علت تفاوت رفتار رسول خدا(ص) و امام علی(ع) در سلام‌کردن به زنان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۵ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۹

سؤال

روایتی از امام علی(ع) نقل شده که «پیامبر اکرم به تمام زنان اعمّ از پیر و جوان سلام می‌کردند، امّا من فقط به سالخوردگان از زنان سلام می‌کنم». درباره این روایت چند سؤال مطرح است: الف. اصل روایت چیست و در چه منبعی ذکر شده؟ ب. دلیل این تفاوت روش بین رسول خدا و امیرالمؤمنین چه بوده؟ ج. با توجّه به حجاب رایج آن زمان که زنان پوشیه داشتند و نیز با توجّه به دستورِ قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ، جوان یا پیر بودن زنان از کجا برای حضرت معلوم می‌شده تا بخواهند طبق آن سلام بکنند یا نکنند؟ د. وظیفه ما در این رابطه چیست؟

برای روشن شدن جواب سؤال، توجه به چند مطلب ضروری است.

مطلب اوّل: اصل روایت و منبع مورد نظر: روایت مورد نظر از اصول کافی^[۱] من لا یحضره الفقیه^[۲] نقل شده است. اصل روایت این است: «... عن ابی عبدالله(ع) قال کان رسول‌الله(ص) یسلم علی النساء و یرددن علیه السلام و کان امیر المؤمنین(ع) یسلم علی النساء و کان یکره ان یسلم علی الشابه منهن و یقول اتخوف ان یعجبنی صوتها فیدخل علیّ اکثر مما اطلب من الاجر».^[۳]

ترجمه آزاد روایت این است که: امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا(ص) بر زنان سلام می‌کرد و آن‌ها جواب سلام او را می‌دادند و امیر المؤمنین(ع) نیز بر زنان سلام می‌داد لکن از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و می‌فرمود: بیم آن دارم که صدای آن‌ها مرا به وجد آورد و بیشتر از پاداشی که دنبال آن هستم، بر من خسارت ببار آید.

مطلب دوم: سند و دلالت روایت: این روایت از نظر سند و دلالت مورد قبول است. راویانی که در سلسله سند این روایت آمده‌اند مورد وثوق می‌باشند.^[۴] و از نظر دلالت نیز، روایت در خور توّجه است و بار معنایی آن از منظر فقهی، اخلاقی و اجتماعی مورد دقّت است.

مطلب سوم: تفاوت در روش‌ها: در این قسمت از بحث باید گفت: نخست این که در این روایت تفاوت شایان ذکری بین روش رسول رحمت(ص) و امام علی(ع) دیده نمی‌شود؛ چون در این روایت آمده است: هر دو بزرگوار بر زنان سلام می‌کردند منتهی روایت نسبت به بقیه نکات در مورد رسول رحمت(ص) ساکت است ولی در مورد امام علی(ع) آمده است که حضرت از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و این کار را ضروری نمی‌دانست. دوّم این که تفاوت در روش بین دو انسان بزرگ یک امر طبیعی است و هیچ ضرری به اهداف بلندی که آن‌ها دنبال می‌کنند، نمی‌زند. چون رسول رحمت(ص) از نظر سن و سال نیز با امام علی(ع) تفاوت داشت و این خصوصیات به صورت طبیعی، تفاوت‌هایی را به همراه خواهد داشت. سوّم این که هر یک از این دو بزرگوار با روش‌های متفاوت، درس‌های گوناگون به پیروان خود می‌آموزند و انسان یادمی‌گیرد که در فراز و فرود زندگی چگونه با پدیده‌های اجتماعی برخورد بکند. عقل برهانی و قلب سلیم در مورد برخورد یک مرد بیگانه با یک زن جوان چه می‌گوید؟ آیا به خاطر یک امر مستحبی، می‌ارزد انسان خود را در معرض اتّهام یا خطر قرار دهد؟ حضرت امیر(ع) می‌فرماید: نمی‌ارزد. در عصر کنونی این امر به صورت جدّی مورد دقت و توجه است.

