عن ابی عبدالله(ع) قال کان رسول‌الله(ص) یسلم علی النساء و یرددن علیه السلام و کان امیر المؤمنین(ع) یسلم علی النساء و کان یکره ان یسلم علی الشابه منهن و یقول اتخوف ان یعجبنی صوتها فیدخل علیّ اکثر مما اطلب من الاجر».[۳]
ترجمه آزاد روایت این است که: امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا(ص) بر زنان سلام می‌کرد و آنها جواب سلام او را می‌دادند و امیر المؤمنین(ع) نیز بر زنان سلام می‌داد لکن از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و می‌فرمود: بیم آن دارم که صدای آنها مرا به وجد آورد و بیشتر از پاداشی که دنبال آن هستم، بر من خسارت ببار آید.
مطلب دوم: سند و دلالت روایت: این روایت از نظر سند و دلالت مورد قبول است. راویانی که در سلسله سند این روایت آمده‌اند مورد وثوق می‌باشند.[۴] و از نظر دلالت نیز، روایت در خور توّجه است و بار معنایی آن از منظر فقهی، اخلاقی و اجتماعی مورد دقّت است.
مطلب سوم: تفاوت در روش‌ها: در این قسمت از بحث باید گفت: نخست این که در این روایت تفاوت شایان ذکری بین روش رسول رحمت(ص) و امام علی(ع) دیده نمی‌شود؛ چون در این روایت آمده است: هر دو بزرگوار بر زنان سلام می‌کردند منتهی روایت نسبت به بقیه نکات در مورد رسول رحمت(ص) ساکت است ولی در مورد امام علی(ع) آمده است که حضرت از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و این کار را ضروری نمی‌دانست. دوّم این که تفاوت در روش بین دو انسان بزرگ یک امر طبیعی است و هیچ ضرری به اهداف بلندی که آنها دنبال می‌کنند، نمی‌زند. چون رسول رحمت(ص) از نظر سن و سال نیز با امام علی(ع) تفاوت داشت و این خصوصیات به صورت طبیعی، تفاوت‌هایی را به همراه خواهد داشت. سوّم این که هر یک از این دو بزرگوار با روش‌های متفاوت، درس‌های گوناگون به پیروان خود می‌آموزند و انسان یادمی‌گیرد که در فراز و فرود زندگی چگونه با پدیده‌های اجتماعی برخورد بکند. عقل برهانی و قلب سلیم در مورد برخورد یک مرد بیگانه با یک زن جوان چه می‌گوید؟ آیا به خاطر یک امر مستحبی، می‌ارزد انسان خود را در معرض اتّهام یا خطر قرار دهد؟ حضرت امیر(ع) می‌فرماید: نمی‌ارزد. در عصر کنونی این امر به صورت جدّی مورد دقت و توجه است.
مطلب چهارم: در مورد پوشش زنان و شناخت آنها در این خصوص باید گفت: زنان صدر اسلام درست است که با پوشش اسلامی در جامعه ظاهر می‌شدند ولی باید توجه داشت که پوشیدن صورت بر زنان واجب نیست و از دیدن صورت زن، می‌توان جوان یا پیر بودن آن را تشخیص داد و حضرت در این روایت یک دستور العمل فقهی، اخلاقی و اجتماعی صادر می‌کند و به همه پیروان می‌آموزد که در صورت شناخت افراد، به خاطر یک امر مستحبی، انسان نباید خود را در معرض اتّهام یا خطرهای وسوسه انگیز شیطانی قرار دهد. چون پیامد این امر از پاداش آن بیشتر است. آیه مورد توجه در سؤال نیز اشاره به چشم چرانی‌های شیطانی دارد و مؤمنین در این خصوص باید، از چشمانشان مواظبت کنند و از ناموس دیگران هم چون ناموس خود پاسداری کنند ولی از روابط اجتماعی سالم نهی نمی‌کند.[۵]
مطلب پنجم: وظیفه مسلمانان و مؤمنین در این خصوص: از منظر دین، پوشش مناسب، نگاه پاک، شنود پاک، مدیریت زبان، روابط اجتماعی سالم و اخلاقی، مهارت برخورد در خور شأن با افراد و پاسداری از ارزش‌ها و نوامیس یک اصل بنیادین است. از طرف دیگر نابهنجاری‌های اجتماعی، ابزارهای بستر ساز آلودگی‌های اجتماعی، وسایل وسوسه انگیز و تخریب کننده، روابط اجتماعی ناسالم، خوراک آلوده و ناسالم، دشمنی‌های بیرونی و داخلی و دوستان نادان یا دانا فراوان هستند، از این روی مسئوولیت ما در روابط اجتماعی بسیار سنگین و حساس می‌باشد و احتیاط در روابط ناموسی یک اصل اجتناب ناپذیر است. برای اینکه بتوان پیروزمندانه از عهده این امتحان بدر آمد، از نظر فکری، معرفتی و معنوی هزینه‌های هنگفتی لازم است تا انسان بتواند، زندگی مؤمنانه خود را حفظ کند. در حقیقت ما باید از روش‌های گوناگون، روش درست برخورد اجتماعی را بیاموزیم و بدانیم که در فراز و فرود زندگی اجتماعی، روش‌های گوناگونی کارایی و کارکرد دارد.
خلاصه و نتیجه‌گیری: آنچه به عنوان خلاصه و نتیجه‌گیری قابل بیان است، این است که: اصل روایت در منابع معتبر آمده است و سند و دلالت آن مورد وثوق و مورد قبول است. روایت مورد سؤال از بار معنایی فقهی، اخلاقی و اجتماعی برخوردار است و تفاوت در روش‌ها یک امر طبیعی است و هر یک می‌تواند درس آموز باشد و منافاتی با اهداف بلند آنها ندارد. اصل سلام به عنوان یک امر مستحبی می‌باشد هر چند جواب آن واجب می‌باشد. به خاطر یک امر مستحبی انسان نباید خود را در معرض اتّهام و خطر قرار دهد. در این خصوص روش معصومین(ع) گوناگون می‌باشد و هر یک در جایی خود درس آموز است. در حقیقت ما باید از روش‌های گوناگون، روش درست روابط اجتماعی را بیاموزیم.
منابع
- ↑ اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۶۷.
- ↑ اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.
- ↑ حر عاملی، محمد وسایل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا، ج۲۰، ص۱۸۲، ۱۹۲ و ۲۵۵ و اردبیلی غرویّ حائری، محمد، جامع الرّواه، ج۱، قم، منشورات مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ق، ص۲۷۰.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌های از قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ج۸، ص۱۷۳–۱۷۴.