فهرست آثار آیت‌الله بروجردی
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی را بیان کنید
زندگی‌نامه
سید حسین طباطبایی بروجردی (۱۲۵۴–۱۳۴۰ش)، فقیه نامدار و از مراجع برجسته امامیه بود. وی در خانواده‌ای روحانی و متمول در بروجرد زاده شد؛ نیاکان او از سادات طباطبایی اصفهان آل طباطبا بوده‌اند که نسب به اسماعیل دیباج می‌رسانند.[۱]
پدرش سید علی طباطبایی، از علمای شهر و مادرش سیده آغابیگم، دختر سید محمدعلی طباطبائی بود. نسب بروجردی، با ۳۲ واسطه به امام حسن(ع) می‌رسد. وی هفده سال زعیم حوزه علمیه قم و پانزده سال مرجع عام شیعیان جهان بود. آیت الله بروجردی از شاگردان آخوند خراسانی بود که بعد از بازگشت از نجف در بروجرد ساکن شد. چند سال پس از درگذشت عبدالکریم حائری یزدی، به دعوت مراجع سه‌گانه (حجت، خوانساری، صدر) به قم آمد و ریاست حوزه علمیه قم را بر عهده گرفت. پس از درگذشت سید ابوالحسن اصفهانی، بروجردی مهم‌ترین مرجع شیعیان بود و در دهه ۱۳۳۰ش مرجع عام شیعیان محسوب می‌شد. در دوران او حوزه علمیه قم گسترش پیدا کرد و تعداد طلاب به صورت بی‌سابقه‌ای افزایش یافت. با حمایت‌های ایشان آثار حدیثی و فقهی متعددی احیاء و منتشر شد. مجموعه بزرگ جامع احادیث الشیعه تحت نظر او تدوین شد.[۲]
جایگاه آثار بروجردی
بروجردی علاوه بر تصحیح و طبع مجموعه‌ای از آثار متقدم امامیه چون الخلاف شیخ طوسی، قرب الاسناد حمیری و جامع الرواة اردبیلی آثار فراوانی از خود برجای گذارده است. گفتنی است که در حیات وی، تنها پاره‌ای از تقریرات فقهی و اصولی او به طبع رسید.[۳]
تالیفات مهم آیه الله بروجردی در چهار رشته است: الف. رجال ب. حدیث ج. فقه د. اصول فقه. و در فلسفه منطق عقائد و شعر هم آثاری ازایشان در دست است یا به ایشان نسبت داده شده است. تعداد تالیفات و آثار علمی آیه الله بروجردی (غیراز رساله‌های عملیه) طبق بررسی ما به چهل کتاب و رساله (همه به زبان عربی) می‌رسد که یکی از آنها کتاب بسیارارجمند[جامع احادیث الشیعه] و ده تای از آنها هم کتابهای[تجریدالاسانید]است.[۴]
تقریرات
تقریرات فقهی و اصولی که به وسیلة جمعی از شاگردان او ضبط و تحریر شده است. از میان تقریرات فقهی می‌توان به نهایة التقریر در مبحث نماز به قلم محمد فاضل لنکرانی در مجلد قم، ۴۲۰ق؛ البدر الزاهر، دربارة نماز جمعه و نماز مسافر در یک مجلد به قلم حسینعلی منتظری قم، ۳۶۲ش؛ زبدة المقال، تقریرات بحث خمس در یک مجلد به قلم عباس ابوترابی قم، ۴۱۴ق / ۳۷۲ش؛ مجموعه‌ای در یک مجلد مشتمل بر موضوعات غصب، وصیت و منجزات مریض و میراث ازواج با عنوان تقریرات ثلاثة، به قلم علی پناه اشتهاردی قم، ۴۱۳ق؛ «الصلاة فی اللباس المشکوک» و «القضاء» به قلم عبدالرسول شریعتمداری جهرمی؛ و نیز «رسالة فی القبلة» به قلم محمدتقی ستوده نک: فقه اهل البیت ع، ۶ اشاره کرد. نسخه‌ای از تقریرات اصولی بروجردی توسط حسینعلی منتظری جمع‌آوری شده، و در حیات خود او با نام نهایة الاصول به طبع رسیده است تجدید چاپ: قم، ۴۱۵ق، جلد در یک مجلد. از علمای دیگر