توابین و خیانت شیعیان به امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۳۲

سؤال

آیا شیعیان و توابین به امام حسین(ع) خیانت کردند؟

درگاه‌ها

شیعیان در مقابل امام حسین(ع) در کربلا نبودند. اهالی کوفه که برای امام حسین(ع) نامه نوشتند و از او دعوت به قیام کردند پس از آمدن ابن‌ زیاد و تحت فشار و تهدید او، مجبور به بازپسگیری دعوت خود شدند که شیعیان جزئی از آنان بودند. شیعیان پس از اینکه از عدم یاری رساندن به امام حسین(ع) پشیمان شدند گروه توابین را تشکیل دادند و برای انتقام خون امام حسین(ع) قیام نمودند.

عدم مخالفت شیعیان با امام حسین(ع)

هیچ شیعه‌ای در کربلا علیه امام حسین(ع)، اقدام نکرد؛ البته توابین به عللی نتوانستند به امام خود یاری کنند و بعدها پشیمان شدند و قیام نمودند. اقدام‌کنندگان علیه امام(ع)، تماماً آل ابوسفیان، آل مروان، عثمانی مذهب‌ها و … بودند:

۱. قاتلان امام حسین(ع)، به هیچ وجه شیعه نبوده‌اند؛ دستور قتل از سوی یزیدبن معاویه ـ که حاکم جهان اسلام بود ـ صادر شد که در تمام منابع تاریخی، تصریحاً این مسئله گفته شده و متن دستور یزید به عبید الله بن زیاد در منابع شیعه و سنی موجود است.^[۱]

۲. ابن زیاد مجری فرمان یزید نیز به هیچ وجه از شیعیان نبوده است^[۲].

۳. مباشرین در قتل امام(ع)، از جمله شمر بن ذی الجوشن نیز که معروف است قاتل امام است، زنازاده و از خوارج و پیرو بنی امیه بوده است.^[۳]

۴. هیچ فردی از شیعه در کربلا مقابل امام(ع) قرار نگرفت و در قتل حضرت شرکت نکرد؛ بلکه اکثر آنها از دشمنان و کینه‌توزان نسبت به امیرمؤمنان(ع)، بودند؛ چنان‌که امام حسین(ع)، خطاب به آنها فرموده‌اند: «یا شیعه آل ابی سفیان …»؛^[۴]روشن می‌شود که هیچ‌یک از آنها شیعه‌مذهب نبودند.

نامه اهل کوفه به امام حسین(ع)

عده‌ای که به امام(ع) نامه نوشتند، تعداد آنها و نامه همه آنها به طور دقیق در منابع نیامده است، بلکه نام و عددِ برخی از اعیان کوفه و بزرگان قبایل در نامه‌ها ذکر شده است؛ آنان بعد از بیعت با نماینده آن حضرت، بیعتشان را شکستند؛ چون در میان آن دعوت کنندگان و امضاء کنندگان نامه‌ها، کسانی بودند که در بین توابین بودند و از رهبران آن شمرده می‌شدند، مانند سلیمان بن صرد^[۵] و برخی از نویسندگان نامه که جزو توابین هم نبودند، در سپاه عبیدالله بن زیاد و حاضران در لشکر عمربن سعد در کربلا و در جنگ با امام(ع) ، شرکت داشتند، حضرت، در خطبه‌های روز عاشورا از آنها نام می‌برد و می‌فرماید: ای فلان، ای فلان، مگر شما نبودید که به من نامه نوشتید و به کوفه دعوتم کردید؟ چرا پیمان‌شکنی نمودید! مانند حجاربن اَبجر و شبث بن ربعی این دو نفر حتی در شهادت مسلم نیز شریک جرم شدند.^[۶]

برخی از دعوت کنندگان، در کوفه به دستور عبیدالله بن زیاد کشته شدند؛ مانند هانی بن عروه و برخی از دعوت کنندگان با دیدن اوضاع کوفه و شهادت مسلم بن عقیل مخفیانه از کوفه خارج شدند تا به سوی امام حسین(ع) رفته و به او ملحق شوند، اینها هم معدودی چون حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه بودند که در رکاب حضرت، شهید شدند.

