إن مع العسر یسرا: تفاوت میان نسخه‌ها

	فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا. إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» آیه ۵ و ۶ سوره شرح به خط محمد اوزچای.
مشخصات آیه
واقع در سوره	شرح
شماره آیه	۵ و ۶
جزء	۳۰
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مکه

نسخهٔ ‏۱۲ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۴

سؤال

تفسیر آیه «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً» چیست؟

إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا آیه‌ای از قرآن است که آسانی پس از سختی را بشارت می‌دهد.

متن و ترجمه آیه

﴿

فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا. إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا

پس، از پی دشواری آسانی است. آری، با دشواری، آسانی است.

شرح:۵ و ۶

﴾

تفسیر آیه

مفسران در تفسیر این آیه گفته‌اند مشکلات و سختی‌ها و مصایب و دشواری‌های زندگی هیچگاه دایمی و همیشگی نیستند و برای انسان مؤمن، آسانی و آسایش و گشایش می‌آید.^[۱]

بعضی در تفسیر این آیه گفته‌اند یعنی با فقر و بینوایی، توانگری و توسعه خواهد بود. و بعضی گفته‌اند یعنی پس از مزاحمت مشرکین و اذیّت آنان، آسانی و راحتی و آسایش خواهد بود به اینکه خدا پیامبر(ص) را بر آنها غلبه دهد تا اینکه اطاعت کنند حق را. از ابن عباس روایت شده است که گفت خداوند متعال می‌فرماید من یک ناراحتی و شدّت خلق کردم و دو راحتی و آسایش، پس هرگز سختی بر راحتی غلبه نکند.^[۲] رسول اکرم(ص) در این مورد فرمودند: «لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً؛ هرگز يك عسر، غالب بر دو يسر نشود»^[۳]؛ پس «عُسر» میان دو «یُسر» است: گشایش در دنیا یا ثواب در آخرت.^[۴] در این رابطه رسول اکرم(ص) فرمودند: «وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛ بدان كه با صبر پيروزی و با غم و اندوه خوشحالی و گشايش است و با سختي‌ها آسانی است، همانا با سختی‌ها آسانی است».^[۵]

گرچه بعضی از مفسران این آیات را اشاره به فقر مالی عمومی مسلمانان در آغاز ظهور اسلام شمرده‌اند، ولی گستردگی مفهوم آیات همه مشکلات را شامل می‌شود، این دو آیه به صورتی مطرح شده که اختصاص به شخص پیامبر(ص) و زمان او نیز ندارد و بلکه به صورت یک قاعده کلی و به عنوان تعلیلی بر مباحث سابق مطرح است، و به همه انسانهای مؤمن مخلص و تلاشگر نوید می‌دهد که همیشه در کنار سختیها آسانیها است، حتی تعبیر به «بعد» نمی‌کند بلکه تعبیر به «مع» که نشانه همراهی است می‌کند.^[۶]

آسانی پس از سختی برای پیامبر(ص)

رسالتی که خدای تعالی بر آن جناب تحمیل کرده، و دستور داد مردم را به سوی آن دعوت کند سنگین‌ترین باری است که بر یک بشر تحمیل شود، و معلوم است که با قبول این مسئولیت کار بر آن جناب دشوار شده، و همچنین تکذیبی که قومش نسبت به دعوتش نموده و استخفافی که به آن جناب کردند، و اصراری که در محو نام او می‌ورزیدند، همه برای آن جناب دشواری روی دشواری بوده، و خدای تعالی در آیه قبلی فرمود: ما این دشواری‌ها را از دوش تو برداشتیم، و معلوم است که این عمل خدای تعالی مانند همه اعمالش بر طبق سنتی بوده که در عالم به جریان انداخته، و آن این است که همیشه بعد از هر دشواری سهولتی پدید می‌آورد، و به همین جهت مطلب دو آیه قبل را تعلیل کرده به اینکه اگر از تو وضع وزر کردیم، و اگر نامت را بلند ساختیم، برای این بود که سنت ما بر این جاری شده که بعد از عسر، یسر بفرستیم، و بنا بر این احتمال لام در کلمه «العسر» لام جنس خواهد بود، نه لام استغراق،