که به جمع‌آوری تقریرات اصولی بروجردی اقدام کرده‌اند، باید به امام خمینی با عنوان لمحات الاصول قم، ۴۲۱ق/۳۷۹ش و نیز مهدی حائری‌یزدی با عنوان الحجة فی الفقه اصفهان، ۴۱۹ق اشاره کرد. لطف‌الله صافی گلپایگانی نیز، تقریراتی از بحث حجیت شهرت تهیه کرده است نک: بروجردی، «بحث حجیة»، ۸۰–۸۷. شایان ذکر است که آراء و نظریات اصولی بروجردی در کتاب شرح کفایة الاصول بهاءالدین حجتی بروجردی، از شاگردان خاص وی در بروجرد که بنا به تصریح استاد بر مبانی فقهی و اصولی وی مسلط بوده، و از او اجازة اجتهاد داشته، آمده است قم، ۴۱۲ق، مجلد.[۵]
آیت الله منتظری تنها کسی است که هم تقریرات درس خارج اصول فقه و هم درس خارج فقه مرحوم آیت الله العظمی بروجردی را نوشته است. نام تقریرات اصول فقه او کتاب نهایة الاصول است که در سال ۱۳۷۵ هجری قمری یعنی سی و سه سال پیش نوشته و چاپ شده است. و بخشی از تقریرات درس فقه را نیز در همان ایام نوشته و به نام البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر چاپ کرده است. کتاب نهایة الاصول تقریرات درس خارج آیت الله بروجردی، به قلم آیت الله العظمی منتظری در سال ۱۳۷۵ ه-'ق در قم، چاپخانه حکمت طبع و نشر یافته و به تازگی نیز توسط انتشارات ایران، قم افست شده است.[۶]
رساله عملیه
کتاب‌ها و جزوه‌هایی که به عنوان رساله علمیه مطابق با فتاوای آیه الله بروجردی به زبان‌های فارسی، عربی، اردو و غیره منتشر شده فراوان است. ولی به نظرمی رسد که جز حاشیه عروه الوثقی و حاشیه مجمع الرسائل و یکی دو حاشیه و رساله کوچکِ دیگر مانند: مناسکک حج (که اینها تألیف خود آن مرحوم است و یااگر تألیف دیگری است ایشان آن را ملاحظه و با فتاوای خود مطابق نموده‌اند) بقیه رساله‌های علمیه ایشان توسط افراد مورد وثوق ایشان تهیه و تنظیم شده است و نباید از تالیفات ایشان به حساب آورد.[۷]
از مهم‌ترین رساله‌ها که توسط دیگران تهیه و تنظیم شده است، توضیح المسائل به زبان فارسی است که به دست علی‌اصغر کرباسچیان معروف به علامه و به یاری برخی از فضلا نگارش یافته، و به تأیید بروجردی رسیده است. دیگر از این رساله‌ها، مجمع الفروع، به زبان فارسی و به سبک العروة الوثقی، که توسط علی آشتیانی تدوین شده، و از نظر کثرت فروع ممتاز است. همچنین المسائل الفقهیة به زبان عربی و نیز متنی فتوایی با عنوان مناسک الحج. رساله عملیة بروجردی با عنوان نورالهدی توسط محمدحسین ناشرالاسلام هندی شوشتری به زبان اردو ترجمه، و در هند به طبع رسیده است. این رساله شامل ابواب طهارت تا ارث است.[۸]
آثار رجالی
- تجرید اسانید الکافی
- تجرید اسانید الفقیه
- تجرید اسانید الامالی
- تجرید اسانید الخصال
- تجرید اسانید علل الشرایع
- تجرید اسانید التهذیب
- تجرید اسانید الاستبصار
- تجرید اسانید الفهرست
- تجرید اسانید رجال الکشی
- تجرید رجال النجاشی
- طبقات الرواه
- حاشیه علی رجال النجاشی
- حاشیه علی عمده الطالب
- حاشیه علی منهج المقال
- مستدرک فهرست منتخب الدین
- الفهرستین
- رساله حول سندالصحیفه السجادیه