آنهایی که امام(ع)، را دعوت نمودند و حضرت، مسلم را به سوی آنها با جواب نامه‌هایشان گسیل داشت، چند دسته شدند، که توابین گروهی از آنها بودند که چند سال، پس از شهادت امام(ع) و یارانش، به رهبری سلیمان بن صرد در صدد انتقام از قاتلین حضرت بودند که در نزدیکی کوفه با سپاه عبیدالله بن زیاد درگیر شده و همگی به شهادت رسیدند؛ رهبران شیعه در کوفه که نقش مهمی در قیام توابین داشتند، عبارت بودند از: سلیمان بن صرد خزاعی، مسیب بن نجبه فزاری، عبدالله بن سعدبن نفیل ازدی، عبدالله بن وال تمیمی و رفاعه بن شداد بجلی؛ علاوه بر شیعیان کوفه که نتوانسته بودند، به امام(ع)، یاری کنند، سلیمان بن صرد از شیعیان مدائن نیز دعوت کرد تا در قیام و نهضت انتقامی‌شان شرکت نمایند؛ از جمله آنها سعدبن حذیفه بن یمان بود؛ حتی از شیعیان بصره نیز در این حرکت شرکت جستند که از جمله آنها می‌توان به مثنی بن مخرمه عبدی اشاره کرد؛ در مجموع می‌توان گفت: در نهضت توابین علاوه بر شیعیان کوفه، شیعیان مدائن و بصره نیز شرکت داشتند، اگرچه تا رسیدن به محل درگیری، توابین شهید شده بودند.

تمام کسانی که به امام حسین(ع)، نامه نوشته بودند، شیعه نبودند؛ مثل حجاربن اَبجر و شبث بن ربعی؛ شیعیان نیز، یا به دست ابن زیاد شهید شدند، مانند هانی بن عروه یا مثل توابین نتوانستند به امام حسین(ع)، کمک کنند، یا مثل مختار زندانی شدند و از یاری حضرت، جا ماندند یا مثل حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه که توانستند خود را به امام(ع)، برسانند و در رکاب آقا شهید شوند.

منابع

↑ ابن کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۶۸ به بعد.
↑ همان، ج۸، ص۱۶۸–۱۷۰. . انساب الاشراف، ج۳، ص۱۷۸.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶، ص۳۳۸.
↑ سیدبن طاووس، اللهوف، ص۱۱۹.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، ۱۳۴۹، ص۳۳۳.
↑ ابی مخنف، مقتل، تحقیق یوسفی غروی، چاپ سوم، قم، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۱۷، ص۲۰۸.

[1] ابن کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۶۸ به بعد.

[2] همان، ج۸، ص۱۶۸–۱۷۰. . انساب الاشراف، ج۳، ص۱۷۸.

[3] ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶، ص۳۳۸.

[4] سیدبن طاووس، اللهوف، ص۱۱۹.

[5] مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، ۱۳۴۹، ص۳۳۳.