مطلب چهارم: در مورد پوشش زنان و شناخت آن‌ها در این خصوص باید گفت: زنان صدر اسلام درست است که با پوشش اسلامی در جامعه ظاهر می‌شدند ولی باید توجه داشت که پوشیدن صورت بر زنان واجب نیست و از دیدن صورت زن، می‌توان جوان یا پیر بودن آن را تشخیص داد و حضرت در این روایت یک دستور العمل فقهی، اخلاقی و اجتماعی صادر می‌کند و به همه پیروان می‌آموزد که در صورت شناخت افراد، به خاطر یک امر مستحبی، انسان نباید خود را در معرض اتّهام یا خطرهای وسوسه انگیز شیطانی قرار دهد. چون پیامد این امر از پاداش آن بیشتر است. آیه مورد توجه در سؤال نیز اشاره به چشم چرانی‌های شیطانی دارد و مؤمنین در این خصوص باید، از چشمانشان مواظبت کنند و از ناموس دیگران هم چون ناموس خود پاسداری کنند ولی از روابط اجتماعی سالم نهی نمی‌کند.^[۵]

مطلب پنجم: وظیفه مسلمانان و مؤمنین در این خصوص: از منظر دین، پوشش مناسب، نگاه پاک، شنود پاک، مدیریت زبان، روابط اجتماعی سالم و اخلاقی، مهارت برخورد در خور شأن با افراد و پاسداری از ارزش‌ها و نوامیس یک اصل بنیادین است. از طرف دیگر نابهنجاری‌های اجتماعی، ابزارهای بستر ساز آلودگی‌های اجتماعی، وسایل وسوسه انگیز و تخریب کننده، روابط اجتماعی ناسالم، خوراک آلوده و ناسالم، دشمنی‌های بیرونی و داخلی و دوستان نادان یا دانا فراوان هستند، از این روی مسئوولیت ما در روابط اجتماعی بسیار سنگین و حساس می‌باشد و احتیاط در روابط ناموسی یک اصل اجتناب ناپذیر است. برای اینکه بتوان پیروزمندانه از عهده این امتحان بدر آمد، از نظر فکری، معرفتی و معنوی هزینه‌های هنگفتی لازم است تا انسان بتواند، زندگی مؤمنانه خود را حفظ کند. در حقیقت ما باید از روش‌های گوناگون، روش درست برخورد اجتماعی را بیاموزیم و بدانیم که در فراز و فرود زندگی اجتماعی، روش‌های گوناگونی کارایی و کارکرد دارد.

خلاصه و نتیجه‌گیری: آنچه به عنوان خلاصه و نتیجه‌گیری قابل بیان است، این است که: اصل روایت در منابع معتبر آمده است و سند و دلالت آن مورد وثوق و مورد قبول است. روایت مورد سؤال از بار معنایی فقهی، اخلاقی و اجتماعی برخوردار است و تفاوت در روش‌ها یک امر طبیعی است و هر یک می‌تواند درس آموز باشد و منافاتی با اهداف بلند آنها ندارد. اصل سلام به عنوان یک امر مستحبی می‌باشد هر چند جواب آن واجب می‌باشد. به خاطر یک امر مستحبی انسان نباید خود را در معرض اتّهام و خطر قرار دهد. در این خصوص روش معصومین(ع) گوناگون می‌باشد و هر یک در جایی خود درس آموز است. در حقیقت ما باید از روش‌های گوناگون، روش درست روابط اجتماعی را بیاموزیم.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ زن در آیینه جلال و جمال، آیت الله عبدالله جوادی آملی، قم، اسراء.

۲ـ نظام حقوق در اسلام، شهید مطهری، تهران، صدرا.

منابع

↑ اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۶۷.
↑ اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.
↑ حر عاملی، محمد وسایل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا، ج۲۰، ص۱۸۲، ۱۹۲ و ۲۵۵ و اردبیلی غرویّ حائری، محمد، جامع الرّواه، ج۱، قم، منشورات مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ق، ص۲۷۰.
↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌های از قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ج۸، ص۱۷۳–۱۷۴.

[1] اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.

[2] من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۶۷.

[3] اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.

[4] حر عاملی، محمد وسایل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا، ج۲۰، ص۱۸۲، ۱۹۲ و ۲۵۵ و اردبیلی غرویّ حائری، محمد، جامع الرّواه، ج۱، قم، منشورات مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ق، ص۲۷۰.

