همتایی امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) و ازدواج‌های بعدی امام
در روایات آمده است که «اگر علی(ع) نبود، برای حضرت فاطمه(س) همتایی پیدا نمی‌شد» و همچنین در مورد حضرت زهرا(س) نیز ذکر شده که «اگر زهرا(س) نبود، همتایی برای علی(ع) پیدا نمی‌شد» سؤال این است که چرا حضرت علی(ع) بعد از حضرت زهرا(س) ازدواج دیگری کردند؟ آیا روایت اشکال دارد یا دلیل دیگری در اين مسئله وجود دارد؟
همتایی امام علی(ع) و حضرت زهرا(س)
برای ازدواج امام علی(ع) با حضرت زهرا(س) خصوصیاتی برشمرده شده است؛ از جمله:
- ازدواج آنان به امر خدا بوده است.[۱]
- هر دو معصوم بودند، چرا که آنان جزء اهل‌بیت پیامبر(ص) هستند و آیهٔ تطهیر در شأن آنان نازل شده است.[۲]
در روایات مختلف با تعابیر گوناگون بر این مطلب تأکید شده که اگر علی(ع) نبود، همتا و هم‌شأنی برای ازدواج با حضرت زهرا(س) یافت نمی‌شد؛[۵] به‌عنوان نمونه از پیامبر(ص) روایت شده که «لولا علیٌ ماکانَ لفاطمه کفوٌ ابداً؛ اگر علی(ع) نبود هرگز همتایی برای فاطمه(س) وجود نمی‌داشت».[۶]
جمله «اگر زهرا(س) نبود، همتایی برای علی(ع) پیدا نمی‌شد» در منابع روایی اصلی شیعه، چون کافی، تهذیب الاحکام و استبصار، وجود ندارد.
ازدواج حضرت علی(ع) بعد از شهادت حضرت زهرا(س)
در منابع آمده که تا زمانی که فاطمه(س) زنده بود ازدواج با زن دیگر بر امام علی(ع) حرام بوده است.[۷] در روایتی ابوبصیر از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «خداوند متعال زنان را بر علی(ع) تا زمانی که فاطمه(س) زنده بود حرام کرده بود. راوی می‌گوید: گفتم چرا. حضرت(ع) پاسخ داد: زیرا او پاک بود و حیض نمی‌شد».[۸]
از این روایت چنین برداشت شده که بعد از شهادت حضرت زهرا(س) امام علی(ع) می‌توانست ازدواج کند، چون حرمت ازدواج با زنان دیگر برای آن حضرت محدود به زمان زنده‌بودن حضرت زهرا(س) بوده است. همچنین بنا بر بعضی روایات، حضرت زهرا(س) به علی(ع) وصیت کرد، بعد از او با امامه دختر خواهر حضرت زهرا(س) ازدواج کند، تا او از فرزندانش مراقبت کند.[۹] یعنی اصل ازدواج علی(ع) بعد از فاطمه(س) مورد سفارش خود حضرت فاطمه(س) بوده است.
مطلب دیگر اینکه شوهر هر زنی طبق آیه ﴿الرجال قوامون علی النساء …﴾(نساء:۳۴) بر او قیمومیت و ولایت دارد و از آنجایی که حضرت زهرا(س) دارای مقام عصمت بودند، کسی جز علی(ع) که امام حضرت فاطمه نیز بود، این لیاقت را نداشت که همسر او باشد و حضرت فاطمه تحت قیمومیت او قرار گیرد و شاید بتوان روایت مورد بحث را علاوه بر سایر اموری که آن دو بزرگوار را همتای هم می‌کند، ناظر به این مطلب نیز دانست. اما چون مرد زیر قیمومیت و ولایت زن خود قرار نمی‌گیرد، مانعی ندارد که با کسی که از حداقل شرط صحت ازدواج (مسلمان بودن) برخوردار است ازدواج کند، چنان‌که پیامبر(ص) با بعضی از زنانی که به هیچ وجه قابل مقایسه با ایشان نبودند، ازدواج کردند. بنابراین علی(ع) نیز می‌توانستند بعد از حضرت زهرا(س) با زنان دیگر ازدواج کنند.
با این توضیحات، روایاتی که دلالت بر این دارند که اگر علی(ع) نبود برای حضرت فاطمه(س) همتایی وجود نداشت، نمی‌تواند مانعی برای ازدواج امیرالمؤمنین(ع) بعد از شهادت حضرت زهرا(س) باشد.
منابع
- ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، مشهد، المؤتمر العالمی الامام الرضا(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۳۶–۴۳۸، ح۱۷۴؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۴۴۰، ح۱۷۶؛ مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳، ج۴۳، ص۱۴۴–۱۴۵، ح۴۷.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، اهل‌بیت(ع) در قرآن و حدیث، ترجمه رضا شیخی و حمیدرضا آژیر، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۸.
- ↑ رحمانی همدانی، احمد، فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، تهران، نشر المرضیه، ۱۳۷۲ش، ص۶۶، ح۱۱.
- ↑ رحمانی همدانی، فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی، ص۶۶، ح۱۰.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۴۶۱؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۷، ص۴۷۰، ح۹۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۵۸.
- ↑ بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ش، ج۲۳، ص۱۰۸.
- ↑ تهذیب الاحکام، ص۴۷۵، ج۱۱۶.
- ↑ بحارالانوار، ج۲۸، ص۳۰۴ و ج۴۳، ص۱۹۲ و فاطمه الزهرا(س)، بهجه قلب المصطفی، ص۵۵۰.