[6] ابی مخنف، مقتل، تحقیق یوسفی غروی، چاپ سوم، قم، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۱۷، ص۲۰۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}
+{{سوال}}آیا شیعیان و توابین به امام حسین(ع) خیانت کردند؟{{پایان سوال}}
-پديده توابين در تاريخ عاشورا، گواه بسيار روشني بر خيانت شيعيان به امام حسين((ع)) است؛ شيعيان خود امام((ع)) را دعوت كرده و فريب دادند و سپس او را در صحراي كربلا كشتند؛ توابين نماد امام كشي شيعيان است؛ اهل سنت در اين حادثه هيچ نقشي نداشته اند.
-{{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-{{درگاه|امام حسین}}
+{{درگاه|امام حسین}}شیعیان در مقابل [[امام حسین(ع)]] در کربلا نبودند. اهالی کوفه که برای امام حسین(ع) نامه نوشتند و از او دعوت به قیام کردند پس از آمدن ابن‌ زیاد و تحت فشار و تهدید او، مجبور به بازپسگیری دعوت خود شدند که شیعیان جزئی از آنان بودند. شیعیان پس از اینکه از عدم یاری رساندن به امام حسین(ع) پشیمان شدند گروه [[توابین]] را تشکیل دادند و برای انتقام خون امام حسین(ع) قیام نمودند.
-شیعه، یعنی کسی که امام خود را واجب الاطاعه بداند؛ بنابراین، هیچ شیعه ای در کربلا علیه امام حسین((ع))، اقدام نکرد؛ البته توابین به عللی نتوانستند، به امام خود یاری کنند و بعدها پشیمان شدند و قیام نمودند؛ اقدام کنندگان علیه امام((ع))، تماماً آل ابوسفیان، آل مروان، عثمانی مذهب ها و ... بودند .
+== عدم مخالفت شیعیان با امام حسین(ع) ==
+هیچ شیعه‌ای در [[کربلا]] علیه امام حسین(ع)، اقدام نکرد؛ البته توابین به عللی نتوانستند به امام خود یاری کنند و بعدها پشیمان شدند و قیام نمودند. اقدام‌کنندگان علیه امام(ع)، تماماً [[آل ابوسفیان]]، [[آل مروان]]، عثمانی مذهب‌ها و … بودند:
-مقدمه
+۱. قاتلان امام حسین(ع)، به هیچ وجه شیعه نبوده‌اند؛ دستور قتل از سوی [[یزیدبن معاویه]] ـ که حاکم جهان اسلام بود ـ  صادر شد که در تمام منابع تاریخی، تصریحاً این مسئله گفته شده و متن دستور یزید به عبید الله بن زیاد در منابع شیعه و سنی موجود است.<ref>ابن کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۶۸ به بعد.</ref>
-دشمنان مکتب اهل بیت((ع))، همواره سعی می کنند، با اشاعه شبهات گوناگون، چهره نورانی این مکتب حیاتبخش را مخدوش نمایند؛ غافل از اینکه حق و حقیقت پیروز نهایی این هماورد تاریخی است و این سر نوشت محتوم نبرد ظلمت و نور، تاریکی و روشنایی و اهریمن و یزدان است؛ در این نبرد تاریخی، کوته فکران و کج اندیشان، سعی می کنند، با القای شبهات سست و بی پایه، به خیال خام خود، جلو نورافشانی خورشید را بگیرند؛ مگر نور خدا خاموش شدنی است.
+۲. ابن زیاد مجری فرمان یزید نیز به هیچ وجه از شیعیان نبوده است<ref>همان، ج۸، ص۱۶۸–۱۷۰.
-از مظلوميت ائمه اطهار عليهم السلام همين بس كه با وجودي كه سزاوار امامت و رهبري امت اسلامي و بلكه بشريت بوده و هستند، ولي همواره در طول تاريخ، دشمنان و بدخواهان اسلام از آنان پلي ساخته تا به حكومت و مطامع دنيوي برسند؛ امروزه نیز افرادي معلوم الحال، با استفاده از احساسات مردم نسبت به اهل بيت پيامبر عليهم السلام، براي رسيدن به اهداف شوم خود، به ايجاد شبهات و انحرافات و به تعبيري به ترور فكري توده جامعه دست مي زنند.
-از جمله آن شبهات، شبهه مزبور است كه سعي دارد، گناه شهادت امام حسین((ع))، را به گردن توابین و شیعیان بیندازد .
-نقد و بررسی
