حجاب زنان در صدر اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۸

سؤال

در صدر اسلام حجاب چگونه بود؟ پیامبر و ائمه چه توصیه‌هایی در این باره داشته‌اند؟ حجاب زنان سالخورده چگونه است؟

درگاه‌ها

زنان در صدر اسلام پس از نزول آیات حجاب، سر و گردن خود را می‌پوشاندند و از پوشیدن لباس‌های نازک و بدن‌نما خودداری می‌کردند. بنابر گزارش‌ها تا قبل از ظهور اسلام، زنان به حجاب توجه خاصی نداشتند اما با ظهور اسلام در پوشش آنها تحول ایجاد شد. آیاتی از قرآن بر وجوب حجاب، دلالت دارد. همچنین روایاتی از پیامبر(ص) و دیگر معصومان درباره تعیین محدوده حجاب و اهمیت آن نقل شده است. البته حفظ حجاب بر زنان سالمند و سالخورده واجب نیست به شرط اینکه خود را زینت نکنند و جاذبیت جنسی خود را از دست داده باشند.

آیات وجوب حجاب

به گفته مفسرانی همچون طبرسی^[۱]، مکارم شیرازی^[۲] و علامه طباطبایی^[۳]، زنان عرب معمولاً پیراهن‌هائی می‌پوشیدند که گریبان‌هایشان باز بود و روسری‌های خود را به‌نحوی می‌گذاشتند که دور گردن و سینه را نمی‌پوشانید و گوش‌ها و جلوی سینه‌ها نمایان می‌شد لذا آیه ﴿وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ؛ و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند...﴾(نور:۳۰) نازل شد و دستور داد که باید روسری‌ها را طوری ببندند که قسمت‌های یادشده، پوشیده گردد و زنان، مو و سینه و دور گردن و زیر گلوی خود را بپوشانند.

بنا به روایات، پس از نزول آیه ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ؛ اى پيامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو كه چادر خود را بر خود فرو پوشند. اين مناسب‌تر است، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند.﴾(احزاب:۵۹)، زنان مدینه از این دستور خداوند استقبال کردند و پوشش خود را بر اساس دستور خداوند تنظیم نمودند.^[۴]

حجاب زنان انصار

به گزارش منابع روایی پس از نزول آیه ۳۰ سوره نور، زنان مدینه مقنعه‌ها و روپوش‌های سیاه بر تن کردند و خود را با آن می‌پوشاندند. از ابوسلمه نقل شده که زنان انصار از خانه‌ها خارج شدند گویا که کلاغ‌های سیاه بر روی سر آنها نشسته‌اند به خاطر لباس‌های سیاهی که پوشیده بودند.^[۵]

همچنین بنا بر گزارشی عایشه و به نقلی ام سلمه همواره زنان انصار را به سبب رعایت حجاب و استفاده از پوشش مشکی ستایش می‌کردند.^[۶]

نقل شده که حضرت فاطمه(س) وقتی می‌خواستند به بیرون منزل و نزد پیامبر(ص) بروند از پوشش‌های خاصی مثل چادر و روپوش صورت استفاده می‌کردند. در جریان غصب فدک، حضرت زهرا(س) با شکل خاصی از حجاب و پوشش، به‌گونه‌ای که هنگام خروج از منزل، مقنعه را محکم برسر بستند و جلباب و چادر را به گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید، به تن کردند و به همراه گروهی به مسجد حرکت نمودند.^[۷]

تبیین محدوده حجاب توسط معصومان(ع)

مواردی از تبیین محدوده حجاب توسط معصومان گزارش شده است از جمله:

مردی از امام صادق(ع) پرسید که چه مقدار از بدن زن را مرد نامحرم می‌تواند ببیند؟ امام می‌فرماید: صورت، دو دست و روی دو پا.^[۸]
حضرت علی(ع) خطاب به زنان می‌فرماید: بر شما باد که لباس ضخیم بپوشید چه هر کس لباسش نازک باشد دینش هم نازک است.^[۹]
پیامبر(ص) نیز مقداری از پارچه نازکی را که برای او هدیه آورده بودند به یکی از صحابه داد و فرمود: آن را دو شقه کن، با یکی پیراهنی (یا عبا) برای خود بدوز و دیگری را به همسرت بده تا سرش را با آن بپوشاند و در ادامه فرمود: به زنت دستور بده از زیر آن لباسی بپوشد تا بدنش را نشان ندهد.^[۱۰]

