ابن‌زیاد

سؤال

ابن‌زیاد که بود و دارای چه شخصیتی است؟ جایگاه او در تاریخ کجاست؟

نسب عبیدالله بن زیاد

ابو حفص عبیدالله بن زیاد بن ابیه، از کنیزی به نام مرجانه زاده شد.برخی ابن زیاد را به طعنه به مادرش منسوب کرده و «ابن مرجانه» خوانده‌اند که اشاره به اتهام ناپاکی تولد عبیدالله دارد و در برخی منابع، به بدنام و زناکار بودن مادر او تصریح شده است.در زیارت عاشورا وی دوبار به صراحت مورد لعن واقع شده است، یک بار با نام مادرش «ابن مرجانه» و بار دیگر همراه با نام پدر و مادرش «ابن زیاد و ابن مرجانه»‌ ((لَعَنَ اللهُ ابْنَ مَرْجَانَةَ ... وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ))زینب کبری(س) در کوفه ابن زیاد را در کاخش با عنوان «ابن مرجانه» اینگونه مورد خطاب و نکوهش شدید قرار داد؛((...خداوند تو و آنها در روز قیامت یکجا جمع می‌کند و با تو احتجاج خواهند کرد آنگاه تماشا کن که آن روز پیروز وسعادتمند کیست؟ ای پسر مرجانه مادرت به عزایت بنشیند))پدرش زیاد بن ابیه، از سرداران و حکمرانان اموی بود که در سرکوب شورش‌ها در مناطق اسلامی، به قساوت و بی‌رحمی شهرت داشته است. در نسب زیاد بن ابیه نیز اختلاف است و مشخص نیست پدر او کیست. از این رو،‌ وی را ابن ابیه (یعنی پسرِ پدرش) خوانده‌اند. گفته‌ شده ابوسفیان، زیاد را حاصل زنای خود با سمیه، مادر زیاد می‌دانست و بدین رو، معاویه، زیاد را برادر خویش می‌خواند.

ویژگی های اخلاقی

گفته‌اند که ابن زیاد، بسیار خشن، بی‌رحم و بی پروا بوده و برخی از زندگی‌نامه‌نویسان از او با عنوان «جبّار» یاد کرده‌اندچنان که نقل کرده‌اند، سال۵۸ق در سرکوب خوارج در بصره، خشونتی شگفت‌انگیز از خود نشان داد.

جایگاه سیاسی ابن زیاد

از مقام‌ها و فعالیت‌های سیاسی عبیدالله در آغاز جوانی، اطلاعاتی در منابع تاریخی نیامده است؛ ولی به گفته پژوهشگران، در قلمرو حکومتی پدرش زیاد بن ابیه که والی کوفه و بصره بود، از امور حکومتی بر کنار نبوده است.

زمان معاویه

معاویه پس از مرگ زیاد، عبیدالله را به حکومت خراسان منصوب کردو در سال ۵۵، ۵۶ یا ۵۷ق او را از ولایت خراسان برداشت و به امارت بصره منصوب کرد.

عبیدالله در حکومت بصره، با ناآرامی‌هایی که از سوی خوارج ایجاد شده بود، رو به رو گشت. ناآرامی‌ها در سال ۵۸ق به اوج رسید و او سرانجام با خشونت فراوان آنان را سرکوب و بسیاری را کشت.

زمان یزید

یزید پس از مرگ معاویه در ۶۰ق /۶۸۰م قصد داشت عبیدالله را از حکومت بصره بردارد؛ ولی گویا اوضاع وخیم سیاسی بصره و کوفه اجازه این کار را به او نداد. با آغاز قیام امام حسین(ع) و اعزام نماینده او مسلم بن عقیل به کوفه، عبیدالله که خشونت وی و پدرش در سرکوب شورش‌ها و جنبش‌ها مشهور بود، در سال ۶۰ق با حفظ سمت به ولایت کوفه منصوب گشت. گفته‌اند که یزید به پیشنهاد سرجون مسیحی که از مشاوران یزید بود، دست به این اقدام زده است تا با قیام امام حسین (ع) مقابله کند.

درگاه‌ها