-۱. قاتلان امام حسین((ع))، به هیچ وجه شیعه نبوده اند؛ دستور قتل از سوی یزیدبن معاویه -که حاکم جهان اسلام بود- صادرشد که در تمام منابع تاریخی، تصریحاً این مسئله گفته شده و متن دستور یزید به عبید الله بن زیاد در منابع شیعه و سنی موجود است .<ref>رک: ابن کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، ج۸، ص۱۶۸ به بعد .</ref>
-۲. ابن زیاد مجری فرمان یزید نیز به هیچ وجه از شیعیان نبوده است <ref>همان ،ج۸، ص۱۶۸-۱۷۰ .
    . انساب الاشراف، ج۳، ص۱۷۸.</ref>.
-۳. مباشرین در قتل امام ((ع))، از جمله شمر بن ذی الجوشن نیز که معروف است، کشنده امام است، زنازاده و از خوارج و از نظر تابعیت مذهبی سنی مذهب و پیرو بنی امیه بوده است .<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق ،ج۶، ص۳۳۸.</ref>
+۳. مباشرین در قتل امام(ع)، از جمله شمر بن ذی الجوشن نیز که معروف است قاتل امام است، زنازاده و از خوارج و پیرو بنی امیه بوده است.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶، ص۳۳۸.</ref>
-۴. هیچ فردی از شیعه درکربلا مقابل امام((ع)) قرار نگرفت و درقتل حضرت شرکت نکرد؛ بلکه اکثر آنها از دشمنان وکینه توزان نسبت به امیرمؤمنان((ع))، بودند؛ چنانکه امام حسین((ع))، خطاب به آنها فرموده اند: « یا شیعه آل ابی سفیان ... »؛<ref>سیدبن طاووس، اللهوف ، ص۱۱۹.</ref>روشن می شود که هیچ یک از آنها شیعه‌مذهب نبودند.
-شیعه یعنی کسیکه صددرصد تابع دستورات امام خود باشد؛ بنابراین، هیچ شیعه ای از دستورات امام خود سرپیچی نمی کند، و با او به مخالفت نمی پردازد و به طریق اولی در قتل او شرکت نمی کند و حتی الامکان از امام خود دفاع می نماید؛ همان کاری که شیعیان و یاران امام حسین(ع)در روز عاشورا انجام دادند و تا آخرین نفس از امام خود دفاع نمودند.
-البته لازم است بدانيم كه اول، اهل كوفه به امام حسين((ع))، نامه نوشتند و از او خواستند كه براي امامت و حكومت آنها به كوفه، كه دارالخلافه و مركز حكومت اميرالمؤمنين(ع) بود، تشریف بیاورد؛ شيخ مفيد مي‎نویسد: بعد از مرگ معاويه، امام حسين(ع) با خانواده و اهلبيتش از حرم الهي و رسول خدا((ص))، به سوي عراق حركت كرد و پيشاپيش، مسلم بن عقيل را براي بيعت گرفتن از آنها به جهاد عليه دستگاه بني اميه فرستاد و اهل كوفه نيز با مسلم بيعت كردند و بيعت را شكستند.<ref>شيخ مفيد، الارشاد، آل البيت((ع))، ۱۴۱۴ ق، ج۲، ص۳ .</ref>
-نامه مردم كوفه به امام حسين(ع) در مكه رسيد؛ يعني وقتي اهل كوفه باخبر شدند كه معاويه هلاك شده، در خانه سليمان بن صرد (رهبر قيام توابين) جمع شدند و اعلام حمايت از حسين(ع) نمودند و به او نامه نوشتند؛ از جمله نويسندگان نامه كه در رأس شيعيان بودند، عبارتند از: سليمان بن صرد خزائی، مسيب بن نجبه فزاری، رفاعه بن شداد، حبيب ابن مظاهر و ... .<ref>همان، ص۳۷.</ref>
-غير از اين نامه، نامه‎هاي مختلفي از سوي قبايل ديگر كوفه پشت سرهم به سوي امام حسين(ع) فرستاده شد؛ از جمله نامه‎اي از سوي هاني عروه، و سعيد بن عبدالله حنفي، كه در نامه خود خواستار تعجيل در تشریف فرمائی امام((ع))، شدند، و غير از اينها نيز شبث بن ربعي، حجار بن ابجر، يزيدبن الحارث، عروه بن قيس، عمر بن الحجاج و محمد بن عمر التميمي.
-بعد از رسيدن اين نامه ها به امام(ع) كه مجموع آنها را بيشتر از صد و پنجاه نامه نوشته‎اند، حضرت، در جواب آنها يعني نويسندگان و دعوت كنندگان، نامه‎اي را همراه نماينده خود به سوي كوفه فرستاد و به آنها نوشت آنچه را خواسته بوديد، دانستم و از منظورتان آگاه شدم؛ چنان كه نوشته شما با عملتان درست باشد، با مسلم بن عقيل جمع شويد، آنگاه من به سوي شما خواهم آمد.<ref>همان، ص۳۸ و مجلسي، بحار، ج۴۴، ص۳۳۰.</ref>