حجاب زنان سالخورده

قرآن زنان سالخورده را از قاعده حجاب مستثنی می‌کند. هرچند رعایت حجاب را برای ایشان بهتر دانسته و به آن توصیه می‌کند؛ ﴿و زنان سالخورده که (از ولادت و عادت) باز نشسته‌اند و امید ازدواج و نکاح ندارند بر آنان باکی نیست در صورتی که اظهار تجملات و زینت خود نکنند که جامه‌های خود (یعنی لباس‌های رو مانند عبا و چادر و روپوش و امثال آن) را نزد نامحرمان برگیرند، و باز هم عفت و تقوا گزینی (و بر نگرفتن جامه) بر آنان (در دین و دنیا) بهتر است﴾(نور:۶۰) براساس تفسیر نمونه، این استثناء دو شرط دارد:

این زنان به سن و سالی برسند که دیگر امیدی به ازدواج ندارند و جاذبه جنسی را از دست داده‌اند.
در حال برداشتن حجاب، خود را زینت نکنند.^[۱۱]

منابع

↑ طبرسی، مجمع البیان، کتاب‌فروشی اسلامی، ج۵، ص۱۳۸.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، ج۱۴ ص۴۴۰.
↑ طباطبائی، المیزان، دارالکتب اسلامیه، ج۱۵ ص۱۲۶.
↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور، دارالفکر، بیروت، ج۶، ص۶۵۹.
↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور، دارالفکر، بیروت، ج۶، ص۶۵۹.
↑ زمخشری، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۳، ص۲۳۱ / ذیل آیه ۳۱نور؛ ابوداوود، السنن، تحقیق محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، مکتبه العصریه، ج۴، ص۶۱.
↑ طبرسی، الاحتجاج، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج۱، ص۹۸
↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۴۶.
↑ مجلسی، بحارالانوار، تهران، مکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۶۶، ج۸۳، ص۱۸۴.
↑ ابوداوود، السنن، ج۴، ص۶۵.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۵۴۲.

پیوند به بیرون

«سیری در آیات حجاب»

[1] طبرسی، مجمع البیان، کتاب‌فروشی اسلامی، ج۵، ص۱۳۸.

[2] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، ج۱۴ ص۴۴۰.

[3] طباطبائی، المیزان، دارالکتب اسلامیه، ج۱۵ ص۱۲۶.

[4] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور، دارالفکر، بیروت، ج۶، ص۶۵۹.

[5] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور، دارالفکر، بیروت، ج۶، ص۶۵۹.

[6] زمخشری، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۳، ص۲۳۱ / ذیل آیه ۳۱نور؛ ابوداوود، السنن، تحقیق محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، مکتبه العصریه، ج۴، ص۶۱.

[7] طبرسی، الاحتجاج، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج۱، ص۹۸

[8] حرّ عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۴۶.

[9] مجلسی، بحارالانوار، تهران، مکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۶۶، ج۸۳، ص۱۸۴.

[10] ابوداوود، السنن، ج۴، ص۶۵.