- بیوت الشیعه
- حاشیه علی رجال الشیخ طوسی
- رسالهٔ ترجمه بعض اعاظم اسرته واجداده،[۹]
تألیفات فقهی
- حاشیه علی نهایه الشیخ الطوسی
- حاشیه علی مبسوط الشیخ الطوسی
- حاشیه علی خلاف الشیخ الطوسی
- الفقه الاستدلالی
- رساله فی المواسعه والمضایقه
- رساله فی منجرات المریض
- حاشیه علی عروه الوثقی.[۱۰]
جامع احادیث شیعه
جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة، کتابی جامع شامل احادیث فقهی، به عربی، اثر اسماعیل معزی ملایری که با پیشنهاد و نظارت آیت‌اللّه حسین بروجردی (درگذشت ۱۳۴۰ ش) تألیف شد.[۱۱]
تدوین جامع احادیث الشیعه، به یاری عده‌ای از شاگردان بروجردی، در زمان حیاتش آغاز شد و مجلدات نخستین آن، به چاپ رسید و انتشار سایر مجلداتش بعداز درگذشت او ادامه یافت. این کتاب که کوششی است برای تدوین تمامی احادیث شیعه در یک مجموعه، نشانه تخصص کم‌نظیر بروجردی در رجال و حدیث است.[۱۲]
کتابهای اصولی
- حاشیه علی کفایه الاصول
- حاشیه علی فرائدالاصول للشیخ انصاری
- تقریرات مباحث اصول الفقه.[۱۳]
تالیفات متفرقه
- رساله فی المنطق
- تعلیقه علی الاسفار لملاصدراالشیرازی
- حاشیه علی منهج الرشاد
- المهدی علیه السلام فی کتب اهل السنه
- الاثار المنظومه[۱۴]
منابع
- ↑ تولاّیی، علی، «بروجردی»، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ «آیت‌الله سید حسین بروجردی»، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۲ دی ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۸ مهر ۱۴۰۲ش.
- ↑ تولاّیی، علی، «بروجردی»، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ استادی، رضا، «آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی»، حوزه، سال ۱۳۷۰، شماره ۴۳ و ۴۴.
- ↑ تولاّیی، علی، «بروجردی»، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، تهران، انتشارات سرایی، ۱۳۷۹ش. ترجمه و تقریر محمود صلواتی. ج۱، ص۷۲.
- ↑ استادی، رضا، «آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی»، حوزه، سال ۱۳۷۰، شماره ۴۳ و ۴۴.
- ↑ تولاّیی، علی، «بروجردی»، دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ استادی، رضا، «آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی»، حوزه، سال ۱۳۷۰، شماره ۴۳ و ۴۴.
- ↑ استادی، رضا، «آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی»، حوزه، سال ۱۳۷۰، شماره ۴۳ و ۴۴.
- ↑ رحمان ستایش، محمدکاظم، «جامع احادیث الشیعة فی احکامِ الشریعة»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۹، ص۳۱۶. و نیز مدیر شانه چی، کاظم، تاریخ حدیث، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۱.
- ↑ عبدالهادی حائری و یحیی رهایی، «بروجردی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ استادی، رضا، «آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی»، حوزه، سال ۱۳۷۰، شماره ۴۳ و ۴۴.
- ↑ استادی، رضا، «آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی»، حوزه، سال ۱۳۷۰، شماره ۴۳ و ۴۴.