+۴. هیچ فردی از شیعه در کربلا مقابل امام(ع) قرار نگرفت و در قتل حضرت شرکت نکرد؛ بلکه اکثر آنها از دشمنان و کینه‌توزان نسبت به امیرمؤمنان(ع)، بودند؛ چنان‌که امام حسین(ع)، خطاب به آنها فرموده‌اند: «یا شیعه آل ابی سفیان …»؛<ref>سیدبن طاووس، اللهوف، ص۱۱۹.</ref>روشن می‌شود که هیچ‌یک از آنها شیعه‌مذهب نبودند.
-بنابراين؛ عده‎اي كه به امام((ع))، نامه نوشتند، تعداد آنها و نامه همه آنها به طور دقيق در منابع نيامده است، بلكه نام و عددِ برخي از اعيان كوفه و بزرگان قبايل در نامه‎ها ذكر شده است؛ آنان بعد از بيعت با نماينده آن حضرت، بيعتشان را شكستند؛ چون در ميان آن دعوت كنندگان و امضاء كنندگان نامه‎ها، كساني بودند كه در بين توابين بودند و از رهبران آن شمرده مي‎شدند، مانند سليمان بن صرد<ref>مجلسي، بحارالانوار، ج۴۴، چاپ دوم، تهران، اسلاميه، ۱۳۴۹، ص۳۳۳.</ref> و برخي از نويسندگان نامه كه جزو توابين هم نبودند، در سپاه عبيدالله بن زياد و حاضران در لشكر عمربن سعد در كربلا و در جنگ با امام((ع))، شركت داشتند، حضرت، در خطبه‎هاي روز عاشورا از آنها نام مي‎برد و مي‎فرمايد: اي فلان، اي فلان، مگر شما نبوديد كه به من نامه نوشتيد و به كوفه دعوتم كرديد؟ چرا پيمان شكني نموديد! مانند حجاربن اَبجر و شبث بن ربعي اين دو نفر حتي در شهادت مسلم نيز شريك جرم شدند.<ref>ابي مخنف، مقتل، تحقيق يوسفي غروي، چاپ سوم، قم، مؤسسه نشر اسلامي جامعه مدرسين، ۱۴۱۷، ص۲۰۸.
+== نامه اهل کوفه به امام حسین(ع) ==
-</ref>
+عده‌ای که به امام(ع) نامه نوشتند، تعداد آنها و نامه همه آنها به طور دقیق در منابع نیامده است، بلکه نام و عددِ برخی از اعیان کوفه و بزرگان قبایل در نامه‌ها ذکر شده است؛ آنان بعد از بیعت با نماینده آن حضرت، بیعتشان را شکستند؛ چون در میان آن دعوت کنندگان و امضاء کنندگان نامه‌ها، کسانی بودند که در بین توابین بودند و از رهبران آن شمرده می‌شدند، مانند سلیمان بن صرد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، چاپ دوم، تهران، اسلامیه، ۱۳۴۹، ص۳۳۳.</ref> و برخی از نویسندگان نامه که جزو توابین هم نبودند، در سپاه [[عبیدالله بن زیاد]] و حاضران در لشکر [[عمربن سعد]] در کربلا و در جنگ با امام(ع) ، شرکت داشتند، حضرت، در خطبه‌های روز عاشورا از آنها نام می‌برد و می‌فرماید: ای فلان، ای فلان، مگر شما نبودید که به من نامه نوشتید و به کوفه دعوتم کردید؟ چرا پیمان‌شکنی نمودید! مانند حجاربن اَبجر و شبث بن ربعی این دو نفر حتی در شهادت مسلم نیز شریک جرم شدند.<ref>ابی مخنف، مقتل، تحقیق یوسفی غروی، چاپ سوم، قم، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۱۷، ص۲۰۸.</ref>
-برخي از دعوت كنندگان، در كوفه به دستور عبيدالله بن زياد كشته شدند؛ مانند هاني بن عروه و برخي از دعوت كنندگان با ديدن اوضاع كوفه و شهادت مسلم بن عقيل مخفيانه ازكوفه خارج شدند تا به سوي امام حسين(ع) رفته و به او ملحق شوند، اينها هم معدودي چون حبيب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه بودند كه در ركاب حضرت، شهيد شدند .
+برخی از دعوت کنندگان، در [[کوفه]] به دستور عبیدالله بن زیاد کشته شدند؛ مانند [[هانی بن عروه]] و برخی از دعوت کنندگان با دیدن اوضاع کوفه و شهادت [[مسلم بن عقیل]] مخفیانه از کوفه خارج شدند تا به سوی امام حسین(ع) رفته و به او ملحق شوند، اینها هم معدودی چون حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه بودند که در رکاب حضرت، شهید شدند.