[11] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۵۴۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
-{{شاخه
- | شاخه اصلی =
- |شاخه فرعی۱ =
- |شاخه فرعی۲ =
- |شاخه فرعی۳ =
-}}
 {{سوال}}
-آيا در صدر اسلام حجاب اجباري بوده است؟ پيامبر و ائمه چه توصيه هايي در اين خصوص داشته اند؟ حجاب زنان سالخوردگان چگونه بود ؟
+در صدر اسلام حجاب چگونه بود؟ پیامبر و ائمه چه توصیه‌هایی در این باره داشته‌اند؟ حجاب زنان سالخورده چگونه است؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-فرهنگ حجاب سابقه اي بس طولاني در ميان اديان و ملل گذشته دارد. در ايران باستان، هند و نزد قوم يهود رعايت حجاب اجباري بود.<ref> مطهري، مسئله حجاب، انتشارات صدرا، ص۹.</ref>ويل دورانت ضمن تصريح به وجود حجاب در ايران باستان<ref> همان.</ref>، در خصوص فرهنگ يهود آورده که «اگر زني به نقض قانون يهود مي پرداخت : چنانكه مثلا بي آنكه چيزي بر سرداشت به ميان مردم مي رفت يا با مردان درد دل مي كرد و يا ... مردحق داشت بدون پرداخت مهريه او را طلاق دهد<ref> ويل دورانت، تاريخ تمدن، علمي فرهنگي ، ج۱۲ ، ص۳۰</ref>».
+{{درگاه|زن و خانواده}}
+زنان در صدر اسلام پس از نزول [[آیات حجاب]]، سر و گردن خود را می‌پوشاندند و از پوشیدن لباس‌های نازک و بدن‌نما خودداری می‌کردند. بنابر گزارش‌ها تا قبل از ظهور [[اسلام]]، زنان به [[حجاب]] توجه خاصی نداشتند اما با ظهور اسلام در پوشش آنها تحول ایجاد شد. آیاتی از [[قرآن کریم|قرآن]] بر وجوب حجاب، دلالت دارد. همچنین روایاتی از پیامبر(ص) و دیگر معصومان درباره تعیین محدوده حجاب و اهمیت آن نقل شده است. البته حفظ حجاب بر زنان سالمند و سالخورده واجب نیست به شرط اینکه خود را زینت نکنند و جاذبیت جنسی خود را از دست داده باشند.
-اما عرب در شبه جزيره فرهنگي متفاوت داشت، زنان تا قبل از اسلام به حجاب خود توجه خاصي نداشتند، گزارشاتي که به استفاده زنان عرب از لباس هاي نازک و بدن نما و عدم پوشش سر و گردن تصريح دارند بيانگر نوع پوشش آن منطقه مي باشد.(ادامه پاسخ)
-با ورود اسلام به سرزمين عربستان، تحول عظيمي در اين باره رخ داد و آيات و روايات متعددي در صدد اصلاح اين فرهنگ برآمدند. آيه ۵۹ سوره احزاب از جمله آياتي بودکه توصيه به حجاب کرد خداوند در اين آيه مي فرمايد:
-«اي پيامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو كه روسري هاي بلند خود را بر خويش فروافكنند كه اين كار براي اين كه (از كنيزان و آلودگان ) شناخته شوند و مورد آزار واذّيت قرارنگيرند بهتر است.»<ref> مكارم شيرازي ، پيشين ، ج۱۷ ص۴۲۵</ref>
-نزول آيات حجاب در سوره نور پس از آن و در سالهاي مياني حيات پيامبر در مدينه، جدي ترين اقدام در اين خصوص بود چرا که تا قبل از آن گرچه توصيه هايي بر اصلاح پوشش از سوي پيامبر(ص) مي شد اما حجاب به نحويکه در سوره نور آمده واجب نشده بود. پس از آن بود که زنان مسلمان تلاش نمودند تا در پوشش خود بر اساس دستور خداوند تغييراتي اساسي ايجاد نمايند. عايشه و به نقلي ام سلمه همواره زنان انصار را به سبب رعايت حجاب و استفاده از پوشش مشکي مورد ستايش قرار مي دادند<ref> زمخشري، الكشاف، بيروت، دار الكتاب العربي، ج۳، ص۲۳۱ / ذيل آيه ۳۱نور؛ ابوداوود، السنن، تحقيق محيي الدين عبدالحميد، بيروت، مكتبه العصريه، ج۴، ص۶۱.</ref>.در آيه۳۰ اين سوره آمده است: «قل للمومنات يغضضن من ابصارهم و يحفظن فروجهن و لايبدين زينتهن الا ما ظهر منها و ليضربن بخمرهن علي جيوبهن و لا يبدين زينتهن ...» يعني اي پيامبر به زنان با ايمان بگو ديدگان خويش فروبندند و شرمگاه هاي خود را نيز از ديد ديگران بپوشانند و زيورهاي خويش را آشكار نكنند مگر آنچه كه از آن پيداست و روسري هاي خويش را برسينه افکنند(تا گردن وسينه پوشيده شود) ...»
