کتاب الفتن
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
کتاب «الفتن» تألیف «نعیم ابن حماد» تا چه حد اعتبار دارد؟
کتاب «الفتن» قدیمی‌ترین منبع در مورد نشانه‌های ظهور است که در دسترس است.[۱] نویسندهٔ این کتاب نُعَیم بن حَمَّاد مَرْوَزی (درگذشتهٔ ۲۲۸ق) از محدثان اهل‌سنت است. موضوع کتاب الفتن نقل روایاتی با محتوای پیش‌گویی در مورد آینده است. در این کتاب روایات آستانهٔ ظهور نیز در آن نقل شده است.
مؤلف
اين كتاب، اثر نعيم بن حمّاد خزاعى مروزى از محدّثان اهل سنّت است كه به طور گسترده به منابع شيعه راه يافته و از طريق آثارى مانند التشريف بالمنن فى تعريف الفتن مشهور به الملاحم والفتن ابن طاووس در كتب اماميه به آن استناد و استدلال مى‌شود. الفتن، قديمى‌ترين منبع در بحث ملاحم و فتن و به عبارتى همان نشانه‌هاى ظهور است. ابن حمّاد در جريان اختلاف معتزله و اشاعره بر سر مخلوق يا حادث بودن قرآن، با عقيده خليفه وقت، معتصم عبّاسى مخالف بود و به زندان افتاد و در همان جا بدرود زندگى گفت.[۲]
كتاب الفتن همانند ديگر كتاب‌هايى كه در موضوع ملاحم و فتن نوشته شده است، به مهدى اختصاص ندارد؛ بلكه در باره رويدادهاى آينده جهان اسلام تا قيامت سخن مى‌گويد و بخشى از اين گونه كتب، به مهدى و نشانه‌هاى ظهور او اختصاص دارد. برخى از ابواب كتاب الفتن، عبارت اند از: سفيانى و نام و نسبت و جنگ‌ها و فرو رفتن او در بيداء، پرچم‌هاى سياه، ابواب مربوط به مهدى و نام و نسب و روش او و نشانه‌هاى قيامش، ابواب مربوط به دجّال، فرود آمدن عيسى عليه السلام، فتح قسطنطنيه و جاهاى ديگر، زلزله‌ها و خسف‌ها و ابواب ديگر.[۳]
بيشتر متون اين كتاب از صحابه يا تابعيان نقل شده و سند آن به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نمى‌رسد. مثلًا از حدود ۱۷۰ حديث باب‌هاى ۲۹ تا ۴۴ اين كتاب- كه در باره مهدى و سفيانى است-، حدود ۲۵ حديث به پيامبر صلى الله عليه و آله، اميرمؤمنان عليه السلام و امام باقر عليه السلام مى‌رسد و ديگر اسناد كتاب به افرادى چون كعب الأحبار، زهرى، ارطاة و... ختم مى‌شود. آنچه به اين سه معصوم هم مى‌رسد، با طرق غيرشيعى است.[۴]
سید بن طاوس از علمای بزرگ شیعه در قرن هفتم به این کتاب اعتماد کرده و حدود یک سوم از کتاب «الملاحم و الفتن» را از کتاب او نگاشته است.
ویژگی‌ها
در مورد شخصیت او در میان عالمان اهل تسنن اختلاف نظر وجود دارد:
- احمد بن حنبل او را توثیق کرده است[۵]
- نسایی او را تضعیف کرده[۶]
- برخی نیز در مورد او گفته‌اند که برای تقویت سنت، حدیث جعل می‌کرده.
- ابن حجر عسقلانی که از دانشمندان به نام اهل تسنن است ضمن آنکه او را راستگو معرفی کرده، ولی کتاب وی را دارای اشتباهات فراوان برشمرده است.[۷]
مشکل اساسی روایات این کتاب این است که اکثر اسناد این کتاب به معصوم ختم نمی‌شود. چرا که دانشمندان اهل تسنن گفته صحابه و تابعان را نیز قابل پذیرش می‌دانند.
از نگاه دانشمندان شیعی برخی احادیث الفتن از باب موید و مکمل احادیث شیعه پذیرفته می‌شود یا اینکه دارای حدیث صحیح باشد اما به صورت مستقل یا بدون مویدی در احادیث شیعی پذیرفته نمی‌شود.
منابع
- ↑ صادقی، مصطفی، «الفتن ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت»، آینهٔ پژوهش، شمارهٔ ۸۴، بهمن و اسفند ۱۳۸۲، ص۵۳.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدى بر پايهٔ قرآن حديث و تاريخ، ترجمهٔ عبدالهادی مسعودى، قم، مؤسسهٔ علمى فرهنگى دارالحديث، ۱۳۹۳، ج۷، ص۴۱۸.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدى بر پايهٔ قرآن حديث و تاريخ، ترجمهٔ عبدالهادی مسعودى، قم، مؤسسهٔ علمى فرهنگى دارالحديث، ۱۳۹۳، ج۷، ص۴۱۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدى بر پايهٔ قرآن حديث و تاريخ، ترجمهٔ عبدالهادی مسعودى، قم، مؤسسهٔ علمى فرهنگى دارالحديث، ۱۳۹۳، ج۷، ص۴۱۹.
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۵۹۷
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۵۹۷
- ↑ تقریب التهذیب، ج۲، ص۲۵۰.