می‌خواهد بفرماید جنس عسر این‌طور است که به دنبالش یسر می‌آید، نه تمامی فرد فرد عسرها، و بعید هم نیست که یسر یا عسر از مصادیق سنتی دیگر باشد، و آن سنت تحول حوادث و تقلب احوال و بی دوامی همه شؤون زندگی دنیا است. و از زمخشری حکایت شده که در کشاف گفته: حرف" فاء" در جمله‏" فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ …" فای فصیحه است، و زمینه کلام زمینه تسلیت دادن و دلخوش کردن رسول خدا(ص) به وسیله وعده‌ای جمیل است. وی می‌گوید: مشرکین رسول خدا(ص) و مؤمنین را سرزنش می‌کردند به اینکه مردمی فقیرند، چیزی از مال دنیا ندارند، به حدی این زخم زبان اوج گرفت که به دل شریف آن حضرت افتاد که نکند اسلام نیاوردن مردم و تحقیرشان از مؤمنین به خاطر همین تهی دستی مؤمنین است، و خدای تعالی برای دفع این احتمال نعمت‌های بزرگی را که به آن جناب ارزانی داشته بود به رخش کشید، آن گاه اضافه کرد:" فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً".^[۷]

این تکرار نشان می‌دهد که رسول خدا(ص) در سختی و مشقت بوده است.^[۸]

آیات مرتبط

آیه ۴ طلاق: وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْرًا

آیه ۷ طلاق:سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا

شکیبایی

شکیبایی یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین فضایل اخلاقی، کلید موفقیت انسان در امور مادی و معنوی، و نیز دنیوی و اخروی است. پس هر انسان خردمندی حتی اگر مؤمن هم نباشد، باید برای موفقیت دنیایی خویش، با برنامه‌ریزی، تعیین هدف و تلاش خردمندانه برای رسیدن به آن، در سختی‌ها شکیبا باشد تا تلخی سختی‌ها به شیرینیِ نیل به مقصود بینجامد و کام او را شیرین سازد؛ و آن که قلب خود را با نور ایمان منور ساخته نیز برای نیل به سعادت ابدی چاره‌ای جز شکیبایی در برابر دستورات شرعی و اخلاقی دین ندارد و تنها پس از هموار کردن رنج و سختی‌های اطاعت و بندگی، به گنج سعادت بی‌پایان اخروی نائل خواهد آمد.^[۹]

منابع

↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.
↑ طبرسی، فضل بن حسن‏، تفسیر مجمع البیان، ترجمه حسین نورهمدانی و دیگران، تهران، فراهانی، ج۲۷، ص۱۵۸.
↑ عروسی حویزی، عبد علی، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.
↑ طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.
↑ ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.
↑ طباطبایی، محمدحسین‏، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۳۳.
↑ سید قطب، فی ظلال القران، بیروت- القاهرة، دار الشروق، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۳۹۳۰.
↑ سبحانی‌نیا، محمد تقی، قرآن، کتاب اخلاق، قم، دار الحدیث، بی‌تا، ص۱۱۷.

[1] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.

[2] طبرسی، فضل بن حسن‏، تفسیر مجمع البیان، ترجمه حسین نورهمدانی و دیگران، تهران، فراهانی، ج۲۷، ص۱۵۸.

[3] عروسی حویزی، عبد علی، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.

[4] طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.

[5] ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.

[6] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.

[7] طباطبایی، محمدحسین‏، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۳۳.

[8] سید قطب، فی ظلال القران، بیروت- القاهرة، دار الشروق، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۳۹۳۰.