+==آیات وجوب حجاب==
+به گفته مفسرانی همچون طبرسی<ref>طبرسی، مجمع البیان، کتاب‌فروشی اسلامی، ج۵، ص۱۳۸.</ref>، مکارم شیرازی<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه، ج۱۴ ص۴۴۰.</ref> و علامه طباطبایی<ref>طباطبائی، المیزان، دارالکتب اسلامیه، ج۱۵ ص۱۲۶.</ref>، زنان عرب معمولاً پیراهن‌هائی می‌پوشیدند که گریبان‌هایشان باز بود و روسری‌های خود را به‌نحوی می‌گذاشتند که دور گردن و سینه را نمی‌پوشانید و گوش‌ها و جلوی سینه‌ها نمایان می‌شد لذا آیه {{قرآن|وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ|ترجمه= و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند...|سوره=نور|آیه=۳۰}} نازل شد و دستور داد که باید روسری‌ها را طوری ببندند که قسمت‌های یادشده، پوشیده گردد و زنان، مو و سینه و دور گردن و زیر گلوی خود را بپوشانند.
-درشاًن نزول اين آيه اكثر مفسران مانند طبرسي ، علامه طباطبائي ، مكارم شيرازي و ... مي گويند چون زنان عرب معمولا پيراهنهائي مي پوشيدند كه گريبان هايشان باز بود و روسري هاي خود را بنحوي مي گذاشتند كه دور گردن و سينه را نمي پوشانيد و قهرا گوش ها وجلوي سينه ها نمايان مي شد اين آيه نازل شد و دستور داد كه بايد روسري ها را طوري ببنديد كه قسمتهاي ياد شده پوشيده گردد و زنان مو و سينه و دور گردن و زير گلوي خود را بپوشانند.<ref>طبرسي ، مجمع البيان، كتاب فروشي اسلامي ، ج۵، ص۱۳۸ ذيل آيه ۳۱ سوره نور – مكارم شيرازي، تفسير نمونه، دارالكتب اسلاميه ، ج۱۴ ص۴۴۰ –طباطبائي ، الميزان ، دارالكتب اسلاميه ، ج۱۵ ص۱۲۶.</ref>.
+بنا به روایات، پس از نزول آیه {{قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ|ترجمه=اى پيامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو كه چادر خود را بر خود فرو پوشند. اين مناسب‌تر است، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند.|سوره=احزاب|آیه=۵۹}}، زنان مدینه از این دستور خداوند استقبال کردند و پوشش خود را بر اساس دستور [[خداوند]] تنظیم نمودند.<ref> سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور، دارالفکر، بیروت، ج۶، ص۶۵۹.</ref>
-در تفسير مجمع البيان در ذيل آيه مورد بحث آمده است «زنان مامور شده اند كه روسريهاي خود را برروي سينه خود بيفكنند تا دور گردن و موها و گوش و گوشواره ها پوشيده شود.»<ref>همان.</ref>
+==حجاب زنان انصار==
+به گزارش منابع روایی پس از نزول آیه ۳۰ سوره نور، زنان مدینه مقنعه‌ها و روپوش‌های سیاه بر تن کردند و خود را با آن می‌پوشاندند. از ابوسلمه نقل شده که زنان انصار از خانه‌ها خارج شدند گویا که کلاغ‌های سیاه بر روی سر آنها نشسته‌اند به خاطر لباس‌های سیاهی که پوشیده بودند.<ref> سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدرالمنثور، دارالفکر، بیروت، ج۶، ص۶۵۹.</ref>
-روايات و شواهد ديگري از اين آيه در صدر اسلام موجود است كه همگي نشانگر رعايت حجاب توسط زنان
