تحريف‌های واقعه عاشورا از نظر شهید مطهری

سؤال

از نظر شهید مطهری، چه تحریفاتی در روایت واقعه کربلا رخ داده است؟

---

تعریف تحریف

تحریف از نظر لفظی از ماده حرف است و معنای آن منحرف‌کردن چیزی از مسیر و وضع اصلی آن است. پس، تحریف نوعی تغییر و تبدیل است، اما همیشه تحریف مشتمل بر تغییر و تبدیل موضوع تحریف نیست‌؛ تحریف یعنی شخص گفتار یا نوشتاری را طوری ارائه کند که مقصودی را که‌ آن گفتار یا نوشتار باید برساند نرساند و مقصود دیگری، غیر از مقصود گوینده و نویسنده اصلی، به مخاطب منتقل شود. تحریف نوعی مسخ‌کردن سخن است با تغییر در پیام اصلی آن سخن و جابه‌جاکردن نکته اصلی مورد نظر گوینده سخن.

انواع تحریف

تحریف انواعی دارد که مهم‌ترین آنها عبارت است از:

• تحریف لفظی: تحریفی است که ضمن آن در ظاهر و در لفظ گفتار تصرف کنند به طوری که ظاهر سخن فرد عوض می‌شود؛ مانند اینکه از یک گفتار عبارتی حذف شود یا به آن عبارتی اضافه شود یا اینکه جمله‌ها را چنان پس و پیش کنند که معنی جمله تغییر کند.
• تحریف معنوی: این است که تحریف‌کننده در الفاظ تصرف نمی‌کند و لفظ همان است که‌ گوینده گفته، ولی آن جمله را طوری معنی می‌کند که که مطابق مقصود خودش باشد و خلاف مقصود گوینده سخن باشد. در قرآن کریم، تحریف معنوی را بیشتر‍ به یهودیان نسبت داده است. در یکی از آیات قرآن درباره تحریف معنوی می‌گوید که ای مسلمانان، آیا شما امیدوارید که‌ یهودیان به شما راست بگویند؛ این افراد همان کسانی هستند که سخن خدا را از موسی(ع) می‌شنیدند، اما وقتی که به سوی قومشان برمی‌گشتند تا سخن خدا را نقل کنند آن را تحریف و زیر رو رو می‌کردند.
• تحریف از نظر موضوع: گاهی تحریف در یک سخن عادی صورت می‌گیرد؛ مانند اینکه‌ دو نفر در نقل قول و گفتار یکدیگر تحریف کنند. این تحریف مذموم است، ولی میزان تأثیرگذاری منفی آن کم است. اما گاهی تحریف در یک موضوع بزرگ اجتماعی صورت می‌گیرد؛ مانند تحریف در شخصیت‌های بزرگ تاریخ. در تاریخ شخصیت‌هایی هستند که قول و عملشان برای مردم حجت است و اخلاقشان برای مردم‌ نمونه است؛ تحریف سخنان چنین افرادی برای فرد و اجتماع خطرناک است. مانند اینکه کسی در یک حادثه بزرگ تاریخی، که از نظر اجتماعی یک سند و پشتوانه اخلاقی و تربیتی است، تحریف کند. از نظر مطهری، تحریف در حادثه کربلا، که یک حادثه بزرگ اجتماعی است‌ و در تربیت فردی و اجتماعی انسان‌ها اثر دارد، موجب منحرف‌‌شدن این رخداد و نرسیدن پیام آن به مخاطبان آن در تاریخ بشر می‌شود که خود خسارت بزرگی برای بشریت خواهد بود.

عوامل تحریف

-

عوامل تحریف یک رخداد دو قسم است:

عوامل عمومی

این عواملْ عواملی عمومی هستند که ممکن است هر رخدادی را دچار تحریف کنند و مخصوص واقعه کربلا نیستند. از جمله این عوامل که در تحریف واقعه عاشورا مؤثر بوده‌اند می توان به دو مورد اشاره کرد:

اغراض دشمن

دشمنان یک اندیشه برای اینکه به هدف خود برسند، تغییراتی در متن تاریخ ایجاد و یا توجیه و تفسیرهای ناروایی از تاریخ می‌کند و این نمونه‌های زیادی دارد که نمی‌خواهم در اطراف آنها بحث‌ بکنم ، همین قدر عرض می‌کنم که در تحریف حادثه کربلا هم این عامل دخالت‌ داشته است . یعنی دشمنان در صدد تحریف نهضت حسینی برآمدند . و همان‌ طوری که در دنیا معمول است که دشمنان ، نهضتهای مقدس را به افساد و اخلال و تفریق کلمه و ایجاد اختلاف متهم می‌کنند ، حکومت اموی نیز خیلی‌ کوشش کرد برای اینکه نهضت حسینی را چنین رنگی بدهد . از همان روز اول چنین تبلیغاتی شروع شد . مسلم که به کوفه می‌آید ، یزید ضمن ابلاغی که برای ابن زیاد جهت حکومت کوفه صادر می‌کند ، می‌نویسد : مسلم پسر عقیل به کوفه آمده است و هدفش اخلال و افساد و ایجاد اختلاف در میان مسلمانان است ! برو و او را سرکوب کن . وقتی مسلم گرفتار می‌شود و او را به دارالاماره ابن زیاد می‌برند ، ابن زیاد به مسلم می‌گوید : پسر عقیل ! چه شد که آمدی به این شهر ، مردم وضع مطمئن و آرامی داشتند ، تو آمدی آشوب کردی ، ایجاد اختلاف و فتنه انگیزی کردی ! مسلم هم مردانه جواب داد : اولا آمدن ما به این شهر ابتدایی نبود . مردم این شهر از ما دعوت کردند ، نامه‌های فراوان نوشتند و آن نامه‌ها موجود است . و در آن نامه‌ها نوشته‌اند پدر تو ، زیاد ، در سالهایی که در اینجا حکومت کرده ، نیکان‌ مردم را کشته ، بدان را بر نیکان مسلط کرده و انواع ظلمها و اجحافها به‌ مردم کرده است . از ما دعوت کردند برای اینکه عدالت را برقرار کنیم . ما برای برقراری عدالت آمده‌ایم . و حکومت اموی برای اینکه تحریف معنوی‌ کرده باشد ، از این جور قضایا زیاد گفت ، ولی تاریخ اسلام تحت تاثیر این‌ تحریف واقع نشد . و شما یک مورخ و صاحبنظر را در دنیا پیدا نمی‌کنید که‌ بگوید حسین بن علی العیاذ بالله قیام نابجایی کرد ، آمد کلمه مردم را تفریق کند ، اتحاد را از بین ببرد . خیر ، دشمن نتوانست در حادثه کربلا تحریفی ایجاد کند . در حادثه کربلا هر چه تحریف شده ، با کمال تاسف از ناحیه دوستان است

نمونه‌ای از تحریف‌ها

---

وظیفه شیعیان در مقابله با تحریف

---