[5] قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌های از قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ج۸، ص۱۷۳–۱۷۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
+{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-روايتي از امام علي(ع) نقل شده که «پيامبر اکرم به تمام زنان اعمّ از پير و جوان سلام مي کردند، امّا من فقط به سالخوردگان از زنان سلام مي کنم». درباره اين روايت چند سؤال مطرح است : الف. اصل روايت چيست و در چه منبعي ذکر شده؟ ب. دليل اين تفاوت روش بين رسول خدا و اميرالمؤمنين چه بوده؟ ج. با توجّه به حجاب رايج آن زمان که زنان پوشيه داشتند و نيز با توجّه به دستورِ قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ، جوان يا پير بودن زنان از کجا براي حضرت معلوم مي شده تا بخواهند طبق آن سلام بکنند يا نکنند؟ د. وظيفه ما در اين رابطه چيست؟
+روایتی از امام علی(ع) نقل شده که «پیامبر اکرم به تمام زنان اعمّ از پیر و جوان سلام می‌کردند، امّا من فقط به سالخوردگان از زنان سلام می‌کنم». درباره این روایت چند سؤال مطرح است: الف. اصل روایت چیست و در چه منبعی ذکر شده؟ ب. دلیل این تفاوت روش بین رسول خدا و امیرالمؤمنین چه بوده؟ ج. با توجّه به حجاب رایج آن زمان که زنان پوشیه داشتند و نیز با توجّه به دستورِ قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ، جوان یا پیر بودن زنان از کجا برای حضرت معلوم می‌شده تا بخواهند طبق آن سلام بکنند یا نکنند؟ د. وظیفه ما در این رابطه چیست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-براي روشن شدن جواب سؤال، توجه به چند مطلب ضروري است.
+برای روشن شدن جواب سؤال، توجه به چند مطلب ضروری است.
-مطلب اوّل: اصل روايت و منبع مورد نظر: روايت مورد نظر از اصول کافي<ref>اصول کافي، ج۲، ص۶۴۸.</ref> من لا يحضره الفقيه<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۳، ص۴۶۷.</ref> نقل شده است. اصل روايت اين است: «... عن ابي عبدالله(ع) قال کان رسول الله(ص) يسلم علي النساء و يرددن عليه السلام و کان امير المؤمنين(ع) يسلم علي النساء و کان يکره ان يسلم علي الشابه منهن و يقول اتخوف ان يعجبني صوتها فيدخل عليّ اکثر مما اطلب من الاجر».<ref>اصول کافي، ج۲، ص۶۴۸.</ref>
+مطلب اوّل: اصل روایت و منبع مورد نظر: روایت مورد نظر از اصول کافی<ref>اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.</ref> من لا یحضره الفقیه<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۶۷.</ref> نقل شده است. اصل روایت این است: «... عن ابی عبدالله(ع) قال کان رسول‌الله(ص) یسلم علی النساء و یرددن علیه السلام و کان امیر المؤمنین(ع) یسلم علی النساء و کان یکره ان یسلم علی الشابه منهن و یقول اتخوف ان یعجبنی صوتها فیدخل علیّ اکثر مما اطلب من الاجر».<ref>اصول کافی، ج۲، ص۶۴۸.</ref>
-ترجمه آزاد روايت اين است که: امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا(ص) بر زنان سلام مي کرد و آن ها جواب سلام او را مي دادند و امير المؤمنين(ع) نيز بر زنان سلام مي داد لکن از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و مي فرمود: بيم آن دارم که صداي آن ها مرا به وجد آورد و بيشتر از پاداشي که دنبال آن هستم، بر من خسارت ببار آيد.