+همچنین بنا بر گزارشی [[عایشه]] و به نقلی [[ام سلمه]] همواره زنان انصار را به سبب رعایت حجاب و استفاده از پوشش مشکی ستایش می‌کردند.<ref>زمخشری، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۳، ص۲۳۱ / ذیل آیه ۳۱نور؛ ابوداوود، السنن، تحقیق محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، مکتبه العصریه، ج۴، ص۶۱.</ref>
-مي باشد. بعنوان نمونه در تاريخ نقل شده است كه حضرت فاطمه زهرا(س) وقتي مي خواستند به بيرون منزل و نزد پيامبر اكرم(ص) بروند از پوششهاي خاصي مثل چادر و روپوش صورت استفاده مي كردند.در جريان داستان غم انگيز غصب فدك آن حضرت با شكل خاصي از حجاب و پوشش براي دفاع از حق خويش از منزل به مسجد آمدند. راوي داستان شكل خاص حجاب حضرت را اينگونه توصيف نموده است: آن حضرت هنگام خروج از منزل مقنعه را محكم برسر بستند و جلباب و چادر را به گونه اي كه تمام بدن آن حضرت را مي پوشاند وگوشه هاي آن به زمين مي رسيد ،به تن كردند و به همراه گروهي به مسجد حركت نمودند».<ref>طبرسي ، الاحتجاج، موسسه الاعلمي للمطبوعات، ج۱، ص۹۸</ref> .
-در کنار آياتي که وجوب حجاب و محدوده آن را مشخص کرد، پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع) نيز در صدد تبيين حجاب برآمدند. به عنوان مثال مردي از امام صادق چنين مي پرسد که چه مقدار از بدن زن را يك مرد نامحرم مي تواند ببيند. امام مي فرمايد: صورت، دو دست و دو روي پا<ref>حرّ عاملي، وسائل الشيعه، ‌بيروت، دار احياء التراث العربي، بي‌تا، ج۱۴، ص۱۴۶.</ref>. همچنين كوتاهي و بلندي يا نازكي و بدن نما بودن لباس هم مورد توجه بود چنانچه حضرت علي(ع) در دستوري خطاب زنان مي فرمايد: بر شما باد كه لباس ضخيم بپوشيد چه هر كه لباسش نازك باشد دينش هم نازك است<ref>مجلسي، بحارالانوار، تهران، مكتب الاسلاميه، چاپ دوم، ۱۳۶۶، ج۸۳، ص۱۸۴.</ref>. در جايي ديگر پيامبر اكرم(ص) نيز چنين دستوري به مردي مي دهد آنجا كه پارچه نازکي را به آن حضرت هديه مي آورند، ايشان مقداري از آن را به يكي از صحابه اعطا نمود و فرمودند: آن را دو شقه كن، با يكي پيراهني (يا عبا) براي خود بدوز و ديگري را به همسرت بده تا سرش را با آن بپوشاند. چون مرد خواست برود باز پيامبر فرمود: اما به زنت دستور بده از زير آن لباسي بپوشد تا بدنش را نشان ندهد<ref>ابوداوود، پيشين، ص۶۵.</ref>.
+نقل شده که [[حضرت فاطمه(س)]] وقتی می‌خواستند به بیرون منزل و نزد پیامبر(ص) بروند از پوشش‌های خاصی مثل چادر و روپوش صورت استفاده می‌کردند. در جریان [[غصب فدک]]، حضرت زهرا(س) با شکل خاصی از حجاب و پوشش، به‌گونه‌ای که هنگام خروج از منزل، مقنعه را محکم برسر بستند و جلباب و چادر را به گونه‌ای که تمام بدن آن حضرت را می‌پوشاند و گوشه‌های آن به زمین می‌رسید، به تن کردند و به همراه گروهی به مسجد حرکت نمودند.<ref> طبرسی، الاحتجاج، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج۱، ص۹۸</ref>
-حتي موارد احتمال ايجاد زمينه گناه را هم مورد اشاره قرار داده اند به عنوان مثال روزي مردي خدمت رسول خدا(ص) آمدو گفت: اي رسول خدا خواهرم در نزد من موهايش را باز مي دارد حضرت مي فرمايد: نه سزاوار نيست. مرد مي‌پرسد: چرا؟ فرمود: مي ترسم بر تو از اينكه چون زيبائي هايش را بر تو نشان دهد، شيطان سراغ تو آيد. در جايي ديگر چنين دستور داده اند: هر زني كه روسري خود را در خانه اي غير از خانه شوهرش بردارد همانا حجاب خود را هتك كرده است.
+== تبیین محدوده حجاب توسط معصومان(ع)==