-پس، آنهايي كه امام((ع))، را دعوت نمودند و حضرت، مسلم را به سوي آنها با جواب نامه ها‎يشان گسيل داشت، چند دسته شدند، كه توابين گروهي از آنها بودند كه چند سال، پس از شهادت امام((ع)) و يارانش، به رهبري سليمان بن صرد در صدد انتقام از قاتلين حضرت بودند كه در نزديكي كوفه با سپاه عبيدالله بن زياد درگير شده و همگي به شهادت رسيدند؛ رهبران شيعه در كوفه كه نقش مهمی در قيام توابين داشتند، عبارت بودند از: سليمان بن صرد خزاعي، مسيب بن نجبه فزاري، عبدالله بن سعدبن نفيل ازدي، عبدالله بن وال تميمي و رفاعه بن شداد بجلي؛ علاوه بر شيعيان كوفه كه نتوانسته بودند، به امام((ع))، یاری کنند، سليمان بن صرد از شيعيان مدائن نيز دعوت كرد تا در قيام و نهضت انتقامي‎شان شركت نمایند؛ از جمله آنها سعدبن حذيفه بن يمان بود؛ حتي از شيعيان بصره نيز در اين حركت شركت جستند كه از جمله آنها می توان به مثني بن مخرمه عبدي اشاره کرد؛ در مجموع مي‎توان گفت: در نهضت توابين علاوه بر شيعيان كوفه، شيعيان مدائن و بصره نیز شركت داشتند، اگرچه تا رسيدن به محل درگيري، توابين شهيد شده بودند.
+آنهایی که امام(ع)، را دعوت نمودند و حضرت، مسلم را به سوی آنها با جواب نامه‌هایشان گسیل داشت، چند دسته شدند، که توابین گروهی از آنها بودند که چند سال، پس از شهادت امام(ع) و یارانش، به رهبری سلیمان بن صرد در صدد انتقام از قاتلین حضرت بودند که در نزدیکی کوفه با سپاه عبیدالله بن زیاد درگیر شده و همگی به شهادت رسیدند؛ رهبران شیعه در کوفه که نقش مهمی در قیام توابین داشتند، عبارت بودند از: سلیمان بن صرد خزاعی، مسیب بن نجبه فزاری، عبدالله بن سعدبن نفیل ازدی، عبدالله بن وال تمیمی و رفاعه بن شداد بجلی؛ علاوه بر شیعیان کوفه که نتوانسته بودند، به امام(ع)، یاری کنند، سلیمان بن صرد از شیعیان مدائن نیز دعوت کرد تا در قیام و نهضت انتقامی‌شان شرکت نمایند؛ از جمله آنها سعدبن حذیفه بن یمان بود؛ حتی از شیعیان بصره نیز در این حرکت شرکت جستند که از جمله آنها می‌توان به مثنی بن مخرمه عبدی اشاره کرد؛ در مجموع می‌توان گفت: در نهضت توابین علاوه بر شیعیان کوفه، شیعیان مدائن و بصره نیز شرکت داشتند، اگرچه تا رسیدن به محل درگیری، توابین شهید شده بودند.
-نتیجه گیری
+تمام کسانی که به امام حسین(ع)، نامه نوشته بودند، شیعه نبودند؛ مثل حجاربن اَبجر و شبث بن ربعی؛ شیعیان نیز، یا به دست ابن زیاد شهید شدند، مانند هانی بن عروه یا مثل توابین نتوانستند به امام حسین(ع)، کمک کنند، یا مثل مختار زندانی شدند و از یاری حضرت، جا ماندند یا مثل حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه که توانستند خود را به امام(ع)، برسانند و در رکاب آقا شهید شوند.
-بنابر این، تمام کسانی که به امام حسین(ع)، نامه نوشته بودند، شیعه نبودند؛ مثل حجاربن اَبجر و شبث بن ربعي؛ شیعیان نیز، یا به دست ابن زیاد شهید شدند، مانند هانی بن عروه و یا مثل توابین نتوانستند به امام حسین(ع)، کمک کنند، و یا مثل مختار زندانی شدند و از یاری حضرت، جا ماندند و یا مثل حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه که توانستند خود را به امام((ع))، برسانند و در رکاب آقا شهید شوند.
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}
@@ خط ۵۸: / خط ۳۵: @@
 }}
 {{تکمیل مقاله
- | شناسه =
+| شناسه = شد
- | تیترها =
+| تیترها = شد
- | ویرایش =
+| ویرایش = شد
- | لینک‌دهی =
+| لینک‌دهی = شد
- | ناوبری =
+| ناوبری =
- | نمایه =
+| نمایه =
- | تغییر مسیر =
+| تغییر مسیر =
- | ارجاعات =
+| ارجاعات =
- | بازبینی =شد
+| بازبینی =
- | تکمیل =
+| تکمیل =
- | اولویت =
+| اولویت = ج
- | کیفیت =
+| کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}