[9] سبحانی‌نیا، محمد تقی، قرآن، کتاب اخلاق، قم، دار الحدیث، بی‌تا، ص۱۱۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱۹: / خط ۱۹: @@
   | سایر =
   | آیات مرتبط =
-}}
+}}'''إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا''' آیه‌ای از قرآن است که آسانی پس از سختی را بشارت می‌دهد.
 == متن و ترجمه آیه ==
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 }}
-== تفسیر ==
+== تفسیر آیه ==
-[[رسول اکرم(ص)]] در این مورد فرمودند: {{عربی|لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً|ترجمه=هرگز يك عسر، غالب بر دو يسر نشود}}<ref>عروسی حویزی، عبد علی، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.</ref>؛ پس «عُسر» میان دو «یُسر» است: گشایش در دنیا یا ثواب در آخرت.<ref>طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.</ref> در این رابطه رسول اکرم(ص) فرمودند: {{عربی|وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً|ترجمه=بدان كه با صبر پيروزی و با غم و اندوه خوشحالی و گشايش است و با سختي‌ها آسانی است، همانا با سختی‌ها آسانی است}}.<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.</ref>
+مفسران در تفسیر این آیه گفته‌اند مشکلات و سختی‌ها و مصایب و دشواری‌های زندگی هیچگاه دایمی و همیشگی نیستند و برای انسان مؤمن، آسانی و آسایش و گشایش می‌آید.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.</ref>
-== تیتر ==
+بعضی در تفسیر این آیه گفته‌اند یعنی با فقر و بینوایی، توانگری و توسعه خواهد بود. و بعضی گفته‌اند یعنی پس از مزاحمت مشرکین و اذیّت آنان، آسانی و راحتی و آسایش خواهد بود به اینکه خدا پیامبر(ص) را بر آنها غلبه دهد تا اینکه اطاعت کنند حق را. از ابن عباس روایت شده است که گفت خداوند متعال می‌فرماید من یک ناراحتی و شدّت خلق کردم و دو راحتی و آسایش، پس هرگز سختی بر راحتی غلبه نکند.<ref>طبرسی، فضل بن حسن‏، تفسیر مجمع البیان، ترجمه حسین نورهمدانی و دیگران، تهران، فراهانی، ج۲۷، ص۱۵۸.</ref> [[رسول اکرم(ص)]] در این مورد فرمودند: {{عربی|لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً|ترجمه=هرگز يك عسر، غالب بر دو يسر نشود}}<ref>عروسی حویزی، عبد علی، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.</ref>؛ پس «عُسر» میان دو «یُسر» است: گشایش در دنیا یا ثواب در آخرت.<ref>طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.</ref> در این رابطه رسول اکرم(ص) فرمودند: {{عربی|وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً|ترجمه=بدان كه با صبر پيروزی و با غم و اندوه خوشحالی و گشايش است و با سختي‌ها آسانی است، همانا با سختی‌ها آسانی است}}.<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.</ref>
-این تکرار نشان می‌دهد که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در سختی و مشقت و مشقت بوده است.<ref>سید قطب، فی ظلال القران، بیروت- القاهرة، دار الشروق، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۳۹۳۰.</ref>
-کلبی گوید یعنی با فقر و بینوایی توانگری و توسعه خواهد بود. و بعضی گفته‌اند: یعنی باشد تیکه تو در آنی از مزاحمت مشرکین و اذیّت آنان آسانی و راحتی و آسایش خواهد بود به اینکه خدا تو را بر آنها غلبه دهد تا اینکه اطاعت کنند حقی را که برای ایشان آوردی از روی میل و رغبت یا از روی کراهت و ناراحتی، سپس تکرار فرمود این مطلب را، و فرمود (فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً) با هر سختی و ناراحتی آسایش و آسانی خواهد بود، عطاء از ابن عبّاس روایت کرد که گفت خداوند متعال می‌فرماید من یک ناراحتی و شدّت خلق کردم و دو راحتی و آسایش، پس هرگز سختی بر راحتی شدّت بر رفاهیّت غلبه نکند.<ref>طبرسی، فضل بن حسن‏، تفسیر مجمع البیان، ترجمه حسین نورهمدانی و دیگران، تهران، فراهانی، ج۲۷، ص۱۵۸.</ref>