+ترجمه آزاد روایت این است که: امام صادق(ع) فرمود: رسول خدا(ص) بر زنان سلام می‌کرد و آن‌ها جواب سلام او را می‌دادند و امیر المؤمنین(ع) نیز بر زنان سلام می‌داد لکن از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و می‌فرمود: بیم آن دارم که صدای آن‌ها مرا به وجد آورد و بیشتر از پاداشی که دنبال آن هستم، بر من خسارت ببار آید.
-مطلب دوم: سند و دلالت روايت: اين روايت از نظر سند و دلالت مورد قبول است. راوياني که در سلسله سند اين روايت آمده اند مورد وثوق مي باشند.<ref>حر عاملي، محمد وسايل الشيعه، بيروت، داراحياء التراث العربي، بي تا، ج۲۰،ص۱۸۲، ۱۹۲ و ۲۵۵ و اردبيلي غرويّ حائري، محمد، جامع الرّواه، ج۱، قم، منشورات مکتبه آيت الله العظمي المرعشي النجفي، ۱۴۰۳ق، ص۲۷۰.</ref> و از نظر دلالت نيز، روايت در خور توّجه است و بار معنايي آن از منظر فقهي، اخلاقي و اجتماعي مورد دقّت است.
+مطلب دوم: سند و دلالت روایت: این روایت از نظر سند و دلالت مورد قبول است. راویانی که در سلسله سند این روایت آمده‌اند مورد وثوق می‌باشند.<ref>حر عاملی، محمد وسایل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا، ج۲۰، ص۱۸۲، ۱۹۲ و ۲۵۵ و اردبیلی غرویّ حائری، محمد، جامع الرّواه، ج۱، قم، منشورات مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ق، ص۲۷۰.</ref> و از نظر دلالت نیز، روایت در خور توّجه است و بار معنایی آن از منظر فقهی، اخلاقی و اجتماعی مورد دقّت است.
-مطلب سوم: تفاوت در روش ها: در اين قسمت از بحث بايد گفت: نخست اين که در اين روايت تفاوت شايان ذکري بين روش رسول رحمت(ص) و امام علي(ع) ديده نمي شود؛ چون در اين روايت آمده است: هر دو بزرگوار بر زنان سلام مي کردند منتهي روايت نسبت به بقيه نکات در مورد رسول رحمت(ص) ساکت است ولي در مورد امام علي(ع) آمده است که حضرت از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و اين کار را ضروري نمي دانست. دوّم اين که تفاوت در روش بين دو انسان بزرگ يک امر طبيعي است و هيچ ضرري به اهداف بلندي که آن ها دنبال مي کنند، نمي زند. چون رسول رحمت(ص) از نظر سن و سال نيز با امام علي(ع) تفاوت داشت و اين خصوصيات به صورت طبيعي، تفاوت هايي را به همراه خواهد داشت. سوّم اين که هر يک از اين دو بزرگوار با روش هاي متفاوت، درس هاي گوناگون به پيروان خود مي آموزند و انسان ياد مي گيرد که در فراز و فرود زندگي چگونه با پديده هاي اجتماعي برخورد بکند. عقل برهاني و قلب سليم در مورد برخورد يک مرد بيگانه با يک زن جوان چه مي گويد؟ آيا به خاطر يک امر مستحبي، مي ارزد انسان خود را در معرض اتّهام يا خطر قرار دهد؟ حضرت امير(ع) مي فرمايد: نمي ارزد. در عصر کنوني اين امر به صورت جدّي مورد دقت و توجه است.
+مطلب سوم: تفاوت در روش‌ها: در این قسمت از بحث باید گفت: نخست این که در این روایت تفاوت شایان ذکری بین روش رسول رحمت(ص) و امام علی(ع) دیده نمی‌شود؛ چون در این روایت آمده است: هر دو بزرگوار بر زنان سلام می‌کردند منتهی روایت نسبت به بقیه نکات در مورد رسول رحمت(ص) ساکت است ولی در مورد امام علی(ع) آمده است که حضرت از سلام کردن زنان جوان کراهت داشت و این کار را ضروری نمی‌دانست. دوّم این که تفاوت در روش بین دو انسان بزرگ یک امر طبیعی است و هیچ ضرری به اهداف بلندی که آن‌ها دنبال می‌کنند، نمی‌زند. چون رسول رحمت(ص) از نظر سن و سال نیز با امام علی(ع) تفاوت داشت و این خصوصیات به صورت طبیعی، تفاوت‌هایی را به همراه خواهد داشت. سوّم این که هر یک از این دو بزرگوار با روش‌های متفاوت، درس‌های گوناگون به پیروان خود می‌آموزند و انسان یادمی‌گیرد که در فراز و فرود زندگی چگونه با پدیده‌های اجتماعی برخورد بکند. عقل برهانی و قلب سلیم در مورد برخورد یک مرد بیگانه با یک زن جوان چه می‌گوید؟ آیا به خاطر یک امر مستحبی، می‌ارزد انسان خود را در معرض اتّهام یا خطر قرار دهد؟ حضرت امیر(ع) می‌فرماید: نمی‌ارزد. در عصر کنونی این امر به صورت جدّی مورد دقت و توجه است.