+مواردی از تبیین محدوده حجاب توسط معصومان گزارش شده است از جمله:
+* مردی از [[امام صادق(ع)]] پرسید که چه مقدار از بدن زن را مرد نامحرم می‌تواند ببیند؟ امام می‌فرماید: صورت، دو دست و روی دو پا.<ref>حرّ عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج۱۴، ص۱۴۶.</ref>
+*[[حضرت علی(ع)]] خطاب به زنان می‌فرماید: بر شما باد که لباس ضخیم بپوشید چه هر کس لباسش نازک باشد دینش هم نازک است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، تهران، مکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۶۶، ج۸۳، ص۱۸۴.</ref>
+* پیامبر(ص) نیز مقداری از پارچه نازکی را که برای او هدیه آورده بودند به یکی از صحابه داد و فرمود: آن را دو شقه کن، با یکی پیراهنی (یا عبا) برای خود بدوز و دیگری را به همسرت بده تا سرش را با آن بپوشاند و در ادامه  فرمود: به زنت دستور بده از زیر آن لباسی بپوشد تا بدنش را نشان ندهد.<ref> ابوداوود، السنن، ج۴، ص۶۵.</ref>
-قرآن زنان سالخورده را از قاعده حجاب مستثني مي كند؛ }}والقواعد من النساء اللائي يرجون نكاحا فليس عليهن جناح...<ref>توبه/۶۰.</ref> ؛{{قرآن| زنان از پا افتاده اي كه اميدي به ازدواج ندارند، مي توانند لباس روي خود را برزمين نهند ، مشروط براينكه نخواهند خودنمائي بكنند درعين حال اگر جانب عفاف را رعايت كنند و خود را پوشيده دارند بهتر و خدا شنوا و دانا است.
+==حجاب زنان سالخورده==
+[[قرآن]] زنان سالخورده را از قاعده حجاب مستثنی می‌کند. هرچند رعایت حجاب را برای ایشان بهتر دانسته و به آن توصیه می‌کند؛ {{قرآن||ترجمه=و زنان سالخورده که (از ولادت و عادت) باز نشسته‌اند و امید ازدواج و نکاح ندارند بر آنان باکی نیست در صورتی که اظهار تجملات و زینت خود نکنند که جامه‌های خود (یعنی لباس‌های رو مانند عبا و چادر و روپوش و امثال آن) را نزد نامحرمان برگیرند، و باز هم عفت و تقوا گزینی (و بر نگرفتن جامه) بر آنان (در دین و دنیا) بهتر است|سوره=نور|آیه=۶۰}} براساس تفسیر نمونه، این استثناء دو شرط دارد:
+# این زنان به سن و سالی برسند که دیگر امیدی به ازدواج ندارند و جاذبه جنسی را از دست داده‌اند.
+# در حال برداشتن حجاب، خود را زینت نکنند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۵۴۲.</ref>
 {{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
+== منابع ==
- ==مطالعه بيشتر==
+{{پانویس|۲}}
-* مسئله حجاب، نویسنده: شهيد مطهري.
+== پیوند به بیرون==
-* حجاب شناسي، نویسنده: حسين مهدوي زاده.
+*[http://ensani.ir/fa/article/60949 «سیری در آیات حجاب»]
-* حجاب از ديگاه قرآن و سنت، نویسنده: فتحيه فتاحي زاده.
+{{شاخه
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
+ | شاخه اصلی =تاریخ
+ | شاخه فرعی۱ =تاریخ و سیره معصومان
-==منابع==
+ | شاخه فرعی۲ =حجاب
-<references />
+ | شاخه فرعی۳ =
+}}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
-  | نمایه =
+  | نمایه = شد
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
-  | بازبینی =
+ | ارجاعات =
-  | تکمیل =
+ | بازبینی نویسنده =  شد
-  | اولویت =
+  | بازبینی =شد
-  | کیفیت =
+  | تکمیل =
+  | اولویت =ج
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}
+[[ps:د ښځو حجاب د اسلام په پیل کي]]
+[[fr:Hijab des femmes au début de l'Islam]]
+[[رده:حجاب]]