+گرچه بعضی از مفسران این آیات را اشاره به فقر مالی عمومی مسلمانان در آغاز ظهور اسلام شمرده‌اند، ولی گستردگی مفهوم آیات همه مشکلات را شامل می‌شود، این دو آیه به صورتی مطرح شده که اختصاص به شخص پیامبر(ص) و زمان او نیز ندارد و بلکه به صورت یک قاعده کلی و به عنوان تعلیلی بر مباحث سابق مطرح است، و به همه انسانهای مؤمن مخلص و تلاشگر نوید می‌دهد که همیشه در کنار سختیها آسانیها است، حتی تعبیر به «بعد» نمی‌کند بلکه تعبیر به «مع» که نشانه همراهی است می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.</ref>
-مشکلات و سختیها به این صورت باقی نمی‌ماند، کارشکنیهای دشمنان برای همیشه ادامه نخواهد یافت، و محرومیتهای مادی و مشکلات اقتصادی و فقر مسلمین به همین صورت ادامه نمی‌یابد. آن کس که تحمل مشکلات کند، و در برابر طوفانها ایستادگی به خرج دهد روزی میوه شیرین آن را می‌چشد، روزی که فریاد دشمنان خاموش، کارشکنیها بی‌رنگ، جاده‌های پیشرفت و تکامل صاف، و پیمودن مسیر حق آسان خواهد شد.
+== آسانی پس از سختی برای پیامبر(ص) ==
+رسالتی که خدای تعالی بر آن جناب تحمیل کرده، و دستور داد مردم را به سوی آن دعوت کند سنگین‌ترین باری است که بر یک بشر تحمیل شود، و معلوم است که با قبول این مسئولیت کار بر آن جناب دشوار شده، و همچنین تکذیبی که قومش نسبت به دعوتش نموده و استخفافی که به آن جناب کردند، و اصراری که در محو نام او می‌ورزیدند، همه برای آن جناب دشواری روی دشواری بوده، و خدای تعالی در آیه قبلی فرمود: ما این دشواری‌ها را از دوش تو برداشتیم، و معلوم است که این عمل خدای تعالی مانند همه اعمالش بر طبق سنتی بوده که در عالم به جریان انداخته، و آن این است که همیشه بعد از هر دشواری سهولتی پدید می‌آورد، و به همین جهت مطلب دو آیه قبل را تعلیل کرده به اینکه اگر از تو وضع وزر کردیم، و اگر نامت را بلند ساختیم، برای این بود که سنت ما بر این جاری شده که بعد از عسر، یسر بفرستیم، و بنا بر این احتمال لام در کلمه «العسر» لام جنس خواهد بود، نه لام استغراق،
-گرچه بعضی از مفسران این آیات را اشاره به فقر مالی عمومی مسلمانان در آغاز ظهور اسلام شمرده‌اند، ولی گستردگی مفهوم آیات همه مشکلات را شامل می‌شود، این دو آیه به صورتی مطرح شده که اختصاص به شخص پیامبر اکرم ص و زمان آن حضرت نیز ندارد و بلکه به صورت یک قاعده کلی و به عنوان تعلیلی بر مباحث سابق مطرح است، و به همه انسانهای مؤمن مخلص و تلاشگر نوید می‌دهد که همیشه در کنار سختیها آسانیها است، حتی تعبیر به «بعد» نمی‌کند بلکه تعبیر به «مع» که نشانه همراهی است می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۲۸.</ref>
+می‌خواهد بفرماید جنس عسر این‌طور است که به دنبالش یسر می‌آید، نه تمامی فرد فرد عسرها، و بعید هم نیست که یسر یا عسر از مصادیق سنتی دیگر باشد، و آن سنت تحول حوادث و تقلب احوال و بی دوامی همه شؤون زندگی دنیا است. و از زمخشری حکایت شده که در کشاف گفته: حرف" فاء" در جمله‏" فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ …" فای فصیحه است، و زمینه کلام زمینه تسلیت دادن و دلخوش کردن رسول خدا(ص) به وسیله وعده‌ای جمیل است. وی می‌گوید: مشرکین رسول خدا(ص) و مؤمنین را سرزنش می‌کردند به اینکه مردمی فقیرند، چیزی از مال دنیا ندارند، به حدی این زخم زبان اوج گرفت که به دل شریف آن حضرت افتاد که نکند اسلام نیاوردن مردم و تحقیرشان از مؤمنین به خاطر همین تهی دستی مؤمنین است، و خدای تعالی برای دفع این احتمال نعمت‌های بزرگی را که به آن جناب ارزانی داشته بود به رخش کشید، آن گاه اضافه کرد:" فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً".<ref>طباطبایی، محمدحسین‏، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۳۳.</ref>