-مطلب چهارم: در مورد پوشش زنان و شناخت آن ها در اين خصوص بايد گفت: زنان صدر اسلام درست است که با پوشش اسلامي در جامعه ظاهر مي شدند ولي بايد توجه داشت که پوشيدن صورت بر زنان واجب نيست و از ديدن صورت زن، مي توان جوان يا پير بودن آن را تشخيص داد و حضرت در اين روايت يک دستور العمل فقهي، اخلاقي و اجتماعي صادر مي کند و به همه پيروان مي آموزد که در صورت شناخت افراد، به خاطر يک امر مستحبي، انسان نبايد خود را در معرض اتّهام و يا خطرهاي وسوسه انگيز شيطاني قرار دهد. چون پيامد اين امر از پاداش آن بيشتر است. آيه مورد توجه در سوال نيز اشاره به چشم چراني هاي شيطاني دارد و مؤمنين در اين خصوص بايد، از چشمانشان مواظبت کنند و از ناموس ديگران هم چون ناموس خود پاسداري کنند ولي از روابط اجتماعي سالم نهي نمي کند.<ref>قرائتي، محسن، تفسير نور، تهران، مرکز فرهنگي درس هاي از قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ج۸،ص۱۷۳ ـ ۱۷۴.</ref>
+مطلب چهارم: در مورد پوشش زنان و شناخت آن‌ها در این خصوص باید گفت: زنان صدر اسلام درست است که با پوشش اسلامی در جامعه ظاهر می‌شدند ولی باید توجه داشت که پوشیدن صورت بر زنان واجب نیست و از دیدن صورت زن، می‌توان جوان یا پیر بودن آن را تشخیص داد و حضرت در این روایت یک دستور العمل فقهی، اخلاقی و اجتماعی صادر می‌کند و به همه پیروان می‌آموزد که در صورت شناخت افراد، به خاطر یک امر مستحبی، انسان نباید خود را در معرض اتّهام یا خطرهای وسوسه انگیز شیطانی قرار دهد. چون پیامد این امر از پاداش آن بیشتر است. آیه مورد توجه در سؤال نیز اشاره به چشم چرانی‌های شیطانی دارد و مؤمنین در این خصوص باید، از چشمانشان مواظبت کنند و از ناموس دیگران هم چون ناموس خود پاسداری کنند ولی از روابط اجتماعی سالم نهی نمی‌کند.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌های از قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ج۸، ص۱۷۳–۱۷۴.</ref>
-مطلب پنجم: وظيفه مسلمانان و مومنين در اين خصوص: از منظر دين، پوشش مناسب، نگاه پاک، شنود پاک، مديريت زبان، روابط اجتماعي سالم و اخلاقي، مهارت برخورد در خور شأن با افراد و پاسداري از ارزش ها و نواميس يک اصل بنيادين است. از طرف ديگر نابهنجاري هاي اجتماعي، ابزارهاي بستر ساز آلودگي هاي اجتماعي، وسايل وسوسه انگيز و تخريب کننده، روابط اجتماعي ناسالم، خوراک آلوده و ناسالم، دشمني هاي بيروني و داخلي و دوستان نادان يا دانا فراوان هستند، از اين روي مسئووليت ما در روابط اجتماعي بسيار سنگين و حساس مي باشد و احتياط در روابط ناموسي يک اصل اجتناب ناپذير است. براي اينکه بتوان پيروزمندانه از عهده اين امتحان بدر آمد، از نظر فکري، معرفتي و معنوي هزينه هاي هنگفتي لازم است تا انسان بتواند، زندگي مؤمنانه خود را حفظ کند. در حقيقت ما بايد از روش هاي گوناگون، روش درست برخورد اجتماعي را بياموزيم و بدانيم که در فراز و فرود زندگي اجتماعي، روش هاي گوناگوني کارايي و کارکرد دارد.