-== المیزان ==
+این تکرار نشان می‌دهد که رسول خدا(ص) در سختی و مشقت بوده است.<ref>سید قطب، فی ظلال القران، بیروت- القاهرة، دار الشروق، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۳۹۳۰.</ref>
-رسالتی که خدای تعالی بر آن جناب تحمیل کرده، و دستور داد مردم را به سوی آن دعوت کند سنگین‌ترین باری است که بر یک بشر تحمیل شود، و معلوم است که با قبول این مسئولیت کار بر آن جناب دشوار شده، و همچنین تکذیبی که قومش نسبت به دعوتش نموده و استخفافی که به آن جناب کردند، و اصراری که در محو نام او می‌ورزیدند، همه برای آن جناب دشواری روی دشواری بوده، و خدای تعالی در آیه قبلی فرمود: ما این دشواری‌ها را از دوش تو برداشتیم، و معلوم است که این عمل خدای تعالی مانند همه اعمالش بر طبق سنتی بوده که در عالم به جریان انداخته، و آن این است که همیشه بعد از هر دشواری سهولتی پدیدمی‌آورد، و به همین جهت مطلب دو آیه قبل را تعلیل کرده به اینکه اگر از تو وضع وزر کردیم، و اگر نامت را بلند ساختیم، برای این بود که سنت ما بر این جاری شده که بعد از عسر، یسر بفرستیم، و بنا بر این احتمال لام در کلمه «العسر» لام جنس خواهد بود، نه لام استغراق،
-می‌خواهد بفرماید جنس عسر این‌طور است که به دنبالش یسر می‌آید، نه تمامی فرد فرد عسرها، و بعید هم نیست که یسر یا عسر از مصادیق سنتی دیگر باشد، و آن سنت تحول حوادث و تقلب احوال و بی دوامی همه شؤون زندگی دنیا است. و از زمخشری حکایت شده که در کشاف گفته: حرف" فاء" در جمله‏" فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ …" فای فصیحه است، و زمینه کلام زمینه تسلیت دادن و دلخوش کردن رسول خدا(ص) به وسیله وعده‌ای جمیل است. وی می‌گوید: مشرکین رسول خدا(ص) و مؤمنین را سرزنش می‌کردند به اینکه مردمی فقیرند، چیزی از مال دنیا ندارند، به حدی این زخم زبان اوج گرفت که به دل شریف آن حضرت افتاد که نکند اسلام نیاوردن مردم و تحقیرشان از مؤمنین به خاطر همین تهی دستی مؤمنین است، و خدای تعالی برای دفع این احتمال نعمت‌های بزرگی را که به آن جناب ارزانی داشته بود به رخش کشید، آن گاه اضافه کرد:" فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً".<ref>طباطبایی، محمدحسین‏، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۳۳.</ref>
 == آیات مرتبط ==
@@ خط ۵۰: / خط ۴۷: @@
 آیه ۷ طلاق:سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا
-== تیتر ==
+== شکیبایی ==
 شکیبایی یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین فضایل اخلاقی، کلید موفقیت انسان در امور مادی و معنوی، و نیز دنیوی و اخروی است. پس هر انسان خردمندی حتی اگر مؤمن هم نباشد، باید برای موفقیت دنیایی خویش، با برنامه‌ریزی، تعیین هدف و تلاش خردمندانه برای رسیدن به آن، در سختی‌ها شکیبا باشد تا تلخی سختی‌ها به شیرینیِ نیل به مقصود بینجامد و کام او را شیرین سازد؛ و آن که قلب خود را با نور ایمان منور ساخته نیز برای نیل به سعادت ابدی چاره‌ای جز شکیبایی در برابر دستورات شرعی و اخلاقی دین ندارد و تنها پس از هموار کردن رنج و سختی‌های اطاعت و بندگی، به گنج سعادت بی‌پایان اخروی نائل خواهد آمد.<ref>سبحانی‌نیا، محمد تقی، قرآن، کتاب اخلاق، قم، دار الحدیث، بی‌تا، ص۱۱۷.</ref>
-== مطالعه بیشتر ==
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}