+مطلب پنجم: وظیفه مسلمانان و مؤمنین در این خصوص: از منظر دین، پوشش مناسب، نگاه پاک، شنود پاک، مدیریت زبان، روابط اجتماعی سالم و اخلاقی، مهارت برخورد در خور شأن با افراد و پاسداری از ارزش‌ها و نوامیس یک اصل بنیادین است. از طرف دیگر نابهنجاری‌های اجتماعی، ابزارهای بستر ساز آلودگی‌های اجتماعی، وسایل وسوسه انگیز و تخریب کننده، روابط اجتماعی ناسالم، خوراک آلوده و ناسالم، دشمنی‌های بیرونی و داخلی و دوستان نادان یا دانا فراوان هستند، از این روی مسئوولیت ما در روابط اجتماعی بسیار سنگین و حساس می‌باشد و احتیاط در روابط ناموسی یک اصل اجتناب ناپذیر است. برای اینکه بتوان پیروزمندانه از عهده این امتحان بدر آمد، از نظر فکری، معرفتی و معنوی هزینه‌های هنگفتی لازم است تا انسان بتواند، زندگی مؤمنانه خود را حفظ کند. در حقیقت ما باید از روش‌های گوناگون، روش درست برخورد اجتماعی را بیاموزیم و بدانیم که در فراز و فرود زندگی اجتماعی، روش‌های گوناگونی کارایی و کارکرد دارد.
-خلاصه و نتيجه گيري: آن چه به عنوان خلاصه و نتيجه گيري قابل بيان است، اين است که: اصل روايت در منابع معتبر آمده است و سند و دلالت آن مورد وثوق و مورد قبول است. روايت مورد سوال از بار معنايي فقهي، اخلاقي و اجتماعي برخوردار است و تفاوت در روش ها يک امر طبيعي است و هر يک مي تواند درس آموز باشد و منافاتي با اهداف بلند آنها ندارد. اصل سلام به عنوان يک امر مستحبي مي باشد هر چند جواب آن واجب مي باشد. به خاطر يک امر مستحبي انسان نبايد خود را در معرض اتّهام و خطر قرار دهد. در اين خصوص روش معصومين(ع) گوناگون مي باشد و هر يک در جايي خود درس آموز است. در حقيقت ما بايد از روش هاي گوناگون، روش درست روابط اجتماعي را بياموزيم.
+خلاصه و نتیجه‌گیری: آنچه به عنوان خلاصه و نتیجه‌گیری قابل بیان است، این است که: اصل روایت در منابع معتبر آمده است و سند و دلالت آن مورد وثوق و مورد قبول است. روایت مورد سؤال از بار معنایی فقهی، اخلاقی و اجتماعی برخوردار است و تفاوت در روش‌ها یک امر طبیعی است و هر یک می‌تواند درس آموز باشد و منافاتی با اهداف بلند آنها ندارد. اصل سلام به عنوان یک امر مستحبی می‌باشد هر چند جواب آن واجب می‌باشد. به خاطر یک امر مستحبی انسان نباید خود را در معرض اتّهام و خطر قرار دهد. در این خصوص روش معصومین(ع) گوناگون می‌باشد و هر یک در جایی خود درس آموز است. در حقیقت ما باید از روش‌های گوناگون، روش درست روابط اجتماعی را بیاموزیم.
 {{پایان پاسخ}}
 {{مطالعه بیشتر}}
-==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==
-۱ـ زن در آيينه جلال و جمال، آيت الله عبدالله جوادي آملي، قم، اسراء.
+== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
+۱ـ زن در آیینه جلال و جمال، آیت الله عبدالله جوادی آملی، قم، اسراء.
-۲ـ نظام حقوق در اسلام، شهيد مطهري، تهران، صدرا.
+۲ـ نظام حقوق در اسلام، شهید مطهری، تهران، صدرا.
 {{پایان مطالعه بیشتر}}
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس}}
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = حدیث
 | شاخه فرعی۱ = علم رجال
 | شاخه فرعی۲ =
 | شاخه فرعی۳ =
   | شاخه فرعی۴ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
   | شناسه =
   | تیترها =
   | ویرایش =
   | لینک‌دهی =
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
   | بازبینی =
   | تکمیل =
   | اولویت =
   | کیفیت =
 }}
 {{پایان متن}}